مجموعه‌اي كه محقق ارجمند و استاد گرامي، جناب آقاي طاهر احمدي تحت عنوان «تاريخ شفاهي مسجد همت تجريش» تهيه نموده‌اند، مجموعه‌اي جالب و خواندني است كه از نظر تاريخي نيز به نوعي سير تطور انقلاب اسلامي ايران را بازگو مي‌كند. به راستي سرگذشت اين مسجد با [جريان] سرگذشت نهضت مردم ايران در قرون اخير پيوند خورده و حداقل در نهضت ملي شدن صنعت نفت، قيام مردمي 15 خرداد، انقلاب اسلامي ايران و جنگ تحميلي عراق عليه ايران نقش خود را به خوبي ايفا كرده است. اين كتاب سرگذشت مسجد همت را به خوبي بازگو كرده است، ولي اگر بخواهيم در چند جمله همه تجربه مسجد همت تجريش را خلاصه كنيم، به نظر مي‌رسد سه عامل مهم براي خلق چنين حماسه‌اي وجود داشته است: اولين عامل، سادگي، خلوص و كوچكي اين مسجد است كه تنها و تنها به همت مردم استوار است و در تمامي دوران‌ها به غير از اهتمام مردم بوده يا منبع ديگري اين مسجد را نساخته است.
عامل دوم، آنهايي بودند كه به اين مسجد آمد و شد داشتند، به خصوص جوانان كه در هر دوره نقشي اساسي در تحولات سياسي و اجتماعي به عهده داشتند.
عامل سوم، حضور روحاني عاليقدر و خدوم، مرحوم حضرت آيت‌الله مصطفي ملكي بود كه عمر خود را تنها براي اين مسجد گذاشت و به چيزي جز دعوت مردم به اسلام و اخلاق و زندگي پاك، فكر نكرد.
اكنون كه سال‌ها از دوران پرالتهاب انقلاب اسلامي ايران دور شده‌ايم، يك بار ديگر بايد از نقش امام خميني، شهدا و تمامي كساني كه براي اعتلاي اسلام و ايران تلاش كردند، ياد كرد و راه آنان را براي آيندگان روشن نمود.
صرف‌نظر از نقش مساجد در شماري از رويدادهاي سياسي و اجتماعي ايران معاصر و ناديده انگاشتن دوران فترت مساجد در روزگار خودسري رضاشاه، آنچه بيشتر باعث رونق مساجد در سال‌هاي ميان شهريور 1320 تا بهمن 1357 شد و در نبود نهادهاي مدني، كاركرد سياسي و اجتماعي آنها را پررنگ كرد، فعاليت تشكل‌هاي مذهبي و پيوند نوگرايان ديني با مسجد بود. در اين ميان، نوگرايان ديني كه ارتباط چنداني با لايه‌هاي مؤمن مسجدي نداشتند و محافل خود را اغلب در مؤسسه‌هاي فرهنگي و جدا از مسجد برپا مي‌كردند، به تدريج توانستند با فعاليت در چند مسجد، توجه جوانان مشتاق و بخش عظيمي از مردم را به سمت مساجد جلب كنند.
پيوند نوگرايان ديني با مساجد و ديگر نهادهاي رسمي مذهبي در پي سخنراني‌هاي دكتر علي شريعتي در حسينيه ارشاد به اوج خود رسيد و از آن پس در بيشتر مساجد در كنار منبر وعظ و خطابه، يك ميز و صندلي نيز براي سخنراني سخنرانان غيرمعمم تعبيه شد.
مسجد همت تجريش نيز يكي از مساجدي بود كه از آغاز تأسيس، همواره كانون فعاليت
مذهبي ـ سياسي نوگرايان ديني از روحاني و غيرروحاني بود، به خصوص آنكه آيت‌الله سيدمحمود طالقاني نيز سال‌ها در مسجد همت، هفته‌اي يك بار تفسير قرآن مي‌گفت و شيخ مصطفي ملكي، امام جماعت مسجد نيز از مذهبي‌هاي دوران ملي شدن صنعت نفت و جزو مبارزان نهضت ملي بود. اين همه باعث شده بود كه مسجد همت در سال‌هاي پيش از انقلاب به ويژه از اواخر دهه 1340 تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي، مسجد منحصر به فردي در ميان مساجد شميران باشد و در عين پايبندي به شرع انور، آرا و انديشه‌هاي نوگرايانه را در اين منطقه ترويج كند. اثري كه از آن سخن مي‌رود، متكي بر خاطرات شفاهي تني چند از متصديان و نمازگزاران مسجد همت، چگونگي تأسيس و كاركرد عبادي، سياسي و اجتماعي آن بررسي شده و خاطراتي كه نزديك بود به فراموشي سپرده شود، نوشته و تدوين گرديد.
به همين منظور، خاطرات 23 نفر از متصديان و فعالان اين مسجد، نخست روي نوار ضبط شد و پس از نوشتن مطالب ضبط شده روي كاغذ و تبديل آنها به زبان نوشتاري، در تأليف و نگارش اين كتاب به كار گرفته شد. ضمن اينكه در قسمت‌هايي از كتاب نيز اسناد و منابع مكتوب مورد استفاده قرار گرفت.
