نهادينه كردن هر رفتار درستي در هر جامعه‌اي حتي از نوع متمدن و پيشرفته نياز به فرهنگ‌سازي و آموزش دارد. دقيقاً به همين دليل است كه نهادينه كردن فرهنگ عذرخواهي نيز درجامعه به فرهنگ‌سازي جدي نياز دارد. در جامعه ايراني اكثر كساني كه پست و مقام مهمي دارند فكر مي‌كنند عذرخواهي كردن از شأن و منزلت و قدر و مقامشان كم مي‌كند اين در حالي است كه در چند سال اخير ما بارها شاهد بوديم كه مسئولان اروپايي، امريكايي و حتي آسيايي به خاطر يك اشتباه جزئي در رفتار و عملكرد خودشان يا حتي كارمندانشان در مقابل مردم تعظيم كرده‌اند.
نمي‌دانم خاطرتان هست يا نه همين چند ماه قبل وقتي چند دانش‌آموز ژاپني در تصادفي آسيب ديدند وزير آموزش ژاپن در مقابل والدين كودكان تعظيم و ملتمسانه عذرخواهي كرد. او از عمق ناراحتي والدين دانش‌آموزان خبر داشت پس تعظيم كرد و در مقابل آنها زانو زد. يكي از پدران همين دانش‌آموزان از جمع بيرون آمد و به خاطر شدت ناراحتي‌اش سيلي به صورت وزير زد. او بدون آنكه مانع كتك خوردنش بشود به عذرخواهي‌اش ادامه داد. اين نمونه را گفتم تا بدانيد عذرخواهي واقعي دقيقاً چيست.
تجربه كشورهاي اروپايي و امريكايي نشان مي‌دهد اگر در صورت بروز اشتباه صادقانه از مردم عذرخواهي شود اعتماد و تكيه مردم به مديران و دولتمردان بيشتر خواهد شد.
تجربه در كشورهاي مختلف دنيا نشان داده مردم به مسئولان و دولتمرداني كه از اشتباهاتشان اطلاع دارند و در مقابل اين حق را به مردم مي‌دهند كه دلخور باشند و عذرخواهي مي‌كنند، نگاه مثبت‌تري دارند.
حالا در نظر بگيريد با همه توصيه‌هاي ديني كه در اسلام براي دلجويي و عذرخواهي شده، عذرخواهي و دلجويي از مردم و در صورت لزوم استعفا، در فرهنگ سياسي ايران جايي ندارد. متأسفانه در تعداد اندكي از كشورهاي دنيا حتي اگر عذرخواهي صورت بگيرد بنا به مصلحت و موقعيت زماني و براي فرار از فشارهاي مردم است نه براي جبران اشتباهات.
حالا سؤال مهم اين است كه چرا در كشور ما كه همه ادعاي فرهنگ و اعتقادات دارند فرهنگ عذرخواهي وجود ندارد؟
متأسفانه ما در سطح جامعه و در مناسبات كاري و خانوادگي و حتي در رفت و آمدهاي اجتماعي به وفور شاهد هستيم كه فردي رفتار اشتباهي انجام مي‌دهد و خودش هم از اين مسئله اطلاع دارد اما به جاي اعتراف به اشتباه و عذرخواهي به دنبال شانه خالي كردن از زير بار خسران و ضرر برجاي مانده از اشتباهش است. اين افراد نه تنها عذرخواهي نمي‌كنند بلكه به دنبال اين هستند كه تقصير را به گردن ديگري بيندازند و خودشان از زير بار عمل نادرستشان فرار كنند.
در چنين شرايطي كه عذرخواهي به حلقه مفقوده فرهنگ كشورمان تبديل شده است، نهادهايي مانند آموزش و پرورش و رسانه‌ها به خصوص رسانه ملي بايد در اين زمينه فرهنگ‌سازي كنند تا معذرت‌خواهي به عنوان يك ارزش در جامعه ما مطرح شود و مردم به دنبال فرار از آن نباشند.
اين اتفاق‌ها و هزار نمونه مشابه آن بارها در زندگي همه ما پيش آمده است، شايد در برخي از موارد اين ما بوده‌ايم كه در مقابل عملي نادرست به جاي معذرت‌خواهي به دنبال شانه خالي كردن بوده‌ايم. اما در هر حال مسئله يكسان است؛ اينكه پس از انجام رفتاري نادرست، معذرت‌خواهي فراموش شده است.
شايد باورتان نشود، اما در قرآن كريم 87 بار از توبه و معذرت‌خواهي سخن به ميان آمده و در روايات هم آمده است كه حضرت علي(ع) به مردم مي‌فرمايند: «من و شما بر هم حقوقي داريم و اولين حق شما بر من اين است كه چيزي را از شما پنهان نكنم».
