اين روزها همه در وين تنها بر سر توافق شرط‌بندي مي‌كنند.
اينكه توافق مهيا مي‌شود يا نه و كسي از شكست سخن نمي‌گويد. نكته جالب اينجا است كه با نظر‌سنجي
صورت گرفته از بين خبرنگاران حاضر در نشست خبري نيز روشن شد بيش از 95 درصد
خبرنگاران بر انجام شدن توافق تأكيد دارند.
در اين ميان
اين سؤال اساسي مطرح است كه آيا اصلاً كار به توافق مي‌رسد يا نه و اصلاً آيا بايد به اعلام آن در
روز سه‌شنبه ايمان آورد يا
همچنان منتظر ادامه يافتن مذاكرات شد.
دوباره همه جمع مي‌شوند
امروز هتل كوبورگ بار ديگر شاهد جمع شدن
وزراي خارجه ايران و كشورهاي عضو 1+5 بود. در اين ميان وزير خارجه چين هم پس از يك
سفر طولاني وارد وين شد تا در آخرين مرحله سفر به وين حضور داشته باشد تا همه چيز
براي اجلاس ايران و وزراي خارجه 1+5 فراهم شود.
با اين حال شايد صادقانه‌ترين
ارزيابي را درباره مذاكرات همين وزير خارجه چين به زبان راند كه از محتمل بودن
مذاكرات سخن گفت ولي به اين نكته نيز اشاره كرد كه هنوز مسائلي بين ايران و امريكا
باقي مانده است كه در ديدارهاي دو‌جانبه دو طرف حل شود.
مشكل اينجاست كه كشورهاي اروپايي حالا با
توفان يونان نيز روبه‌رو هستند. وزير خارجه آلمان شب گذشته زماني كه به هتل كوبورگ آمد، به شدت
خسته و پريشان بود؛ پريشاني‌اي كه بسياري آن را با موضوع يونان مرتبط دانستند و حالا پاي آلمان كه مهم‌ترين وام‌دهنده به
اين كشور است نيز به ميان آمده است.
از
سوي ديگر موگريني هم به وين آمده است تا در آخرين مباحثات حضور داشته باشد؛ زني كه
در مذاكرات هسته‌اي جانشين كاترين اشتون شد و حالا به عنوان اصلي‌ترين ميدان‌دار
مذاكرات اتمي در بين اروپايي‌ها نيز شناخته مي‌شود. در اين ميان شايعات ديگري نيز مطرح است كه در زمان امضاي توافق،
كاترين اشتون نيز به محل مذاكرات خواهد آمد.
روس‌ها سهم خود را مي‌خواهند
روس‌ها هم حضور پر‌رنگي در مذاكرات
پيدا كرده‌اند كه از جمله مي‌توان به پيشنهادي اشاره كرد كه از سوي خبرگزاري ايتارتاس منتشر شد و آن هم
احتمال نقش‌آفريني روسيه در جريان تغيير كاربري فردو است.
اين خبر بلافاصله از سوي وزارت امور خارجه
ايران تكذيب شد ولي به خوبي نشان‌دهنده آن چيزي است كه تحليلگران از آن به عنوان خيز روسيه براي مشاركت
فعال‌تر در حوزه هسته‌اي پس از توافق نام مي‌برند. ايران هم‌اكنون قراردادي براي توسعه دو رآكتور ديگر با روسيه دارد و روس‌ها هيچ
علاقه‌اي ندارند كه در صورت برداشته شدن تحريم‌ها تمام اين
بازار‌ها را به ساير كشور‌ها واگذار كنند.
در اين ميان سؤال اساسي اينجاست كه مهم‌ترين
محورهاي اختلافي كه وزير امور خارجه چين از آن نام برد و بايد بين ايران و امريكا
حل شود، چيست.
مسائل اختلافي در كجا متمركز شده است
سفر معاونان آمانو به تهران نشان مي‌دهد كه مذاكرات بر سر نحوه حل مسائل گذشته درباره پي. ام.
دي همچنان وجود دارد و اين مسئله‌اي است كه بايد بدون هيچ مسئله‌اي تا قبل از رسيدن برجام به مهلت
اجرايي شدن حل شود.
اين نكته‌اي است كه ايران
روي آن تأكيد دارد و نمي‌تواند بدون آن هيچ‌گاه به اجراي توافق هسته‌اي رضايت دهد. سخنان آمانو سبب شده است تا اميدواري نسبت به حل پي. ام. دي
بيشتر از قبل شود. با اين حال هنوز مشخص نيست كه همه چيز نهايي شده باشد.
از طرفي حساسيت روي طرح‌هاي تحقيق و
توسعه كه ايران همچنان روي آنها و تعطيل نشدن فعاليت هسته‌اي تأكيد دارد
وجود دارد. مواردي مانند فردو، متالورژي سوخت، بازفرآوري،
سانتريفيوژهايي كه براي ايزوتوپ‌هاي پايدار بايد طراحي شوند و همچنين سانتريفيوژهايي كه اورانيوم به آنها
تزريق نخواهد شد اما تا حد تست مكانيكي قابل كار كردن هستند؛ از موارد اختلافي است
كه بايد حل و فصل شود
در خصوص انتقال سوخت مازاد ايران به خارج از
كشور هم هنوز راه‌حل نهايي مشخص نشده است. براي كاستن از ذخاير سوختي سه راه وجود دارد؛
نخستين راه رقيق‌سازي است كه طرف ايراني معتقد است كاري غيرمنطقي است اما به آن اشاره هم
شده است. راه دوم اين است كه ايران سوخت غني شده را بفروشد و ما به ازاي آن سوخت
طبيعي دريافت كند و البته هزينه غني‌سازي سوختي را هم كه فروخته است دريافت كند. در مواردي هم كه براي ذخاير
اوليه نيست و براي ذخاير بعدي است مي‌توانيم تبديل به مجتمع سوخت بكنيم.
اين سه امكان از نظر فني وجود دارد و بر روي هر سه اين موارد هم كار مي‌شود اما
هنوز در اين خصوص نتيجه‌اي حاصل نشده است. اما مورد بعدي كه به نظر مي‌رسد نياز به حل و فصل دارد، مدت زمان نظارت
بر فعاليت هسته‌اي ايران
است. در حالي ارنست مونيز، وزير انرژي امريكا هفته گذشته اعلام كرده در توافق
احتمالي هسته‌اي با
ايران، مدت زمان نظارت كامل بين‌المللي
بر فعاليت‌هاي غني‌سازي ايران، ۲۵ سال خواهد بود، شواهد حاكي از
آن است كه طرف ايراني معتقد است كه در توافق نهايي اين مدت بايد به حدود 10سال كاهش يابد.
نكته بعدي كه همچنان بحث و بررسي روي آن
ادامه دارد، نحوه بازگشت‌پذيري تحريم‌ها است. ايران خواستار به‌كارگيري مكانيزمي است كه بازگشت‌پذيري
سريع تحريم‌ها امكان‌پذير نباشد و از طرف ديگر امريكايي‌ها آن را به عنوان الزامي براي يك
توافق خوب به شمار مي‌آورند.
به نظر مي‌رسد دو طرف
درباره ايجاد يك كميسيون مشترك به نتيجه رسيده باشند. اما نكته‌اي كه در
اين ميان مطرح است، مكانيزم تصميمگيري درباره اين مسئله است كه همچنان محل سؤال است. تحريم‌هاي
تسليحاتي نيز مسئله ديگري است كه حل آن به روزهاي نهايي موكول شده است و دو طرف
بايد درباره آن تصميمگيري كنند.
ايران امريكا را زير فشار مي‌برد
حاشيه ديگري كه اين روزها درباره مذاكرات
وجود دارد، بحث زمان رسيدن به آن و ضرب‌الاجلي است كه طرف امريكايي بر آن
تأكيد مي‌كند. امريكايي‌ها بايد توافق را تا تاريخ نهم جولاي كه پنج‌شنبه اين هفته
است به كنگره امريكا تحويل دهند، چراكه در غير اين صورت بازه زماني مذاكرات و
بررسي آن در كنگره تا 60 روز به طول مي‌انجامد و اين مسئله به هيچ عنوان
مورد پسند امريكا و حتي ايران نيست.
اما در اين ميان نكته اصلي اينجاست كه ايراني‌ها بارها
تأكيد كرده‌اند كه اين ضرب‌الاجل هيچ ارتباطي به آنها ندارد و مربوط به قوانين داخلي امريكايي‌ها است و
آنچه كه براي ايراني‌ها مهم است، رسيدن به يك توافق خوب است؛ توافقي كه بتواند نظر محافل داخلي
ايران را تأمين كند و قدرت دفاع از آن را به تيم مذاكره‌كننده در ايران
بدهد.
بدون ترديد لغو تحريم‌ها و حفظ
دستاوردهاي هسته‌اي مهم‌ترين نكته‌اي است كه تيم مذاكره كننده غربي به دنبال آن است و بر خلاف تيم امريكايي،
ايراني‌ها هيچ علاقه‌اي به بردن يك توافق بد به تهران ندارند. توافقي كه مي‌تواند
مسائل و مشكلات فراواني را براي ايران در آينده پديد بياورد.
شايد آن طور كه رسانه‌هاي روسي فاش
كرده‌اند، عباس عراقچي به صراحت امريكايي‌ها را تهديد كرده باشد كه در صورت
تأكيد بيش از اندازه بر شكستن خط قرمز‌هاي ايران، مذاكره‌كنندگان
ايراني ميز مذاكره را ترك خواهند كرد. البته در طرف مقابل هم اوباما و جان كري
چنين مسائلي را بارها تكرار كرده‌اند ولي اين بار به نظر مي‌رسد كه زمان به نفع ايراني ها و ضرر طرف غربي است.
امريكا زير منگنه توافق گير كرده است. نكته‌اي كه
اشتاين ماير وزير امورخارجه آلمان به صراحت به آن اشاره كرد و گفت: اگر ببازيم همه
با هم مي‌بازيم و اگر برنده شويم، همه با هم برنده مي‌شويم.
دولت امريكا اكنون به اين نتيجه رسيده است كه
تنها با ارائه امتيازات كافي است كه مي‌توان از تبديل شدن ايران به يك نيروي
نظامي اتمي بدون توسل به نيروي نظامي پيشگيري كرد.
در راه تحقق اين پيش‌فرض، دولت اوباما
تاكنون ۲۰ ماه گفتوگو در بالاترين سطوح سياسي و هزاران ساعت تبادل نظر در سطوح فني با
نمايندگان تهران و نمايندگان عضو گروه موسوم به 1+5 داشته است. در صورت اعلام شكست مذاكرات و تلاش‌هاي
ديپلماتيك در قبال جمهوري اسلامي ايران، دولت امريكا بار ديگر متهم به ضعف در
قضاوت‌هاي راهبردي سياسي خواهد شد. در فاصله‌اي نه‌چندان
دور از انجام انتخابات رياست جمهوري و مجلس نمايندگان امريكا، شكست مذاكرات سياسي
با تهران مي‌تواند بخت حزب دموكرات براي حفظ كاخ سفيد را مورد تهديد جدي قرار دهد.
گزينه ديگر اوباما، بعد از اعلام شكست
مذاكرات رو كردن به گزينه نظامي تلافي‌جويانه عليه ايران است كه در وضعيت
كنوني منطقه، آن را متشنج‌تر از پيش خواهد ساخت. شايد از همين رو باشد كه مي‌توانيم با قاطعيت
بگوييم حالا امريكا در فشار توافق
است.
در شبهای قدر ایران،آیا قرآن بر «سر» میز مذاکرات است یا زیر میز !
