ابتداي جاده لشكرك تهران از شب چهارم ماه رمضان ميزبان نمايش «فصل شيدايي» است، نمايشي روايتگر هبوط آدم تا ظهور قائم‌آل‌محمد (ص) كه تا پايان ماه مبارك هر شب با حضور شش هزار تماشاگر اجرا مي‌رود. به همين بهانه به لوكيشن اجراي اين نمايش فاخر آئيني در شمال شرقي تهران رفتيم تا گفت‌وگويي با عليرضا كوهفر مدير مركز هنرهاي نمايشي انقلاب اسلامي «مهنا» و سعيد اسماعيلي كارگردان نمايش «فصل شيدايي» داشته‌ايم.
تپه‌اي كه با بولدوزر و لودر به محوطه مسطحي براي اجراي نمايش بدل شده است و با دكور كار، نوعي تازه از نمايش را مقابل ديدگان مخاطبان قرار مي‌دهد. زمين مسطح خاكي محل چينش صندلي و مكاني براي نشستن مخاطبان نمايش است و اين محوطه با ميله‌هاي حايلي به تفكيك براي مخاطبان خانم و آقا درآمده است. اطراف محوطه مسطح اما تپه‌هايي است كه محل اصلي استقرار ادوات صحنه و اجراي نمايش به حساب مي‌آيد. صحنه از جايي آغاز مي‌شود كه كشتي بزرگي برگرفته از كشتي نوح در آن جاي گرفته و از قرار معلوم راوي ماجراي حضرت نوح است، در ادامه در تپه‌هاي ديگر ساير ادوات نمايش قرار گرفته‌اند كه در نهايت به روزگار دفاع مقدس و تانك و موشك و هواپيماي جنگي منتهي مي‌شوند. نمونه‌اي از اجراي صحنه‌اي كه شايد كمتر معادلي در طول تاريخ نمايش داشته باشد و تجربه‌اي جديد را مقابل ديدگان اهالي تئاتر قرار دهد. طراحي صحنه نمايش هم از غار حرا، اردوگاه امام حسين(ع)، تل زينبيه، جبهه و بخش‌هايي براي مانور و انفجار آماده شده است، اين مانور از نيم متري جايگاه مخاطبان در سمت چپ شروع مي‌شود و تا رأس كوه ادامه دارد.
كوهفر: تأكيد مقام معظم رهبري ترويج چنين نمايش‌هايي است
عليرضا كوهفر مدير مركز هنرهاي نمايشي انقلاب اسلامي «مهنا»، درباره فصل شيدايي مي‌گويد: نمايش «فصل شيدايي» يك محصول فرهنگي چند رسانه‌اي است كه توانسته جريان‌سازي كند. اين پروژه در تهران و شهرهاي كوچك جريان‌سازي فرهنگي به همراه داشته است. كار چند رسانه‌اي فصل شيدايي تنها يك نمايش ميداني نيست، نمايش ميداني تعريف استانداردي ندارد و از يك اجراي دو نفره تا پروژه بيگ پروداكشني مانند فصل شيدايي را در‌بر‌مي‌گيرد، اما كاري كه مانند نمايش «فصل شيدايي» يك بسته فرهنگي و تبليغي باشد، تا به امروز كمتر ديده شده است.
وي مي‌افزايد: ما از همان نمايشگاه ابتدايي كه در ورودي سالن برگزار شده است، خود نمايش يك پروژه فاخر را مقابل ديدگان مخاطبان قرار داديم. نمايش «فصل شيدايي» امروز به بلوغي رسيده و ناشي از تجربه‌هايي مانند شب آفتابي و ستاره صبح كه در دهه اخير است و به باور من فصل شيدايي تكامل‌يافته‌ترين كاري است كه حرف حساب را با زبان هنر به تماشاچي منتقل مي‌كند، ما همواره به دنبال اين بوديم كه چگونه مفاهيم مورد نظرمان را در قالبي مطلوب به مخاطبان ارائه دهيم و اين هدف به باور من در فصل شيدايي محقق شده است. مركز هنرهاي نمايشي انقلاب اسلامي «مهنا»، با اشاره به اينكه نمايش «فصل شيدايي» در برخي از شب‌هاي اجرا در شهرستان‌ها، مخاطباني از 10 تا 14 هزار نفر را تجربه كرده است، تأكيد مي‌كند: مردم با اين نمايش ارتباط برقرار كرده‌اند، در اجراهاي شهرستان‌ها برخي اوقات لوكيشن نمايش ما در زمين‌هاي خارج از شهر بوده است و مردم پس از طي مسافت‌هاي طولاني به محل نمايش مي‌رسيدند و در نهايت بازخورد مخاطبان و مسئولان از اين نمايش، بسيار مطلوب بوده است. پروژه تهران فصل شيدايي هم از چهارم ماه مبارك تا پايان اين ماه در لوكيشن چهار راه لشكرك هر شب ميزبان هفت تا هشت هزار نفر تماشاگر خواهد بود. وي مي‌افزايد: برنامه هر شب از نماز مغرب و عشا و افطاري مخاطبان آغاز مي‌شود و ساعت شروع نمايش دو ساعته فصل شيدايي هم هر شب ساعت 9:30 دقيقه است.
كوهفر در خصوص موضوع نمايش فصل شيدايي تأكيد مي‌كند: نمايش ما سير تاريخي خلقت انسان تا ظهور مهدي موعود را روايت مي‌كند و ما نمايش را در سه فصل تعريف مي‌كنيم، فصل انبيا كه خلقت انسان و حضرت آدم را در يك آيتم به تصوير مي‌كشد و نوح نبي و ماجراي طوفان نوح. در آيتم ديگري، فصل صدر اسلام نمايش از بعثت رسول اكرم آغاز خواهد شد و ماجراي غدير و ماجراي احراق باب حضرت زهرا و حادثه كربلا و داستان امام رضا (ع) در آن ديده مي‌شود و فصل معاصر نمايش هم به انقلاب اسلامي و بازسازي يكي از عمليات‌هاي دفاع مقدس و در نهايت ترويج فرقه‌هاي ضاله در جهان كه به ظهور حضرت قائم آل محمد(عج) منتهي مي‌شود، اختصاص دارد.
تهيه‌كننده پروژه فصل شيدايي با اشاره به ادامه اجراي نمايش فصل شيدايي در ديگر استان‌هاي كشور بيان مي‌كند: نمايش فصل شيدايي به اجراهاي خود در ساير نقاط كشور ادامه خواهد داد. ما در مركز مهنا سعي كرده‌ايم نمايش‌هاي كم‌هزينه و كم‌امكانات را با شكل و شمايل نمونه‌هاي بيگ پروداكشن قبلي مانند شب آفتابي توليد كنيم و مقابل ديدگان مخاطبان قرار بدهيم، اگر من به مبلغ بودجه اين پروژه اشاره كنم، شما مي‌بينيد كه هزينه اجراي نمايش ما در استان‌ها گاهي با هزينه يك اجراي صحنه‌اي برابري مي‌كند و به همين دليل ما در طول سال مي‌توانيم نمايش فصل شيدايي را در هفت تا هشت استان اجرا برويم. وي ادامه مي‌دهد: امسال اولين اجراي نمايش ارديبهشت ماه در يزد بوده است و پس از اجراي تهران در مرداد ماه براي اجراي نمايش به كرمانشاه مي‌رويم، هفته دفاع مقدس در كرمان، پس از آن در شهركرد و بندرعباس اجرا خواهيم داشت و در ايام اربعين هم در شهر نجف سعادت اجراي اين نمايش را داريم و به طور كلي زمان اجراي نمايش فصل شيدايي تا پايان سال بسته شده است.
كوهفر با اشاره به رايگان بودن تماشاي نمايش، مي‌گويد: تماشاي نمايش فصل شيدايي براي مردم درتمام استان‌ها رايگان است و معمولا هزينه‌هاي اين نمايش توسط نهادها و مسئولان استان‌هاي مقصد تأمين مي‌شود.
وي با بيان هزينه‌هاي اجراي نمايش «فصل شيدايي» تصريح مي‌كند: اجراي پروژه‌هاي چند رسانه‌اي هزينه‌هاي بالايي دارد و در يك كلام مي‌توانم بگويم هزينه‌هاي چنين پروژه‌هايي، ميلياردي است اما ما آثار را به فرمولي رسانده‌ايم كه با يك پنجم هزينه واقعي قابل اجرا باشد و در همين رابطه اجراي فصل شيدايي در هر استان تنها با 200 ميليون تومان بودجه محقق مي‌شود و اين در حالي است كه اجراي اين نمايش با حضور 50 نفر عوامل فني در قالب چند گروه حرفه‌اي صحنه، لباس، جلوه‌هاي ويژه و نورپردازي، صدا و تصوير و تداركات كه همه حرفه‌اي‌هاي سينما هستند در كنار تعداد بالاي بازيگران و هنروران و اين سطح از لوكيشن و دكور‌سازي با چنين بودجه‌اي در ابتدا غيرممكن به نظر مي‌رسيد كه در نهايت الحمدلله محقق شد. كوهفر ادامه مي‌دهد: مقام معظم رهبري در ديداري كه با عوامل نمايش شب آفتابي داشتند فرمودند كه اين نمايش از غرب به ما نرسيده و داراي طراحي بومي و اسلامي است و مردم ارتباط خوبي با نمايش برقرار كرده‌اند و اين نمايش بايد تكثير شود و در انحصار نماند، ايشان گفتند اجراي اين نمايش را به شهرهاي مختلف ببريد و يكي از سياست‌هاي تشكيل مركز هنرهاي نمايشي مهنا تكثير اين اثر بوده است و ما در اجراي اين نمايش در هر شهر از عوامل بومي شهر هم استفاده مي‌كنيم.
فصل شيدايي سينما چهار بعدي زنده است
مدير مركز هنرهاي نمايشي انقلاب اسلامي «مهنا»، در خصوص تمهيداتي كه براي مخاطبان نمايش در نظر گرفته شده است، گفت: با همكاري شهرداري منطقه و فرماندار و سپاه شميرانات، گيت‌هاي ورودي و پاركينگ و سالن انتظار مهيا شده است چون جمعيت هفت تا هشت هزار نفر تماشاچي در 15 دقيقه نمي‌تواند وارد سالن شود و به همين دليل نمايشگاهي در سالن انتظار ترتيب داده‌ايم و براي مراسم افطار هم در خدمت مخاطبان هستيم.
كوهفر با اشاره به روش تهيه بليت‌هاي نمايش اذعان مي‌كند: ساده‌ترين روش ارسال عدد يك به سامانه 3000419 ثبت نام است كه پس از آن سامانه از مراجعان كد ملي را درخواست مي‌كند و با وارد كردن كد ملي، مراجعان مي‌توانند تاريخ روز نمايش را انتخاب كنند و در روز اجرا با حضور در نشاني لوكيشن و ارائه كارت ملي بليت را به صورت رايگان تهيه كنند و وارد سالن شوند. وي در خصوص تبديل نمايش فصل شيدايي به فيلم خاطر نشان مي‌كند: فصل شيدايي كاري است كه براي حواس چند گانه مخاطبان ساخته شده است و تنها با چشم ديده مي‌شود، ما ادعا مي‌كنيم سينما چهار بعدي زنده هستيم، باران را بر مردم مي‌ريزيم و اگر اسبي در نمايش تاخت مي‌رود خاكش در اطراف تماشاچي احساس مي‌شود و اگر توپي شليك مي‌شود حرارت گرما و صدايش به صورت واقعي احساس مي‌شود و جذابيت اين نمايش همين زنده و محسوس بودن آن است.
نمايشي در اشل واقعي نمونه تكامل يافته شب آفتابي
اسماعيلي كارگردان نمايش فصل شيدايي هم در ابتدا در خصوص امكانات نورپردازي اين نمايش كه چهره جديدي از تئاتر را مقابل ديدگاه مخاطبان قرار مي‌دهد مي‌گويد: 450آمپر برق و 300 تا 400 پروژكتور براي نورپردازي نمايش استفاده مي‌شود. به باور من بهترين خصوصيت اين نمايش اين است كه در اشل واقعي‌اش به نمايش درمي‌آيد، زماني كه به جنگ و جبهه مي‌رسيم، به راحتي انفجارهاي در حد واقعي اجرا مي‌شود. كشتي نوح نمايش هم بسيار بزرگ است و با نور و اسپيشيال بزرگ‌تر به نظر مي‌رسد و همه اتفاق‌ها در اشل واقعي ديده مي‌شود. وي ادامه مي‌دهد: در آيتم حضرت نوح، صاعقه‌هايي در حد واقعي داريم و هر آنچه كه تماشاچي را به حال و هواي اصل قصه نزديك‌تر كند را مورد استفاده قرار مي‌دهيم و ويژگي آيتم حضرت نوح در نمايش اين است كه باراني نمايش بر روي سر مخاطبان ريخته مي‌شود و اين اشل واقعي براي مخاطبان جذاب است چون در قاب معمولي تئاتر اين مسئله محقق نمي‌شود. كارگردان نمايش در خصوص ساخت لوكيشن اجرا در شهر تهران توضيح مي‌دهد: روزي كه ما به لوكيشن رسيديم، دشواري‌هاي زيادي مقابلمان بود و لودر و بولدوزر روزها كار كردند تا اين دره از هم باز شد و اين صحنه نمايش از دلش بيرون آمد.
وي در خصوص شباهت اين نمايش به شب آفتابي بهزاد‌پور مي‌گويد: در مورد خط داستان مي‌توانيم به چندين پروژه اشاره كنيم كه خط داستاني‌شان از خلقت حضرت آدم آغاز و به ظهور حضرت مهدي (عج) منتهي شود، شباهت فصل شيدايي به شب آفتابي در شيوه اجرايي است كه آقاي بهزاد‌پور به عنوان مبدأ چنين سبكي در اجرا اولويت دارند. البته در فرم اجرايي ما سوله وجود ندارد و قصه‌ها و تصويرهاي ديگري هم اضافه شده است و به نظر من شب آفتابي در فصل شيدايي به بلوغ رسيده است.
اسماعيلي در خصوص حفاظت لوكيشن‌هاي اجراي نمايش در شهرهاي مختلف مي‌گويد: معمولاً پس از پايان اجراي فصل شيدايي در شهرستان‌هاي مختلف، هنرمندان شهر در صدد حفاظت از لوكيشن برمي‌آيند و من هم پس از همه اجراهايم در شهرهاي مختلف مي‌گويم كه اميدوارم اين نمايش سال ديگر بدون حضور من و با همكاري هنرمندان بومي استان‌ها اجرا شود، واقعيت اين است كه اجراي چنين نمايشي بسيار دشوار است و ما اين نمايش را حتي در ابوموسي با فقر امكانات هم اجرا كرديم.
وي مي‌افزايد: استفاده از ويدئو پروژكتور يكي از مؤلفه‌هاي كار است و مشخصه ديگر صداي اين نمايش است، همه صداهايي كه در نمايش شنيده مي‌شود، اوريجينال است، بهترين دوبلورهاي كشور مانند يدالله مدقالچي، قادر پناه، مهران دوستي، احمد رسول‌زاده، وحيد جليلوند و چنگيز جليلوند گفتار نمايش را بر عهده داشته‌اند. درست است كه موسيقي ما توليدي نيست اما به جرئت مي‌توانم بگويم تنها 5 درصد از اجراهاي موسيقي به گوش مخاطبان آشنا مي‌آيد. حتي مداحي‌هاي نمايش هم، مداحي تلفيقي و تركيبي است. از صحبت‌هاي عليرضا كوهفر مدير مركز هنرهاي نمايشي انقلاب اسلامي «مهنا» و سعيد اسماعيلي كارگردان اين نمايش مي‌توان انتظار استقبال مطلوبي را از اجراي اين نمايش در شب‌هاي ماه رمضاني شهر تهران داشت، نمايش فاخري كه با تلفيق تصوير و تئاتر و جلوه‌هاي ويژه، نمايشي نو را در تم مذهبي و ديني مقابل ديدگان مردم قرار مي‌دهد.
