تجربه سال‌هاي اخير نشان داده است فيلم‌هايي كه بنا به هر دليلي، درست يا غلط، مورد غضب يا بي‌مهري مسئولان واقع شده‌اند به دليل قرار گرفتن در كانون توجهات، در زمان اكران با استقبال بيشتري از سوي مخاطبان مواجه شده‌اند. حال آنكه اگر فيلم‌هاي به اصطلاح حاشيه‌دار! لااقل بدون حاشيه اكران شوند شايد هرگز آنگونه كه بايد مورد توجه قرار نگيرند.
«نهنگ عنبر» آخرين ساخته سامان مقدم از جمله اين فيلم‌هاست؛ فيلمي ضعيف كه پس از كش و قوس‌هاي فراوان، سرانجام به اكران عمومي درآمد و اگر اين فيلم با فروش خوب يا حتي متوسط روبه‌رو شود، بدون ترديد از محبت حاشيه‌هايي كه آقايان براي اكران آن به وجود آورده‌اند بهره‌مند شده است.
«نهنگ عنبر» كه علي جنتي، وزير ارشاد در زمان فيلمبرداري از پشت صحنه آن بازديد كرده بود و افتخار اولين فيلم سينمايي كه در زمان توليد مورد بازديد جنتي قرار گرفته را يدك مي‌كشيد به سي و سومين جشنواره فيلم فجر نرسيد! برخي دليل آن را آماده نبودن فيلم دانستند و برخي نيز مميزي‌هاي فراوان را دليل آوردند. فيلم به جشنواره نرسيد و به انتظار اكران ماند، اما اكران آن نيز با حاشيه‌هاي زيادي مواجه شد. سرانجام اين فيلم به سرگروهي سينما كوروش به نمايش عمومي درآمد و باز در اين ميان مديران حوزه هنري با به اصطلاح تحريم فيلم و عدم پخش آن در سينماهاي خود، اندك مخاطبان امروز سينماي ايران را براي ديدن اين فيلم تشنه‌تر كردند.
و اما «نهنگ عنبر»...
فيلم داستان زندگي ارژنگ صنوبر است كه رضا عطاران نقش آن را ايفا مي‌كند. ارژنگ مردي 50 ساله است كه داستان زندگي خود را از سال 1340 تا 1390 روايت مي‌كند. او از زندگي شاكي و معتقد است كه دنيا روي خوشش را به او نشان نداده است. ارژنگ 40 سال است عاشق دختري است كه همواره از دستش گريخته است... .
سامان مقدم كه فعاليت حرفه‌اي خود را در سينما با دستياري مسعود كيميايي در فيلم «ردپاي گرگ» (سال 1370) آغاز كرد، در آخرين ساخته خود چارچوب و قالب مشخصي را تعريف نكرده است. فيلم به ظاهر قالبي طنز دارد اما زمينه‌هايي از هجو، عشق، رئال، سورئال و حتي تراژدي بدان آميخته است.
ساختار كلي فيلم به فيلمفارسي‌هاي دهه 50 شباهت دارد و كارگردان بيشتر تلاش كرده است كه با تحريك حس نوستالژيك مخاطب و استفاده از تيپ‌ها، ترانه‌ها، گويش‌ها و موضوعات مطرح در دهه‌هاي 60 و 70، خنده را بر لبان تماشاگر بياورد و نيز براي پيشبرد داستان، كشش ايجاد كند.
اما در اين مسير نيز صحنه‌هايي پيش مي‌آيد كه باورپذيري آن براي مخاطب نه اينكه آسان نيست بلكه غيرممكن است. نقطه اوج آن، زماني است كه شاهد حضور ارژنگ صنوبر آن هم با كت و شلوار و چمدان به دست در خط مقدم جنگ در دوران دفاع مقدس هستيم كه منجر به اسارت او نيز مي‌شود.! سكانس‌هاي مربوط به جنگ و حضور قهرمان داستان در منطقه جنگي، وصله‌اي نچسب به فيلم است كه اتفاقاً نبودن آن كمك بيشتري به پيشبرد محور دراماتيك فيلم مي‌كرد كه به طور كلي از ضعف شديد فيلمنامه رنج مي‌برد.
فيلم به ويژه در نيمه اول خود، به مديوم تلويزيون نزديك‌تر است تا سينما و بيشتر به تله فيلم‌هاي تلويزيوني شباهت دارد. در اين ميان و با توجه به اينكه محور داستان قرار است بيشتر دهه‌هاي 50، 60 و 70 را تداعي كند و فضاسازي و طراحي صحنه آن كار آساني نيست، از نماهاي بسته بسيار استفاده شده است كه به لحاظ بصري مخاطب را خسته و آزرده مي‌كند. «نهنگ عنبر» مخاطب را به ياد «خوابم مياد» به كارگرداني رضا عطاران مي‌اندازد به ويژه اينكه كاراكتر اصلي هر دو فيلم عطاران است كه گويي نسخه دوم بازي خود در «خوابم مياد» را در «نهنگ عنبر» ايفا كرده است. تا جايي كه گاه از ذهن مي‌گذرد كه شايد مقدم را تحت تأثير كارگرداني خود در «خوابم مياد» قرار داده است.
پايان داستان فيلم نيز پايان تكراري و نخ‌نماي اغلب قصه‌هاي عشقي است، با اين تفاوت كه در اين فيلم عاشق به معشوقه خود كه با ديدن هر زيبارويي دل مي‌بازد، در سن 50سالگي مي‌رسد.
