در شرايطي كه كشورهاي اروپايي بر سر بحران اوكراين با روسيه درگير هستند و از همه ابزارهاي فشار خود براي مقابله با مسكو استفاده مي‌كنند اما در اين هماورد، رهبران كرملين سعي مي‌كنند با برگ يونان سركش و گريزان از مركز براي ايجاد شكاف در اتحاديه اروپا بازي كرده و زمينه‌واگرايـــي در اتحاديه را فراهم كنند.
هفتم آوريل 2015 نگاه مقامات اروپايي به سفر آلكسيس سيپراس، نخست‌وزير يونان به مسكو و ديدار با ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه بود تا ببينند خروجي مذاكرات دو طرف چه خواهد بود. كشورهاي اروپايي در يك‌سال گذشته از همه توان خود براي تحت فشار قرار دادن روسيه استفاده كردند تا شايد بتوانند با اعمال تحريم‌هاي گسترده اقتصادي، روسيه را به عقب‌نشيني از مواضع خود در بحران شرق اوكراين وادار كنند، ولي نه تنها به اهداف اعلاني خود دست نيافتند بلكه اكنون شاهد چنددستگي در درون اتحاديه اروپا هستند. يونان كه اين روزها سياست تقابل با اتحاديه اروپا را در پيش گرفته به كابوسي براي مقامات اروپايي تبديل شده است. اين نگراني را مي‌توان از واكنش مقامات اروپايي در آستانه سفر سيپراس به مسكو به خوبي مشاهده كرد كه نسبت به نزديكي بيش از حد به مسكو و جدايي از اتحاديه اروپا به آتن هشدار دادند. حزب چپگراي سيريزا تحت رهبري آلكسيس سيپراس پس از پيروزي در انتخابات بهمن سال گذشته به چالش جدي در روند همگرايي اروپايي و اجراي برنامه‌هاي اتحاديه اروپا با محوريت سياست‌هاي آنگلا مركل، صدراعظم آلمان براي مديريت بحران مالي تبديل شده است. يونان بدهكارترين كشور اروپايي است كه براي فرار از سياست‌هاي رياضتي به تقابل با حوزه يورو روي آورده و تهديد كرده كه در صورت بخشيده نشدن بخشي از بدهي‌هايش از منطقه يورو خارج خواهد شد. سياست كنوني اتحاديه اروپا اين است كه به بحران يك‌ساله اوكراين پايان دهد و در اين ميان نيازمند همكاري و مشاركت همه كشورهاي عضو در برابر روسيه است اما سياست واگرايانه و تقابلي يونان و دور شدن از منطقه يورو و تلاش براي نزديكي به روسيه، آينده مبهمي را براي تداوم همگرايي در اروپا ايجاد كرده است. سفر سيپراس به مسكو كه يك روز قبل از شروع مهلت بازپرداخت بدهي‌هاي يونان به اتحاديه اروپا انجام شد، نشان داد كه مذاكرات اتحاديه براي نگه داشتن يونان در حوزه يورو با شكست مواجه شده و تلاش‌هاي بيشتري را مي‌طلبد.
مانور قدرت در برابر اروپا
هرچند برخي سفر سيپراس به مسكو را توسعه نسبي روابط سياسي و اقتصادي بين يونان و روسيه مي‌دانند اما در شرايط كنوني و در اوج تنش غرب با روسيه، اين سفر اهداف خاصي به دنبال دارد. سيپراس، با سفر به مسكو مي‌خواهد با برگ كرملين در برابر اتحاديه اروپا بازي كند و به وسيله مذاكره با روسيه، اتحاديه اروپا را تحت تأثير قرار بدهد. سيپراس با سفر به مسكو نشان داد كه يونان متحداني دارد و بدون كمك اتحاديه اروپا هم مي‌تواند روي پاي خود بايستد. هدف يونان از نزديكي به روسيه به نوعي مانور قدرت در برابر اتحاديه اروپا است تا امتيازات بيشتري از كشورهاي اروپايي براي باقي ماندن در حوزه يورو كسب كند كه بخشيده شدن بخش زيادي از بدهي‌هاي يونان يكي از اين امتيازات مهم است. سفر سيپراس به روسيه در واقع به چالش كشيدن سياست‌هاي اتحاديه اروپا و در رأس آنها آلمان است كه پس از بحران مالي 2008، سياست‌هاي رياضتي را به اين كشورها تحميل كرده است. موضوع تحريم‌هاي اقتصادي عليه روسيه يك موضوع سياسي و امنيتي براي اتحاديه اروپاست، اينكه ضعيف‌ترين عضو حوزه يورو با نزديكي به روسيه و دريافت كمك‌هاي مالي اهداف خود در اتحاديه اروپا را به پيش ببرد، رفتاري برخلاف روند همگرايي اتحاديه اروپاست و در نهايت به واگرايي در اين منطقه منجر مي‌شود. يونان در شرايط فعلي به كمك‌هاي اقتصادي بيشتري نياز دارد تا اقتصاد خود را كه توسط سياست‌هاي رياضت اقتصادي ضعيف شده است، سر و سامان دهد و يافتن شركاي جديد مثل روسيه مي‌تواند بهترين گزينه باشد. همچنين يونان به دليل تنش غرب با روسيه، مي‌تواند گاز ارزان‌تر از روسيه خريداري كند كه اين مسئله به حل مشكل اضطراري تأمين سوخت و انرژي براي خانواده‌هاي فقير اين كشور كمك خواهد كرد.
اهداف روسيه از نزديكي به يونان
در كنار گسترش روابط دوجانبه، رهبران كرملين نيز اهدافي را دنبال مي‌كنند كه در شرايط كنوني مي‌تواند منافع زيادي براي روس‌ها داشته باشد. روسيه سعي مي‌كند براي مقابله با تحريم‌هاي اقتصادي اتحاديه اروپا عليه اين كشور از شكاف‌هاي موجود در منطقه يورو نهايت استفاده را برده و زمينه‌هاي واگرايي در اروپا را فراهم كند. به همين خاطر يونان ناراضي و گريزان از مركز گزينه مناسبي است كه مي‌تواند روي آن سرمايه‌گذاري كند. چون يونان با خط مشي عمومي اتحاديه اروپا موافق نيست و مي‌تواند باعث ايجاد شكاف در وحدت اروپا شود. برخي ناظران مي‌گويند: «پوتين خود را از جهان متمدن منزوي كرده و در اين وضعيت تنها يك هدف را دنبال مي‌كند و آن اينكه يكپارچگي دروني اروپا و استواري روابط ميان اروپا و امريكا را از بين ببرد». همچنين پوتين مي‌خواهد با نزديكي به يونان و حمايت از احزاب چپ در ساير كشورها، اتحاديه اروپا را وادار كند تا تحريم‌هاي اقتصادي عليه مسكو را لغو كنند. از طرفي، با گسترش روابط مسكو و آتن، روسيه از يك متحد صاحب حق وتو در اتحاديه اروپا برخوردار خواهد شد كه در شرايط فعلي و در اوج تنش بر سر بحران اوكراين براي مسكو حياتي است.
شبح فروپاشي در اتحاديه اروپا
الان موجي از نگراني‌ها در اروپا شكل گرفته است كه نزديكي بيشتر يونان به روسيه چه تبعاتي براي منطقه يورو خواهد داشت. اين نگراني‌ها از همان ابتداي روي كار آمدن حزب چپ سيريزا در يونان بين رهبران اروپايي به وضوح نمايان بود و اكنون به مراتب بيشتر شده است. هرچند يونان از نظر اقتصادي توان تأثيرگذاري قابل توجه بر حوزه يورو را ندارد اما ترس از سرايت سياست‌هاي واگرايي و دوري از اتحاديه اروپا از يونان به ساير كشورها (مثل پرتغال، ايتاليا و اسپانيا) مي‌تواند روند همگرايي در اروپا را با چالش مواجه كند. برخي ناظران معتقدند كه نزديك شدن يونان به روسيه، مي‌تواند زمينه‌هاي واگرايي در اروپا را فراهم كرده و كشورهايي مثل قبرس، بلغارستان، اسلواكي و اسلوني را كه اعضاي ناراضي حوزه يورو هستند، تشويق به اين كند كه سياست‌هاي واگرايانه در پيش بگيرند. از طرفي كشورهاي پرتغال و اسپانيا نيز در اواسط سال 2015 انتخابات پارلماني برگزار مي‌كنند كه بر اساس پيش‌بيني‌ها، به احتمال زياد احزاب چپ در اين انتخابات قدرت قابل ملاحظه‌اي كسب خواهند كرد كه آنها نيز مخالف سياست‌هاي رياضتي تحميلي از سوي اتحاديه اروپا هستند. با توجه به شواهد و قرائن موجود روند همگرايي در اتحاديه اروپا تيره و تار به نظر مي‌رسد. اين اتحاديه در مقطع فعلي در شرايط دشواري قرار گرفته و اين مسئله بسياري از سياستمداران و متخصصان عرصه همگرايي اروپا را به اين فكر انداخته آيا آرمان اتحاد كشورهاي اروپايي پس از چند دهه رو به افول نهاده است. بسياري از كارشناسان بر اين عقيده هستند بحران مالي كه اكنون يونان را تا مرز ورشكستگي پيش برده است در آينده كشورهاي ديگر منطقه يورو را نيز درگير خواهد كرد و اين فرآيند آغازي بر فروپاشي همگرايي و نقطه عزيمت واگرايي در اتحاديه اروپا خواهد بود. شبكه خبري بلومبرگ، هفته پيش در گزارشي نوشت كه اتحاديه اروپا در آستانه فروپاشي اقتصادي قرار دارد و يونان نقطه آغاز آن است، اين بحران گسترش مي‌يابد چراكه نظام مالي اتحاديه همچنان آسيب‌پذير است. زيبيگنيو برژينسكي مشاور امنيت ملي رئيس‌جمهور سابق امريكا در مصاحبه با روزنامه زينيك گازفا پراونا، گفته است كه نزديكي يونان به روسيه مي‌تواند سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) را فلج كند و بايستي اين مسئله به عنوان هشداري جدي كه عواقب سختي به دنبال دارد، مدنظر قرار بگيرد.
بررسي وضعيت اتحاديه اروپا نشان مي‌دهد كه اروپا اكنون با مشكلات بسياري دست و پنجه نرم مي‌كند. بحران در اتحاديه اروپا با يونان تازه شروع شده است و به نظر مي‌رسد پس از آن پرتغال، ايرلند، اسپانيا و حتي ايتاليا نيز گرفتار اين بحران خواهند شد و از اين‌رو نمي‌توان چشم انداز خوبي براي اروپاي آينده متصور شد. اگر سال‌هاي گذشته، اقتصاد مهم‌ترين محور همگرايي در اتحاديه اروپا تلقي مي‌شد و انتظار مي‌رفت اين محور باعث ارتقاي همكاري‌ها ميان كشورها و در نهايت رفع مخاصمات سياسي شود، اما در شرايط كنوني به نظر مي‌رسد با تداوم بحران، اقتصاد به عاملي براي شكست و سقوط اتحاديه اروپا مبدل شود و زمينه واگرايي در اين منطقه را رقم بزند.
