مذاكرات فشرده و نفسگير تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران با گروه 1+5 در لوزان اگرچه به صدور بيانيه‌اي منتهي شد كه واجد نقاط مثبت و منفي در روند فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران است، اما مانند توافقات اوليه منشأ تفاسير و برداشت‌هاي متفاوتي شده است كه طي دو روز اخير فضاي رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است.
پس از انتشار بيانيه لوزان در مصاحبه مشترك مطبوعاتي آقاي ظريف و نماينده اتحاديه اروپا كه وجه بارز و قابل‌تقدير آن پذيرش رسمي غني‌سازي ايران توسط گروه 1+5 است اما سندي كه وزارت خارجه امريكا بعد از اين مصاحبه و به عنوان جزئيات توافق منتشر كرده است بيانگر اين است كه اين سطح از غني‌سازي نمي‌تواند نماد مطالبه مردم ايران از فعاليت‌هاي هسته‌اي باشد. براساس اين سند پيوستي ايران براي 15 سال اورانيوم تا 3.67 درصد غني‌سازي خواهد كرد. ذخاير اورانيوم ايران به 300 كيلو مواد 3.67 درصد غني‌شده تقليل خواهد يافت و ايران تحت توافق، 6 هزار و 104 سانتريفيوژ خواهد داشت كه 5 هزار و 60 عدد آن به‌مدت 10 سال غني‌سازي خواهد كرد و سانتريفيوژهاي آن از نوع آي‌آر1 خواهد بود.
با نگاه اجمالي به بيانيه و سند پيوستي چند نكته اساسي قابل توجه است:
1- فارغ از عنواني كه براي بيانيه لوزان انتخاب شده، متن آن نشان دهنده پذيرش تعهداتي است كه ابعاد آن بايد در مذاكرات بعدي تكميل شود و اين امر نشان‌دهنده دومرحله‌اي شدن مذاكرات است.
2- لغو تحريم‌ها موكول به راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران شده است. با توجه به سابقه عملكرد آژانس انرژي هسته‌اي در برخورد خصمانه عليه ايران تحقق رفع تحريم‌ها چشم‌انداز مبهمي خواهد داشت.
3- پذيرش پروتكل الحاقي ولو به صورت داوطلبانه ضمن اينكه تكرار تجربه تلخ گذشته است، تعهدي را ايجاد كرده كه لازمه آن تصويب مجلس شوراي اسلامي است؛ مجلسي كه تا كنون به طور جدي در جريان مذاكرات قرار نگرفته است.
4- طرف امريكايي از هم اكنون زياده‌خواهي‌هاي خود را در ادامه مسير مذاكرات آغاز كرده است. اوباما رئيس‌جمهور امريكا بلافاصله بعد از انتشار بيانيه لوزان در سخناني از پيش برنامه‌ريزي شده مي‌گويد:برخي از تحريم‌ها عليه ايران مرحله به مرحله لغو خواهد شد، البته بازگشت پذير خواهد بود. تحريم‌هاي ديگر از جمله حمايت از تروريسم و موشك‌هاي بالستيك و حقوق بشر همچنان باقي خواهند ماند. يا اينكه مي‌گويد:امروز، پس از ماه‌ها ديپلماسي سخت و اصولي، به چارچوب توافق دست يافتيم و اين يك توافق خوب است، توافقي كه اهداف اصلي ما را تأمين مي‌كند. اين چارچوب همه مسيرهايي را كه ايران بتواند به سلاح اتمي دست پيدا كند، قطع خواهد كرد. ايران با محدوديت‌هاي شديدي در برنامه هسته‌اي روبه‌رو خواهد شد و ايران همچنين با قوي‌ترين و شفاف‌ترين رژيم بازرسي كه در هر برنامه هسته‌اي در تاريخ وجود داشته، موافقت كرده است. بنابراين توافق بر اساس اعتماد نيست، توافق بر اساس راستي‌آزمايي بي‌سابقه است.
5- باتوجه به ابعاد باقي مانده در برنامه هسته‌اي ايران و اينكه هرچه غني‌سازي مي‌شود تا سطح 300كيلو عملاً بايد تبديل و يا... عملاً ادامه اين فعاليت‌ها غير منطقي مي‌نمايد.
6- فراخواني كه براي حضور در خيابان‌ها و شادي كردن، به طور گسترده در شبكه‌هاي مجازي انجام شد، اگرچه براي فعالاني كه براي ارائه يك نقطه مثبت در كارنامه دولت لحظه‌شماري مي‌كنند، قابل توجيه است، اما بايد توجه داشت كه اين ايجاد اميد نيازمند تحقق عملي است كه مردم بايد آثار عيني آن را مشاهده كنند و اين امر كار دولت را درآينده دشوار مي‌كند.
مقام معظم رهبري در آستانه سال نو در حرم رضوي در مورد مذاكرات هسته‌اي بر چند نكته اساسي تأكيد و فرصت مناسبي را براي تيم ايجاد كردند تا بتواند متكي برآن، مذاكرات را قدرتمندانه به پيش ببرد، از جمله اينكه:
1- امريكايي‌ها به اين مذاكرات بسيار احتياج دارند و اختلافات دروني آنها هم به اين دليل است كه جناح رقيب دولت كنوني امريكا تلاش دارد تا امتياز اين مذاكرات به نام رقيب حزبي‌اش ثبت نشود.
2- رئيس‌جمهور امريكا در پيام خود مي‌گويد در ايران افرادي هستند كه با حل ديپلماتيك موضوع هسته‌اي مخالفند، در حالي كه اين سخن دروغ است، زيرا در ايران هيچ فردي مخالف حل مسئله هسته‌اي از طريق مذاكره نيست. رهبر انقلاب خاطرنشان كردند: آن چيزي كه ملت ايران با آن مخالف است، زورگويي‌ها و تحميل‌هاي دولت امريكا است كه ملت در مقابل آن ايستاده است.
3- حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با تأكيد مجدد بر اينكه مذاكرات كنوني ايران با امريكا، صرفاً در موضوع هسته‌اي است و نه موضوعي ديگر، خاطرنشان كردند: ما در مسائل داخلي و منطقه‌اي و موضوع تسليحات، به هيچ وجه با امريكا مذاكره نخواهيم كرد، زيرا سياست امريكا در منطقه ايجاد ناامني و مقابله با ملت‌هاي منطقه و بيداري اسلامي است كه نقطه مقابل سياست‌هاي محوري جمهوري اسلامي ايران است.
3- رهبر انقلاب با اشاره به اظهارات مكرر امريكايي‌ها مبني بر اينكه تحريم‌ها، بعد از توافق و بعد از بررسي رفتار و عملكرد ايران، برداشته خواهند شد، آن را يك خدعه دانستند و افزودند: اين سخن غيرقابل قبول است، زيرا برداشته شدن تحريم‌ها جزئي از مذاكرات است و نه نتيجه مذاكرات؛ بنابراين همان‌گونه كه رئيس‌جمهور محترم صريحاً گفتند، رفع تحريم‌ها بايد بلافاصله بعد از توافق انجام شود.
4- حضرت آيت‌الله خامنه‌اي همچنين با اشاره به اظهارات امريكايي‌ها مبني بر اينكه تصميم‌هاي ايران در هر توافق احتمالي بايد برگشت‌ناپذير باشد، گفتند: اين سخن نيز قابل قبول نيست، زيرا اگر آنها براي خود اين حق را قائلند كه بعد از توافق احتمالي، به هر بهانه‌اي، بار ديگر تحريم‌ها را برقرار كنند، پس هيچ دليلي ندارد كه ما اقداماتي را بپذيريم كه برگشت‌ناپذير باشند. ايشان تأكيد كردند: صنعت هسته‌اي ايران يك صنعت بومي و مردمي است كه بايد پيش برود و پيشرفت جزو ذات هر صنعت و فناوري است.
5- رهبر انقلاب با اشاره به ادعاي امريكايي‌ها مبني بر تلاش ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي گفتند: آنها خودشان هم مي‌دانند كه ما در اين مذاكرات به همه تعهدات بين‌المللي و تعهدات اخلاق سياسي پايبند بوديم و نقض عهد نكرديم و تلوُّن هم به خرج نداديم، اما در نقطه مقابل، امريكايي‌ها عهدشكني و تقلب كردند و تلّون و دوگانگي را در مواضع و سخنان خود نشان دادند.
6- حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رفتار امريكايي‌ها در مذاكرات هسته‌اي را مايه عبرت براي مردم دانستند و خاطرنشان كردند: رفتار امريكا براي مجموعه روشنفكري داخل كشور نيز مايه عبرت است تا متوجه شوند در مذاكرات با چه كسي طرف هستيم و امريكا چگونه رفتار مي‌كند.
به نظر مي‌آيد كه بخش عمده‌اي از تلاش تيم مذاكره‌كننده در ماه‌هاي آينده همچون توافقنامه اوليه بايد صرف جبران آثار منفي اين بيانيه باشد؛ نكته‌اي كه تأمل بيشتر در مراحل قبلي مي‌توانست دشواري‌هاي آينده را كاهش دهد.
