ناكامي‌هاي مداوم در انتظار سعودي‌ها

چرا عربستان در آشتي‌ ميان مصر و ترکيه شکست خورد؟

جوان آنلاين: از قرائن و شواهد موجود چنين بر مي آمد که عربستان با همزمان کردن سفر عبد الفتاح السيسي رئيس جمهور مصر و رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه به اين کشور مي خواست ديداري بين روساي جمهور اين دو کشور ترتيب دهد تا از فضاي حاصل از آشتي اين دو کشور براي پيشبرد يارگيري هاي جديد خود در منطقه استفاده کند اما شاخص هاي موجود از شکست تلاش ها و ناکامي عربستان در اين زمينه حکايت دارد.زيرا پيش از اينکه اردوغان سفر رسمي خود را به رياض آغاز کند ، عبد الفتاح السيسي به سفر5 ساعته خود پايان داد.

اردوغان برخلاف السيسي سفر خود را از جده آغاز کرد و براي انجام مراسم عمره راهي مدينه و مکه شد و ديدار رسمي خود را از روز دوشنبه در رياض آغاز کرد. بر اين اساس برخلاف انتظار مسئولان سعودي هيچ ديداري بين روساي جمهور ترکيه و مصر صورت نگرفت.

از جمله عواملي که در ناکامي عربستان در تنش زدايي از روابط آنکارا- قاهره موثر بوده، ماهيت موضوع مورد اختلاف و منازعه است که از صبغه و ماهيت ايدئولو‍يک برخورداراست و براي طرف هاي اختلاف حکم بود و نبود دارد. از اين ديد ماهيت اختلافات جاري در روابط ميان ترکيه و مصر از نوع حاصل جمع جبري صفراست که بر اساس آن برد يک طرف باخت طرف مقابل محسوب مي شود.

در اين راستا حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکيه به عنوان شاخه اي ازجريان کلي جنبش اخوان المسلمين ازبازگشت اخواني هاي مصر به قدرت حمايت مي کنند و دولت السيسي را دولت کودتا مي نامد اما در مقابل دولت السيسي، جنبش اخوان المسلمين را گروه تروريستي مي داند و سياست سرکوب و مشت آهنين را عليه آنها به مرحله اجرا گذاشته است .دراين ميان عربستان دو رويکرد مختلف در دو مقطع زماني اتخاذ کرده است که با يکديگر تناقض دارند.

با اين توضيح که عربستان در دوره ملک عبد الله پادشاه فقيد اين کشور سياست براندازي عليه جنبش اخوان المسلمين و دولت مرسي را (به منظور ايجاد توازن منطقه اي بعد از شکست طرح براندازي در سوريه) اجرا کرد و از اين ديد دولت السيسي دولت عربستان نيز محسوب مي شود که بدون نقش و حمايت رياض سرنگوني دولت مرسي و جنبش اخوان المسلمين در مصر هرگز امکان پذير نمي شد.

اما بعد از مرگ ملک عبد الله و روي کار آمدن ملک سلمان که با جابجايي هاي گسترده در پست هاي سياسي و امنيتي همراه بوده ،عربستان براي مقابله با خطر داعش در مرزهاي خود با عراق و براي مقابله با حوثي ها در مرزهاي خود با يمن و همچنين براي جذب قطر و ترکيه در معادلات جديد منطقه به سمت اخواني ها متمايل شده است که اين تغيير رويکرد هر چند مي تواند براي دوحه و آنکارا اميدوار کننده باشد اما قطعا براي دولت السيسي نگران کننده است و برهمين اساس علائمي از ناخرسندي دولت السيسي ازعربستان را مي توان در مواردي همچون تحولات اخير يمن مشاهده کرد که بر اساس آن مصر برخلاف عربستان و ديگر اعضاي شوراي همکاري خليج فارس نه تنها از بازگشايي سفارت خود در عدن خودداري کرد بلکه با صدور بيانيه اي بر حفظ يکپارچگي ارضي يمن و ازسرگيري مذاکرات حمايت کرد.

بررسي رويکرد عربستان هيچ ترديدي به جا نمي گذارد که نزديکي اين کشور به اخوان المسلمين کاملا تاکتيکي و مصلحت جويانه است و در صورتي که دغدغه هاي عربستان در قبال حوثي ها در يمن و يا داعش در عراق مرتفع شود نگاه عربستان بار ديگر به اخوان المسلمين عوض خواهد شد. علاوه بر اين، براي کسب موفقيت درهر ميانجيگري رعايت بي طرفي در کنار رضايت طرف هاي اختلاف شرط لازم است اما همچنانکه گفته شدعربستان در باره موضوع مورد اختلاف بين مصر و ترکيه هرگز بي طرف نبوده است.

از عملکرد ترکيه و مصر چنين بر مي آيد که هر يک از آنها به جاي اينکه حاضر به نقش آفريني در زمين بازي جديد عربستان در منطقه باشند درست برعکس مي خواهند از توان و ظرفيت عربستان براي اجراي اهداف و سياست هاي خاص خود استفاده کنند که در برخي موارد امکان دارد با سياست هاي عربستان وجوه مشترک داشته باشند.

در اين راستا مصر در تلاش است از سرمايه هاي عربستان براي کسب موفقيت در کنفرانس اقتصادي آتي در شرم الشيخ و يا از حمايت سياسي و مالي آن براي تشکيل ارتش مشترک عربي استفاده کند و ترکيه نيز در تلاش است عربستان را همچنان در بحران سوريه در کنار خودحفظ کند و مانع از تغيير رويکرد اين کشور براي مقابله با خطر داعش شود.

از آنچه که گفته شد مشخص مي شود نه مصر و ترکيه تمايلي براي ترميم روابط خود دارند و نه ماهيت موضوع مورد اختلاف اجازه حل اختلاف را مي دهد و نه اينکه عربستان از شرايط لازم براي ميانجيگري در اين مورد برخوردار است و مجموع اين عوامل موجب شده است که نخستين تلاش هاي عربستان براي ايجاد آشتي بين ترکيه و مصر با شکست مواجه شود.

* تحليل گر خاورميانه