فضاي امنيتي نظام بين‌الملل افزايش مي‌يابد

تقابل با روسيه در سال سياه ناتو

انتقادات جدید

ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو) پنجشنبه 16 بهمن با انتقاد از رفتار مسکو تاکید کرد که روسیه با ملحق کردن شبه جزیره کریمه به خاک خود حقوق بین الملل را نقض کرده است. وی افزود: ناتو شاهد تهدیدات و چالشهایی در شرق است، اما باید با چالشهایی که در جنوب نیز وجود دارد مقابله شود. نیروهای "سر نیزه" (Spearhead) و نیروهای واکنش سریع در ناتو، پاسخی به چالشهایی است که در شرق و جنوب روی می دهد و برای انطباق با تغییراتی است که در راستای مقابله با تغییرات در جهان صورت می گیرند. وی در عین حال ادعا کرد که ناتو این اقدامات را در پاسخ به رويكردهاي خصمانه روسیه انجام داده است.

به گفته استولتنبرگ، ناتو در آوریل گذشته پس از بحران کریمه تصمیم گرفت همه همکاریهایش را با روسیه به حال تعلیق درآورد، اما فرصتهای ارتباط سیاسی را حفظ کرده است. دبیر کل ناتو تصریح کرد روسیه مسئول نقض حقوق بین الملل و نقض حاکمیت اوکراین و تمامیت ارضی این کشور است و این وضع به متزلزل شدن ثبات در اوکراین منجر شده است. استولتنبرگ در عین حال از روسیه خواست حمایت از جدایی طلبان را متوقف کرده و به توافقنامه های مینسک احترام بگذارد و از نفوذش در بین جدایی طلبان برای اجرای توافقنامه آتش بس استفاده کند.

سال سیاه ناتو

ینس استولتنبرگ چندی قبل نیز با ارائه گزارش سالیانه ناتو گفت که این ائتلاف باید پس از "سال سیاه" مداخله روسیه در اوکراین و حملات تروریستی در خیابان‌های اروپا خود را برای چالش‌های جدید آماده کند. دبیر کل ناتو در عین حال تاکید کرد که تشکیل نیروهای واکنش سریع برای کمک به حل چالش‌های امنیتی ضروری است و تمام 28 کشور عضو باید به تعهدشان برای افزایش هزینه دفاعی متعهد باشند. استولتنبرگ در زمینه بحران اوکراین و اقدامات ناتو اظهار داشت که "سال 2014 برای امنیت اروپا، سال خوبی نبود و می‌توان گفت که سال سیاهی را پشت‌سر گذاشتیم. جو امنیتی ما شدیداً و اساساً تغییر کرده است. مداخله روسیه در اوکراین اصلی‌ترین مشکل است.

این مساله نقض هنجارهای بین‌المللی بود و موجب بی‌ثبات شدن اوکراین و هراس همسایگان آن شد". استولتنبرگ تاکید کرد: روسیه ظرفیت‌های دفاعی خود را از جمله برای انجام حملات نظامی سریع افزایش داده و بخشی از دلیل آن این است که ما تصمیم گرفتیم موضع دفاعی خود را تغییر دهیم. دبیرکل ناتو ادامه داد: مراکز فرماندهی و کنترل در کشورهای حوزه بالتیک شامل لیتوانی، لتونی و استونی و نیز لهستان، رومانی و بلغارستان تشکیل می‌شود تا نیروهای جدید بتوانند در واکنش به تهدیدها ظرف چند روز مستقر شوند.

تدابیر عملی ناتو

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) به بهانه گسترش بحران اوکراین، تدابیری را به منظور تقویت امنیت متحدان خود در اروپا به ویژه شرق این قاره به اجرا گذاشته است. در این راستا وزارت دفاع لیتوانی در 23 ژانویه در بیانیه ای اعلام کرد ناتو قصد دارد تا در لیتوانی و چند کشور دیگر شرق و مرکز اروپا پایگاههای بین‌المللی تاسیس کند. طبق گزارشها کمیته نظامی ناتو توافق کرده تا پایگاه‌های چند ملیتی را در لیتوانی، لتونی، استونی، رومانی، لهستان و بلغارستان ایجاد کند. به گفته یوزاس اولکاس وزیر دفاع لیتوانی، پایگاه‌های ناتو در لیتوانی نه فقط برای بازدارندگی بلکه برای تامین و ارایه کنترل و فرماندهی نیروهای ائتلاف در این کشور در صورت ضرورت و افزایش امنیت و دفاع آن مستقر می‌شوند. همچنین آلگیدراس بوتکویسیوس، نخست‌وزیر لیتوانی نیز دراین باره اظهار داشت: استقرار پایگاههای ناتو در لیتوانی باعث اطمینان این کشور و برقراری امنیت منطقه‌ای می‌شود. وی استقرار این پایگاه را مثبت ارزیابی کرد.

در عین حال ینس استولتنبرگ، دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) نیز از قصد این سازمان برای افزایش و گسترش حضور نظامی خود در کشورهای شرق اروپا خبر داد. استولتنبرگ در این باره اظهار داشت: این سازمان در حال حاضر نیز حضور قابل توجهی در بلغارستان و برخی از کشورهای شریک خود در شرق اروپا دارد و بزودی شمار نیروهای ناتو که در تمرینات نظامی در شرق اروپا شرکت می کنند، افزایش می یابد، به گفته استولتنبرگ، ناتو قصد دارد طرحی را به اجرا بگذارد که در آن استقرار نیروهای واکنش سریع، ایجاد مراکز فرماندهی و کنترل در دست‌کم شش کشور شرق اروپا از جمله سه کشور حوزه دریای بالتیک و لهستان، رومانی و بلغارستان پیش بینی شده است.

این در حالی است كه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در اواخر دسامبر 2014 در دیدار با سران وزارت دفاع و فرماندهان نیروهای مسلح این کشور تاکید کرد که با وجود اقدامات سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در شرق اروپا، دکترین نظامی مسکو همچنان دفاعی باقی خواهد ماند. پوتین با اشاره به استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا و ناتو در اروپا و نیز افزایش تحرکات ناتو به ویژه در اروپای شرقی ، آنها را عوامل تهدیدکننده خواند.پوتین همچنین با بیان این که برخی کشورها برخورد نامناسبی با تقویت توانمندی نیروهای مسلح روسیه دارند، تاکید کرد که همچنان این اقدام ادامه خواهد یافت.

فرصت طلبی ناتو

می توان انتظار داشت ادعاهای جدید دبیر کل ناتو در زمینه نقض حقوق بین الملل از جانب روسیه و بهره گیری از آن بمثابه توجیهی برای اقدامات اخیر ناتو در شرق اروپا با واکنش شدید روسیه مواجه شود. در واقع روسها مدتهاست که از گسترش ناتو به سوی شرق بیمناک هستند و بارها در این باره به ناتو هشدار داده اند. به نظر می رسد ناتو از اوضاع و شرایط کنونی حداکثر استفاده را برای اجرای طرح هایی که از مدتها پیش مد نظر داشت استفاده کرده است. از جمله این طرحها ایجاد یک نیروی واکنش سریع موسوم به "سر نیزه" برای مقابله با اقدامات احتمالی روسیه در شرق اروپاست، ضمن اینکه ناتو با اغتنام فرصت در صدد بر پایی پایگاههای دائمی در لهستان، رومانی و بلغارستان و نیز در سه کشور بالتیک یعنی لیتوانی، لتونی و استونی است. به گفته تحلیلگران انتظار مي رود در سال 2015 آمريکا و متحدانش نيروهاي هوايي، زميني و دريايي خود را در نزديکي مرزهاي روسيه و در کشورهاي عضو ناتو بیش از پیش مستقر سازند. در سال هاي آينده کشورهای ناتو بايد سوخت، مهمات و ديگر لوازم و تجهيزات در کشورهاي خط مقدم براي استفاده توسط نيروهاي واکنش سريع، ذخيره کنند.

جمع بندی

در واقع برخلاف دیدگاه دبیر کل ناتو که همواره به نحوی سعی دارد تقابل کنونی ناتو و روسیه را به گردن روسیه بیاندازد، اما شواهد چیزی جز آن را نشان می دهد. اکنون اوکراین صحنه رویارویی و تقابل ناتو و روسیه شده است و در این راستا مقامات ارشد ناتو ظاهرا بنا بر خواسته مقامات کی یف خواهان الحاق اوکراین به ناتو هستند. در عین حال روابط ناتو و اوکراین روز به روز نزدیکتر می شود و اخیرا کی یف خواهان دریافت سلاح از ناتو شده است.

در مقابل روسیه بارها مخالفت شدید خود را با عضویت اوکراین در نهادهای غربی بویژه ناتو اعلام کرده و تحقق چنین مساله ای را بمنزله تهدیدی بزرگ و جدی علیه امنیت ملی خود قلمداد کرده است. اوکراین جزو کشورهای حوزه خارج نزدیک روسیه محسوب می شود و بنا بر دکترین نظامی روسیه، هیچ کشور همسایه این کشور نباید در پیمانهای نظامی غربی عضویت داشته باشد. با این حال مقامات کی یف عزم خود را جزم کرده اند که به هر نحو ممکن اوکراین را به عضویت ناتو در آورند و همین مساله مسلما به تلاش های روسیه برای مداخله هر چه بیشتر در شرق اوکراین و تحت فشار قرار دادن کی یف خواهد افزود.

در عین حال موضع مثبت مقاماتی مانند دبیر کل ناتو در باره عضویت اوکراین در این سازمان، باعث تشویق هر چه بیشتر کی یف برای ادامه تلاش خود بمنظور همگرایی فزاینده با غرب وبویژه عضویت در ناتو خواهد شد. اکنون دبیر کل ناتو بر مخالفت اقدام روسیه با الحاق کریمه به خاک خود با حقوق بین الملل تاکید می کند، اما دخالت آشکار غربی ها در اوکراین را که منجر به سرنگونی دولت ویکتور یانوکوویچ رئیس جمهور سابق اوکراین شد نادیده می گیرد .شاید بتوان گفت اگر قرار باشد که اقدامات طرفین درگیر در بحران اوکراین از منظر حقوق بین الملل سنجیده شود ، این کار باید برای همه و نه فقط برای روسیه صورت گیرد.