علل‌ عقب‎ماندگی‌ تمدن‎اسلامی‌ در فرهنگ‎خانه

گروه مجازی فرهنگ خانه طی سلسله نشست های خود به بررسی علل عقب ماندگی تمدن اسلامی پرداخت.

ایرنا: بررسی ریشه ها و عوامل عقب ماندگی تمدن اسلامی موضوع یک مناظره وایبری است که با حضور و مشارکت فعال دکتر مهدی بوترابی؛ مدیر گروه سایتهای پرشین بلاگ، دکتر عیسی کشاورز؛ دکترای مدیریت فرهنگی و مدرس دانشگاه، محمد صادق افراسیابی؛ مدیر گروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده ی خبر، سید محسن میربهرسی؛ عضو گروه مولفین کتاب خانواده، سواد رسانه ای و رسانه های دیجیتال، خسرو شاه محمدی اهوازی؛ فعال فرهنگی و کارشناس توسعه شرکت های تأمین کننده محتوای اپراتورهای تلفن همراه، سید حمیدرضا محمودزاده حسینی، رئیس دانشکده علوم مجازی قرآن و حدیث، سپیده فهیمی فر؛ دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، گرایش مدیریت اطلاعات، راحله حقیقی؛ کارشناس مدیریت دانش و فاطمه اصلان زاده؛ دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی و مدرس دانشگاه انفورماتیک انجام شد.

سپیده فهیمی فر در این نشست گفت: همیشه این سوال ذهن من را به خود مشغول کرده است که دین ما که کاملترین دین است چرا تا کنون نتوانسته در این جامعه آن طور که باید و شاید تاثیر گذار باشد؟ چرا ما نتوانستیم دیگر ادیان را به سوی خود جلب یا جذب نماییم؟

وی ادامه داد: در پاسخ به این سوال همیشه یک جواب را دارم و آن کمبود حضور فرهنگ اسلامی در زندگی ما است و یا بهتر بگویم کمرنگ تر شدن آن است. به نظرم الگوی اسلامی در فرهنگ تک تک ما باید نمود داشته باشد و اگر نداشت بی تاثیر خواهیم بود. مگر انسان همیشه رو به کمال نیست و آیا این کمال در دین ما نهفته نیست؟ قطعا پاسخ بلی است.

مهدی بوترابی نیز با اشاره به اینکه به نظرم درست به موضوع پرداخته نشده است، گفت: دین اسلام برای انسان ها با لذات جذاب است اما آنچه عرضه می شود اگر با دین خدا فاصله داشته باشد نتیجه اش همانند عرضه دین نیست، مرجع دینی یعنی پیامبر و امامان معصوم(ع) و عقاید، اخلاق و دانش ایشان الگو است.

وی افزود: الگوهای امروز چقدر با الگوی ارائه شده توسط ائمه اطهار (ع) فاصله دارند؟ ما به همان اندازه دوریم. عقاید، اخلاق، احکام ، دین عقل گرا و علم گرا اگر از عقل و علم دور شود از خودش دور شده و قلب ماهیت شده است.

سید محسن میربهرسی، در ادامه این نشست اظهارکرد: انسان که غرق ﺷﻮد ﻗﻄﻌﺎ می میرد،ﭼﻪ در درﯾﺎ،ﭼﻪ در روﯾﺎ،ﭼﻪ در ﮔﻨﺎﻩ.

عیسی کشاورز نیز بیان کرد: آیت الله محمدرضا نکونام می فرمایند عده ای بلد نیستند از اینترنت و فیس بوک استفاده کنند، می گویند حرام است!

وی اضافه کرد: این استاد حوزه علمیه قم در جمع تعدادی از دانشجویان تهران تصریح کرده است من به طلبه هایم گفتم بر شما واجب است که فرش زیرپایتان را بفروشید و بروید لپ تاپ یا تبلت بخرید. همچنین گفتم اگر نتوانید برای یک میلیارد حرف بزنید مفت نمی ارزید. مسلمان کسی است که متمدن باشد متدین باشد، نه خرفت باشد.

سید حمیدرضا محمودزاده حسینی تصریح کرد: من هم معتقدم که از دین واقعی بسیار فاصله گرفتیم و متاسفانه دینی تحریف شده و زیر و رو شده را به اسم دین حقیقی به مردم عرضه می کنیم، تنها راه حل این مشکل بازگشت به قرآن و معارف اهل بیت بدون در نظر گرفتن عادات و تعصبات است.

افراسیابی در بخش دیگری از این نشست گفت: آنچه موضوع بحث شما است علل واماندگی تمدن در کشورهای اسلامی است این موضوع احتمالا دلایل مختلفی دارد که برخی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه یک بحث هم ناظر به مفقود شدن تاریخ اندیشه ی اسلامی است، افزود: غرب یک تاریخ اندیشه دارد که مشخص میکند هر یک از علوم چه زمانی و توسط چه کسانی و با چه نظریاتی ارائه شدند. اما ما فاقد چنین طبقه بندی مدونی هستیم.

افراسیابی خاطرنشان کرد: به همین خاطر جایگاه اندیشه ی علوم اجتماعی اسلامی در نظام علمی ما مشخص نیست و بالاجبار مجبوریم دنباله رو اندیشه و تفکر جامعه شناختی غرب باشیم در این مسیر هم دو معضل وجود دارد، اولا غرب پیشگام همین راه است و همیشه در اندیشه ی خود جلوتر است و مسائل پیچیده و دریافتهای علمی واقعی و به روز خود را برای جهان سوم عرضه نمیکند. چون دانش علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی ارزشمندتر از فناوری هسته ای است.

وی ادامه داد: ثانیا اساسا فلسفه ی اسلامی با فلسفه ی غرب متفاوت است و مشخص نیست که حتی اگر غرب علم خود را به صورت عاریتی هم به ما بدهد بتوانیم از آن برای ساخت تمدن توحیدی و ضد اومانیستی اسلامی استفاده کنیم. این برداشت بنده است و میخواهم سایر دوستان هم مشارکت کنند و نظر خودشان را بفرمایند.

خسرو شاه محمدی اهوازی نیز عنوان کرد: درباره عقب ماندگی از فرهنگ اسلامی عرض کنم که به یک نکته مهم باید توجه کرد و آن اینکه این عقب ماندگی، زمانی نیست بلکه عقب ماندگی تحققی است یعنی عقب ماندگی از تحقق آن فرهنگ است.

فاطمه اصلان زاده،گفت: به نظر من همانطورکه اقبال لاهوری فیلسوف و متفکر پاکستانی در نظریات خود مورد تاکید قرار داده عامل اصلی عقب ماندگی از فرهنگ اصیل اسلامی تفرق و از هم گسیختگی در جهان اسلام است و همانطور که می دانید تاثیر اندیشه های اقبال در آثار شهید مطهری نیز بسیار مشهود است و این بزرگواران راهکار احیای فرهنگ و تفکر اسلامی را پرهیز از خرافه پرستی، بدعت و تحریف در آموزه های دین اسلام و از خود بیگانگی می دانند، بنابراین باز گشت به فرهنگ دینی و اسلامی عامل اصلی پیشرفت فرهنگ و تمدن در جوامع اسلامی خواهد بود.

وی اظهارکرد: ما در ترویج فرهنگ اسلامی بسیار کم کارکرده و ناموفق بوده ام و از جمله دلایل آن افکار بسته و متعصبانه برخی مذاهب است بنابراین یکی از معیارهای تبلور فرهنگ اسلامی، تبادل فکری و فرهنگی در میان اندیشمندان و متفکران است.

وی افزود: البته این موضوعی است که مورد تاکید شهید مطهری نیز بوده است به طوری که وی معتقد بود باید حتی برای کمونیست ها که خدا را نمی شناسند کرسی دانشگاهی در نظر بگیریم. بنابراین عملی شدن این نگاه منجر به شکوفایی اندیشه ها و به تبع آن فرهنگ غنی اسلامی خواهد شد.

اصلان زاده خاطرنشان کرد: موازی کاری های نهادها و سازمان های مختلف در زمینه مباحث فرهنگی، افزایش حجم بالای فعالیت ها و برنامه های فرهنگی بدون توجه به نیازها و تاثیر گذاری بر مخاطبان بزرگترین آسیب و آفت کارهای فرهنگی است. به عبارتی ما استراتژی واحد و مشخصی در این زمینه نداریم حالا هر چند فرهنگ را به ظاهر دغدغه و اولویت اصلی عنوان کرده باشیم.

اصلان زاده یادآور شد: شکل گیری فضای انتقادی و فضای باز تبادل اندیشه ها تنها مختص سازمان و نهاد خاصی نیست بلکه این امر کلیت جامعه را در بر می گیرد. البته این مسئله هیچ منافاتی هم با آرمان های دینی ما ندارد. ما باید رویکرد انتقادی را در جامعه گسترش دهیم تا دانشگاه ها و حوزه های علمیه بتوانند جایگاه خود را به درستی پیدا کنند و آن وقت خواهیم دید که تمدن اسلامی دوباره احیا خواهد شد.

وی گفت: البته تمام مواردی که توسط همه ی دوستان مطرح شد درست است اما به نظر من مساله ی اصلی احیای تفکر انتقادی در جامعه است تا ایرادها و ضعف های موجود به سرعت اصلاح شود و شاهد شکوفایی بیشتر جامعه باشیم.