
در حال حاضر 3 ميليون زوج ناباروند و بيش از 11 ميليون جوان بدون آنكه ازدواج كنند و فرصتي براي فرزندآوري داشته باشند، رفتهرفته از چرخه باروري خارج ميشوند. از دست رفتن فرصت پدر و مادر شدن 17 ميليون نفر از جمعيت كشور با عنايت به نرخ باروري 7/1 در كشور، مهمترين تهديدي است كه تمام اركان جامعه ايران را تحتتأثير خود قرار خواهد داد.
هرچند بنا به تأكيد مدير كل دفتر سلامت خانواده، جمعيت و مدارس وزارت بهداشت بهترين سن براي مادر شدن زنان سنين بين 20 تا 30 سالگي است اما در حال حاضر با بالا رفتن سن ازدواج فرصت طلايي باروري بيش از 11 ميليون جوان در سن ازدواج در حال از دست رفتن است، آن هم در شرايطي كه كشورمان ديگر جوان نيست و هرم سني جامعه رو به پيري ميرود.
اين تهديد هنگامي جديتر مطرح ميشود كه با نگاهي به آمار و ارقام مرتبط با رشد جمعيت، پيري و ازدواج ميتوان دريافت براي مواجهه با بحران جمعيت و همچنين افزايش دو، سه برابري تعداد سالمندان جامعه فرصت چنداني نداريم.
دو دهه فرصت براي مواجهه با افزايش 2 ، 3 برابري سالمنداناز سوي ديگر بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال ۱۳۸۵، ايران با از دست دادن جمعيت كمتر از ۱۵ سال خود و كاهش آن به ميزان 2/25 درصد ديگر مانند گذشته كشوري جوان به شمار نميرود بلكه با افزايش جمعيت بالاي ۶۵سال، از اين پس شاهد روند سالمندي و سالخوردگي جمعيت خواهيم بود. در حال حاضر 6ميليون و 159 هزار و 676 نفر از افراد جامعه را سالمندان تشكيل ميدهند كه از اين تعداد 3 ميليون و 790 هزار و 566 نفر مرد هستند يعني 44/50 درصد. همچنين 3 ميليون و 700 هزار و 24 نفر آمار زنان سالمند است كه اين گروه نيز 56/49 درصد سالمندان را شامل ميشود اما سرعت رشد جمعيت سالمندان در ايران در مقايسه با كشورهاي پيشرفته نشان ميدهد اگر افزايش جمعيت سالمندي در كشورهاي پيشرفته طي ۱۰۰ تا ۲۰۰سال اتفاق افتاده است، در كشور ما اين سير طي ۳۰تا۴۰ سال رخ ميدهد. بنابراين ايران تنها ۲۵سال فرصت دارد كه براي مواجهه با جمعيت دو تا سه برابري سالمندان تدبيري بينديشد. روي ديگر اين ماجرا اما آمار ناخوشايند ازدواج و باروري در كشور است كه در كنار معضل پيري جمعيت جامعه را با چالشي جدي مواجه ميسازد.
افزايش سن ازدواج نسبت به سالهاي قبل دو برابر شده استاگرچه به گفته محمد ميرزايي، رئيس انجمن جمعيتشناسي ايران بيش از 70 درصد جمعيت كشور بين 15 تا 64 سال قرار دارند و نزديك به يك سوم جمعيت نيز افراد 25 تا 40 ساله هستند اما از اين تعداد تقريباً نيمي هنوز ازدواج نكردهاند و با عنايت به آمار و ارقام طلاقهايي كه در سالهاي نخست زندگي اتفاق ميافتد ميتوان نتيجه گرفت درصد بالايي از افراد جامعه نميتوانند در افزايش جمعيت كشور نقشآفريني كنند. به گفته مدير كل دفتر اطلاعات آمار و مهاجرت سازمان ثبت احوال نيز افزايش سن ازدواج نسبت به سالهاي قبل دو برابر شده و در حال حاضر افزايش ميانگين سن ازدواج براي مردان به بالاي 35 سال و براي زنان به بيش از 30 سال رسيده است.
محزون اظهار ميافزايد: افزايش سن ازدواج در مردان از 7/6 درصد در سال 84 به 8/8 درصد در سال 93 رسيده است و همچنين اين افزايش براي زنان از 3/6 در سال 84 به 2/11 در سال جاري افزايش پيدا كرده است. بنا به اظهار وي، سن متعارف ازدواج مردان در كشور 20 تا 34 سال است به طوريكه در حال حاضر 86 درصد ازدواج مردان در اين گروه سني انجام ميشود و همچنين سن متعارف ازدواج زنان نيز 15 تا 29 سالگي است و 85 درصد ازدواجها در اين سن به ثبت رسيده است.
چندين سال از بهترين سن بارداري عقبيم تفسير آمار و ارقام محزون از منظر باروري و جمعيتشناسي اما از خود آمار هم تأمل برانگيزتر است.
محمد اسماعيل مطلق مدير كل دفتر سلامت خانواده، جمعيت و مدارس وزارت بهداشت با بيان اين مطلب كه 11 ميليون جوان در آستانه ازدواج در كشور وجود دارد، ميگويد: بخش قابل توجهي از اين افراد در حال از دست دادن سن مناسب ازدواج خود هستند. همچنين فاصله بين ازدواج و بارداري در بين بسياري از جوانان ازدواج كرده، بسيار طولاني و حداقل سه سال است در صورتي كه اين بارداري بايد بلافاصله يا در فاصله كمتري اتفاق بيفتد. بنا به تأكيد وي بهترين سن بارداري 20 تا 30 سال است، اين در حالي است كه سن ازدواج بالا رفته است. به عنوان مثال سن ازدواج به طور ميانگين به 27 سال رسيده است و به اين معني است كه هفت سال از بهترين سن بارداري عقب هستيم.
بيمه ناباروري نصفه و نيمه استمدير كل دفتر سلامت خانواده، جمعيت و مدارس وزارت بهداشت با بيان اينكه 3 ميليون زوج نابارور در كشور وجود دارد، ميافزايد: خوشبختانه با اجراي طرح تحول نظام سلامت بيش از 80 درصد داروهاي اين زوجين تحت پوشش بيمه قرار گرفتند كه اميدوارم با پايداري اين طرح، پوشش بيمهاي كامل شود. با وجود اين بيشترين هزينههاي درمان ناباروري در كشورمان به درمان مربوط ميشود و بنا به تأكيد پزشكان متخصص اين حوزه هنوز تغييرات مهمي را در حوزه هزينههاي درمان ناباروري شاهد نبودهايم. دكتر ناهيد لر زاده، متخصص زنان و فلوشيب نازايي درباره بيمه داروها به «جوان» ميگويد: در حال حاضر يك مقداري از داروهاي ناباروري تحت پوشش بيمهها درآمده است در حالي كه بيماراني كه وارد درمانهايي نظير ايوياف ميشوند، هزينههاي دارويي بالايي دارند و اگر پوشش كاملتري از طرف بيمه صورت بگيرد ميتواند تأثير مثبتي داشته باشد. به گفته اين متخصص داروهاي يك دوره درمان ناباروري چيزي حدود 2 ميليون هزينه دارد و خيلي وقتها هم با يكبار درمان بيمار جواب نميگيرد و خيلي از زوجهاي نابارور به دليل ناتواني از پرداخت هزينه دارو ديگر مراجعه نميكنند. به گفته وي لازم است تا هم پوشش دارويي كاملتر و هم برخي از اعمال جراحي كه براي انتقال جنين صورت ميگيرد تحت پوشش بيمه قرار گيرد تا افراد بيشتري مراجعه كنند و احتمال موفقيت و فرزند آوري آنها هم بيشتر شود.