حضور ايران در نمايشگاه كتاب فرانكفورت غالباً با حاشيه و سؤال همراه بوده است. حضور مسئولان باربط و بي‌ربط دولتي با هزينه بيت‌المال در اين سفر، نوع و موقعيت و دكور و متراژ غرفه ايران در اين نمايشگاه، حضور نويسندگان در غرفه ايران و... برخي از موضوعاتي است كه گاهاً اصل حضور ايران را در حاشيه قرار مي‌دهد. چگونگي انتخاب كتاب‌ها براي حضور در غرفه ايران هم يكي از اين موضوعات است.
امسال «اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران» مسئول انتخاب كتاب‌هاي ايراني براي حضور در نمايشگاه كتاب فرانكفورت بوده است. اين اتحاديه در ابتداي اطلاعيه‌اي كه نام 200 كتاب انتخاب شده را اعلام كرده است، آورده: « اواسط تيرماه گذشته پيرو فراخواني كه اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران منتشر ساخت، ناشران از تمامي استان‌هاي كشور كتاب‌هاي خود را جهت حضور غيرمستقل براي اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران ارسال كردند. پس از جمع‌آوري تمامي كتاب‌هاي دريافتي كه شمارگان آنها نزديك به 850 عنوان از 63 ناشر اعلام شد، كارشناسان حوزه‌هاي مختلف براساس ضوابط از پيش تعيين شده كتاب‌ها را بررسي كردند و نهايتاً دويست عنوان كتاب از مجموع كتاب‌هاي دريافتي را براي نمايش در غرفه ايران در نمايشگاه بين‌المللي كتاب فرانكفورت به‌گزين نمودند. از جمله مهم‌ترين شاخصه‌هاي لازم جهت انتخاب كتاب توسط كارشناسان اين نكته بود كه آيا كتاب مورد نظر جذابيت كافي براي ارائه در بازار جهاني را داراست؟»
اما مرور اين فهرست نكات جالبي را عيان مي‌كند كه به نظر مي‌رسد مسئولان اتحاديه كتابفروشان و ناشران تهران بايد به آن پاسخ دهند.
اول اينكه در اين ليست متأسفانه اثري وجود دارد كه به خاطر ابتذال موجود در داستا‌ن‌هاي آن، چندين دوره متوالي اجازه شركت در نمايشگاه كتاب تهران را نداشت و حالا عجيب است كه از سوي كارشناسان اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران شايسته حضور در نمايشگاه كتاب فرانكفورت به عنوان نماينده ايران تشخيص داده شده است. البته شايد اين كتاب به اين علت كه «جذابيت كافي براي ارائه در بازار جهاني» را دارا بوده، در فهرست گنجانده شده است!
نكته ديگر عدم حضور حتي يك كتاب از برخي ناشران قديمي، استخوان‌دار و پركار جبهه فرهنگي انقلاب در اين فهرست است. حال آنكه از برخي ناشران مسئله‌دار و مبتذل‌نگار چندين كتاب وجود دارد. و اتفاقاً در اين فهرست هم كتابي مبتذل از اين ناشر قرار گرفته است. آيا واقعاً قابل باور است كه از آن ناشران حتي يك كتاب هم «جذابيت كافي براي ارائه در بازار جهاني» را نداشته است و از آن سو از برخي ناشران چندين كتاب داراي چنين ويژگي منحصر به فردي بوده‌اند؟!
يكي از نكات مغفول مانده در اين فهرست –كه البته مي‌توان آن را در خيلي از مراودات فرهنگي با خارج از كشور هم مشاهده كرد- اين است كه به مزيت‌هاي فرهنگي و ادبي ايران توجه نشده است.
«اتحاديه ناشران و... » اگرچه داشتن «جذابيت كافي براي ارائه در بازار جهاني» را معيار انتخاب كتاب‌ها عنوان كرده اما عملاً به خيلي از ظرفيت‌هايي كه مي‌تواند مخاطب جهاني را جذب كند بي‌توجه بوده است.
براي مثال آيا واقعاً مخاطب جهاني تشنه خواندن كتابي با عنوان «عشاير ايران در وادي فراموشي» است؟ يا اين مخاطب چشم به راه «بررسي تأثير مناطق آزاد بر اقتصاد جهاني» مانده است؟ آيا كتابي با عنوان «نلسون ماندلا» نماينده فرهنگ ايراني در فرانكفورت بايد باشد؟ وجود كتاب‌هايي چون «ملكم خان نظريه‌پرداز نوسازي سياسي در عصر مشروطه» نيز در اين فهرست جالب است كه با مراجعه به فهرست مي‌توان بيش از اينها كه گفته شد از انتخاب‌هاي انجام شده انگشت به دهان ماند.
اما آيا مخاطب جهاني وقتي به غرفه ايران در نمايشگاه كتاب فرانكفورت سر مي‌زند دوست دارد اين چيزها را بخواند؟ آيا انقلاب، دفاع مقدس، امام خميني(ره)و... موضوعاتي نيستند كه مخاطب جهاني دوست دارد از آنها بداند؟ آيا اين موضوعات نمي‌تواند لااقل در كنار ساير موضوعاتي چون آشپزي ايراني(!)، مزيت نسبي ايران در آوردگاه‌هاي فرهنگي و هنري جهاني باشد؟ هم‌اكنون چند كتاب حوزه دفاع مقدس كه به زبان‌هاي خارجي ترجمه شده‌اند با اقبال مخاطب جهاني روبه‌رو شده‌اند؟
به نظر مي‌رسد غفلت از اين ظرفيت‌ها ناشي از داشتن تصوري غلط از نگاه مخاطب جهاني به ايران است.
در پايان بد نيست به اين سؤال هم اشاره‌اي گذرا شود كه تا كي قرار است اتحاديه‌اي متشكل از ناشران و كتابفروشان تهراني در غياب يك تشكل صنفي فراگير، بازار نشر ايران را نمايندگي كند؟
