تداوم اختلافات قطر و عربستان

شوراي همكاري خليج فارس كي فرو مي‌پاشد؟

جوان آنلاين: تشكيل شوراي همكاري خليج فارس در ۲۵ مه ۱۹۸۱ از اولين اقدام هاي عملي و علني در برابر «انقلاب اسلامي ايران» در قالب ائتلاف و اتحاد منطقه اي بود. دستور كار اصلي اين ائتلاف نيز سياست مقابله با رويكردهاي انقلابي ايران بود. به اين دليل كه عمده كشورهاي عضو بخصوص عربستان سعودي از اين استعداد برخوردار بودند كه با انقلاب و قيام مردمي مواجه شوند.

از همان ابتدا مشخص بود كه اعضاي شوراي همكاري با اختلافات بنيادي و شكاف هاي داخلي مواجه هستند كه در سال هاي بعد بيشتر خود را نشان داد. بويژه كه سعودي ها از زمان فروپاشي امپراطوي عثماني و در گام هاي بعدي با شكل گرفتن نهايي كشورهاي عربي در حوزه خليج فارس خواهان الحاق برخي از آنها به خاك عربستان بوده اند. با اين وجود مهمترين نشانه هاي اختلاف از زماني رخ نموده كه بيداري اسلامي و تحولات خاورميانه اي شكل گرفته است.

در چنين شرايطي برآمدن اخوان المسلمين از انقلاب مصر بيش از همه اختلافات را نمايان كرد. روند شكل گيري تحولات خاورميانه در برخي ديگر از كشورهاي عربي و همچنين كشورهايي كه كمتر شاهد اعتراضات بوده اند، نشان داده است كه حضور و نفوذ تفكرات اخواني درآنها كم نيست. اين همان نقطه عمق يابي اختلافات رويكردي در اين حوزه است كه بيش از همه عربستان سعودي را متاثر كرده است. بخصوص كه رياض به فاصله كوتاهي متوجه اين مسئله شد كه چگونه انقلاب 18 روزه مصر يك متحد بي چون و چرا و حلقه بلافصل اسراييل در منطقه را از هم فروپاشاند و در اختيار «اخوان المسلمين» قرار داد.

اگر چه «محمد مرسي» به عنوان رئيس جمهور اخواني مصر اولين سفر خود را به عربستان سعودي اختصاص داد اما از همان ابتدا مشخص بود كه «اين دو سياست» با يكديگر همخوان نبوده و به زودي چالش ها كليد خواهد خورد. بعدها هم مشخص شد كه در كودتا و آشوب هاي مصر،‌ عربستان سعودي از مخالفان اخوان حمايت مي كند. در حالي كه قطر به عنوان ديگر عضو شوراي همكاري خليج فارس از حاميان اصلي اخوان است كه در اين زمينه منافع خود را دنبال مي كند.

اينگونه اختلافات در ديگر كشورهاي منطقه نيز خود را نشان داده است كه چگونگي دخالت در امور داخلي سوريه از جمله آنها است. مسئله زماني حساس تر مي شود كه اخوان نسبت به برخي حكومت هاي منطقه حتي امارات در كنار عربستان، سياست تضاد را دنبال مي كند كه رياض آن را «رويكرد برانداز» قلمداد مي كند.

اين چالش بنيادي نه تنها روابط دو و چند جانبه شيخ نشين ها را با مشكل مواجه كرده، بلكه هويت و ماهيت وجودي شوراي همكاري خليج فارس را با اين سوال اساسي روبرو ساخته كه آيا اين اتحاد و ائتلاف از هم فرو خواهد پاشيد؟ اين چشم انداز كاملا روشن است زيرا دو كشور مهم اين شورا يعني قطر و عربستان كاملا بر روي هم شمشير كشيده اند و اختلافات ايجاد شد ماهوي و برآمده از مباني فكري و رويكردهاي داخلي و منطقه اي آنها است. بنابراين مي توان انتظار داشت اين شورا از هم فروبپاشد يا در بهترين حالت ساختار آن به شكل نمايشي حفظ شود. البته يك سنارويوي ديگر نيز براي اين شورا متصور است و آن اينكه ديگر اعضا (عربستان، ‌امارات، بحرين، كويت و عمان) متحد شوند تا قطر را از شورا اخراج كنند كه باز آن را تبديل به شورايي نمايشي مي كند.