همه شهرها با گسترش و به اصلاح عامیانه آن بزرگ شدن دچار معضلی به نام توازن نامناسب می شوند و بافت های قدیمی تر شهرها که در واقع قلب تپنده شهرها در روزگار گذشته بوده اند با گذشت سالیان طولانی از ساخت مسکن در آن ها شاهد فرسودگی بافت های مسکونی می شوند و می توان گفت که فرسودگی بافت‌های شهری امروز به‌عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش‌های مدرن مدیریت شهری در شهرسازی به حساب می‌آید. همین امر هم منجر به عدم‌پیشرفت و توسعه شهرها شده است. انتخاب مناطق فرسوده شهری برای اسکان مهاجران و قشر کم‌درآمد شهر نشان از افزایش روزافزون مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد که خود تهدیدی بزرگ برای شهرهای مهاجرپذیر است. مناطق فرسوده که روزگاری بخش مهمی از شهرها را تشکیل می‌دادند و هویت شهرها به حساب می‌آمدند اکنون به مناطق ناامنی تبدیل شده‌اند. در واقع می‌توان گفت که هویت شهرها به نوعی دچار مشکل شده است. قزوین از جمله شهرهاییست که بعد از گذشت چندین دهه حالا بسیاری از خانه هایش با عمر بالا صفت فرسوده را به خود چسبانده اند و منتظرند تا با تمهیدات دولتمردان و مسئولان شهری، نو نوار شده و به جمع تازه ساخت ها بازگردند.
***
در شهرهایی که در یک فاصله زمانی، پدیده شهرنشینی مقدم بر شهرسازی می‌شود و روند رشد و جذب شتابان جمعیت شهرنشین از کنترل خارج می‌شود، عموما با مشکلات خاصی روبه‌رو می‌شوند که برطرف کردن این مشکلات، هزینه و زمان زیادی را می‌طلبد. از مهم‌ترین پیامدهای شهرنشینی در کنار عدم‌ایجاد زیرساخت‌های مناسب شهری برای ساکنین و مهاجرین شهرها، به وجود آمدن بافت‌های نامنظم و فرسوده پیرامون و درون شهر است. امروزه این مناطق فراموش شده شهری به‌عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش‌های مدرن شهرداری ها در توسعه اقتصادی شهرها به شمار می‌روند.
*اشکالات بی حساب
به گفته کارشناسان شهری با افزایش شهرنشینی پدیده قطبی شدن نمایان می‌شود و بازسازی بافت‌های فرسوده باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که در آن اصولی مانند معماری و شهرسازی، توانمندسازی ساکنان بافت‌های فرسوده جهت مشارکت در بازسازی، جلوگیری از سوداگران زمین و حداکثر بازدهی بازسازی بافت فرسوده، احیا و بازسازی سریع و کامل بافت‌ها، اجرای طرح بازسازی در قالب طرح‌های مشخص اجرایی قابل تفکیک و دارای قابلیت انعطاف‌پذیری نکات مثبت بازسازی بافت فرسوده از منظر اقتصادی شهری، استفاده بهینه از زمین‌های شهری و کاهش فاصله بین دو قطب موجود در شهر رعایت شود.
مدیرکل راه و شهرسازی قزوین ساخت و ساز در بافت های فرسوده شهر را فعالیتی جدید می داند که از رونق خاصی نیز برخوردار است و می گوید: این بافت ها دارای اشکالاتی خاص از جمله کیفیت پایین آنها در بخش زیرساخت ها، کوچکی زمین ها، نامناسب بودن بافت های اجتماعی، دسترسی های سخت و نامطلوب بودن خانه های همجوار هنگام اجرا هستند که باعث شده تا ساخت و ساز و حتی نظارت در این نوع بافت ها با مشکلاتی همراه باشد.
«محمدنادر محمدزاده» ادامه می دهد: مشکلات یاد شده در بافت فرسوده شهری می طلبد تا همراه سایر دستگاه های ذیربط از جمله سازمان نظام مهندسی ساختمان، سازمان عمران و مسکن سازان، شرکت های آب، برق، گاز و مخابرات و به خصوص شهرداری ها رعایت همه جوانب ساخت و ساز با کیفیت را در این بافت صورت گیرد.
وی، پیرامون اجرای مقررات ملی ساختمان در حوزه مسکن مهر و بافت فرسوده شهری نیز می گوید: اجرای این مقررات در مسکن مهر مورد تایید نهایی است زیرا به لحاظ تحت مدیریت واحد بودن وصنعتی سازی 70 درصد این بخش، نظارت های اعمال شده در نوع سازه آن از محل کارخانه تا نصب آن و این که 100 درصد بتن به کار گرفته شده در آن اعمال شده است.
محمدزاده می افزاید: سه شهر قزوین، تاکستان و الوند در استان علاوه بر تهیه طرح تفصیلی، مشمول اجرای طرح نوسازی بافت فرسوده نیز هستند.
این مسئول با بیان این که این طرح هم‌اکنون در قزوین به پایان رسیده و مراحل تصویب نهایی را در کمیسیون ماده 5 طی می‌کند، اضافه می کند: اجرای طرح یاد شده در شهرهای الوند و تاکستان در مرحله انجام مطالعات قرار دارد.
*شرط و شروط برای سرمایه گذاران
مدیرکل راه و شهرسازی قزوین در خصوص چگونگی و ملاک‌های انتخاب مجریان طرح‌های نوسازی می گوید: در زمینه انتخاب سرمایه‌گذار، سه موضوع مورد توجه این اداره کل قرار دارد که توجه به صرفه و صلاح دولت و رعایت حقوق آن، در کنار تلاش در راستای سودآوری طرح برای سرمایه‌گذار از مهم‌ترین این موضوعات است.
این مسئول توانمندی شرکت‌های داوطلب اجرای طرح‌ها را متناسب با اهمیت طرح، موضوع دیگر انتخاب مجری ذکر کرده و ادامه می دهد: استفاده از توانمندی‌های محلی، دیگر عامل مورد توجه در این حوزه است؛ به گونه‌ای که از میان سرمایه‌گذاران بومی و غیربومی، در صورت دارا بودن توانمندی‌های مناسب و شرایط یکسان، سرمایه‌گذار بومی برای اجرای طرح انتخاب شود.
محمدزاده عنوان می کند: سهمیه تعلق‌یافته به استان برای نوسازی بافت فرسوده در سال جاری تاکنون 2 هزار واحد بوده است که به گفته کیان‌پور، معاون وزیر راه و شهرسازی این سهمیه به 8 هزار واحد افزایش می‌یابد.
وی محله‌های مولوی، سردار، امامزاده سلطان سید محمد (ع) و پنبه‌ریسه را از بخش‌های فرسوده و در حال بازسازی شهر قزوین برشمرد و ادامه می دهد: هم‌اکنون بخشی از بافت‌های قدیمی قزوین با 70 درصد تخریب در حال بازسازی است.
*تغییر در کیفیت ها
«مهرداد مؤیدی» کارشناس ارشد معماری نیز درخصوص بازسازی بافت فرسوده در قزوین می گوید: در چند سال گذشته و با اجرای طرح بازسازی بافت های فرسوده شهری از سوی سازمان های مربوطه اقدامات مؤثری در این خصوص صورت گرفته است و بخشی از نقاط پایین دستی شهری چهره ای متفاوت به خود گرفته است.
وی ادامه می دهد: هرچند اجرای این طرح در برخی از نقاط به دلیل کافی نبودن نظارت ها با کم و کاستی هایی انجام گرفته و می گیرد اما از نگاه کلان این طرح روزهای خوبی را سپری می کند.
این کارشناس ارشد معماری اضافه می کند: ساخت و ساز در بافت های پایین دستی شهری قزوین به دلایل متعددی از جمله باریک بودن معابر، به هم پیوستگی منازل و... دشواری های خاص خود را دارد که با بهره گیری از مشاوره های کارشناسان و افراد مطلع در این بخش می توان کیفیت این ساخت و سازها را به شدت افزایش داد.
ساخت و سازهای غیراصولی و غیر کارشناسی که در چند سال اخیر در بخش های جنوبی شهر صورت گرفته است روند نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده را با مشکلات فراوانی رو به رو کرده است که با نظارت های هرچه بیشتر سازمان های ذیربط و دست اندر کاران این طرح می توان امیدوار بود که چهره نامنظم و ناموزون شهری که این روزها قزوین با آن دست به گریبان است به سرعت تبدیل به چهره ای زیبا و متناسب با موقعیت و جامعه شهری قزوین شود.
