زهرا چيذري | اگر به سراغ مراكز صدور شناسنامه برويد قطعاً با تازه پدرهايي مواجه مي‌شويد كه آمده‌اند براي كودكانشان شناسنامه بگيرند اما نام‌هاي غيرمعمول و عجيب و غريبي كه براي فرزندشان انتخاب كرده‌اند، موجب مي‌شود تا مأموران اداره ثبت احوال زير بار صدور شناسنامه‌اي با اين نام نروند. حكايت اصرار اين تازه پدرها و انكار مسئولان ثبت احوال، خود ماجرايي جالب است. از اين جالب‌تر اما برخي اسم‌هايي است كه پدر و مادرهاي نسل سومي براي فرزندانشان انتخاب مي‌كنند. نام‌هايي كه معلوم نيست از دكان كدام عطار يافته‌اند و از ميان اين همه اسم ايراني و اسلامي چرا به سراغ چنين اسامي عجيب و غريبي رفته‌اند كه نه معنايي دارد و نه حتي تلفظش به سادگي صورت مي‌گيرد.
وقتي نام‌ها هم تاريخ انقضا مي‌گيرند
« اين ويژگي جوامع مصرف‌گراست كه هر چيزي در آنها تاريخ انقضا دارد حتي اسم!» دكتر مهدي زارع بهرام‌آبادي- روانشناس- با بيان اين مطلب مي‌افزايد: اين آفت جامعه مصرف‌گراي معاصر است. در جامعه مصرف‌گرا همه چيز تاريخ مصرف دارد بنابراين از موبايل گرفته تا ماشين، از فرش تا مبلمان و وسايل زندگي و خيلي از موضوعات ديگر چنين جامعه‌اي، قديمي و جديد وجود دارد و همه چيز تاريخ مصرف دارد. به همين دليل است كه مي‌بينيم نامي كه 10، 20 سال پيش يكي از اسامي پرطرفدار بوده است امروز از نگاه برخي خانواده‌ها به نامي قديمي تبديل شده و آنها دوست ندارند فرزندانشان اين نام‌هاي قديمي را داشته باشند. اين در حالي است كه بسياري از نام‌هاي جديد و عجيب و غريبي كه از سوي برخي پدر و مادرها انتخاب مي‌شود با سبك زندگي و فرهنگ ايراني- اسلامي هيچگونه تناسب و همخواني ندارد.
اولين سؤال «اسمت چيه؟»
نمي‌دانم شما خود فرزندي در راه داريد يا خير؟ اگر يكي از دوستان، آشنايان، اقوام و يا اطرافيانتان منتظر تولد مسافري از جهان عدم باشند بي‌ترديد در كنار ديگر دغدغه‌هايي نظير تدارك وسايل بچه، سيسموني، كنترل و پايش سلامتي مادر و كودك و بسياري مسائل ديگر، انتخاب نام مناسب مهم‌ترين دغدغه‌اي است كه در ذهن پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ و حتي ديگر دوستان و آشنايان براي خودش جايي بزرگ باز مي‌كند تا حدي كه وقتي خبر بچه‌دار شدن كسي به گوش ما مي‌رسد بعد از خبر گرفتن از جنسيت بچه مي‌پرسيم «اسمش رو چي گذاشتين؟» بگذريم از اينكه گاهي وقت‌ها پرسيدن همين سؤال و پاسخش مي‌تواند جنسيت بچه متولد شده را هم به ما بگويد. حتي وقتي بزرگ مي‌شويم و تجربه حضور در محيط‌هاي جديد را پيدا مي‌كنيم باز هم بايد به سؤالي مشابه پاسخ دهيم. «اسم شما چيست؟» اين سؤالي است كه هركجا برويد و بخواهيد با هر كسي ارتباط برقرار كنيد بايد به آن پاسخ بدهيد. به بيان ديگر نام، برچسبي است كه در بدو تولد بر روي ما زده مي‌شود و تا پايان عمر باقي مي‌ماند. هر چند برخي افراد نام خود را تغيير مي‌دهند اما انگار هويتي كه با نامگذاري اوليه براي‌مان تعيين شده است تا آخر عمر با ما همراه است و يك جورهايي نمي‌توان اين هويت را تغيير داد و با ضمير ناخودآگاه جنگيد. شايد از همين روست كه به گفته پيامبر اسلام(ص) انتخاب نام نيك براي فرزندان اولين عطا و بخشش است كه هر يك از ما نسبت به كودكانمان داريم و به بيان ديگر انتخاب نام خوب و مناسب يكي از حقوقي است كه كودك بر گردن پدر و مادر دارد. با اين تفاسير آيا مي‌توانيم ميان نام افراد و شخصيت و هويتشان ارتباطي بيابيم؟
آيا نام و شخصيت ارتباطي دارند؟
هر چند برخي از افراد از طرفداران جدي و پر و پا قرص ارتباط شخصيت اسامي افراد هستند اما دكتر زارع شخصيت و هويت افراد را موضوعي بسيار پيچيده مي‌داند كه به متغيرهاي متعددي وابسته است كه يكي از اين متغيرها مي‌تواند نام آنها باشد. اين روانشناس در گفت‌وگو با «جوان» مي‌افزايد: براي پيدا كردن رابطه ميان اسم و شخصيت افراد بايد گفت اسم روي شخصيت فرد بي‌تأثير نيست اما اينكه اين ميزان سهم چقدر است موضوعي است كه مي‌توان روي آن بحث كرد.
به باور وي، هر فردي از جامعه از اسامي مختلف تصورات متفاوتي دارد. يك اسم ديني و اسلامي يا يك اسم ايراني و حتي اسامي خارجي كه اين روزها كم و بيش شاهد ناميده شدن برخي كودكان به اين قبيل نام‌ها هستيم، استنباط و تصورات مختلفي را در افراد ايجاد مي‌كند.
زارع تأكيد مي‌كند: وقتي فردي نامي اسلامي دارد از او انتظار يك سري از رفتارها را داريم اما اين ارتباط و انتظار علمي، دقيق و تحقيقي نيست و نمي‌توانيم قاطعانه بگوييم ميان نام افراد و شخصيت و رفتار آنها در سطح جامعه ارتباط مستقيمي وجود دارد.
بنا به تأكيد اين روانشناس، شخصيت و رفتار افراد در جامعه به تربيت، محيط و بسياري از متغيرهاي ديگر بستگي دارد هرچند ممكن است از اسم هم اثر بپذيرد.
آنچه نام‌هاي پرطرفدار را پرطرفدار مي‌كند!
اگر سري به آمار اسامي پرطرفدار منتشر شده از سوي سازمان ثبت احوال بزنيد، مي‌بينيد كه به جز نام‌هاي نيك و زيباي ائمه و بزرگان دين كه هميشه در صدر اسامي پرطرفدار قرار دارد، اقبال خانواده‌ها به برخي ديگر از نام‌ها به صورت مقطعي و به دلايلي نظير پخش يك سريال موفق از رسانه ملي افزايش چشمگيري مي‌يابد. افزايش طرفداران نام «ستايش» در زمان پخش اين سريال نمونه‌اي از تأثيرپذيري مردم از رسانه در نامگذاري فرزندانشان است.
اين مسئله حتي درباره برخي سريال‌هاي پرطرفدار خارجي هم اتفاق افتاده و نقش حساس رسانه در جهت‌دهي به فرهنگ و سبك زندگي مردم را به رخ مي‌كشد. زارع نيز با تأكيد بر سفارش‌هاي ديني ما درباره انتخاب نام‌هاي نيك براي فرزندان به عنوان وظيفه‌اي بر گردن پدر و مادرها خاطرنشان مي‌كند: انتظارات و تصورات جامعه از نام‌ها و در نظر گرفتن شخصيتي خاص براي يك اسم خاص از جمله تصورات كليشه‌اي و قالبي است كه در بسياري از موارد با حقيقت تناسبي ندارد. بنابراين ارتباط اسم با شخصيت و طرز تفكر و رفتار افراد يك ارتباط مطلق با حقيقت مسلم نيست. شخصيت افراد آنقدر امر پيچيده‌اي است كه فقط در قالب يك اسم نمي‌گنجد و مجموعه‌اي از عوامل را در برمي‌گيرد. اين روانشناس در پاسخ به اين سؤال كه پس چرا دين مبين اسلام به انتخاب نام‌هاي نيك براي فرزندان توصيه كرده است، مي‌گويد: وظيفه و مسئوليت پدر و مادر با انتخاب نام نيك تمام نمي‌شود. بچه‌هاي ما از بسياري از رفتارهاي ما الگو مي‌گيرند بنابراين ضمن اينكه يك پدر و مادر بايد نامي خوب و مناسب براي فرزندشان انتخاب كنند بايد تربيت خوب و مناسبي نيز داشته باشند و از همه مهم‌تر خودشان درست رفتار كنند تا شخصيت و رفتار كودكشان خوب و مناسب و متناسب با نامي كه برايش انتخاب كرده‌اند، شكل بگيرد.
اسم زيبا هميشه زيباست
گرايش به سمت و سوي نام‌هاي تازه و عجيب و غريب، در ميان برخي از خانواده‌هاي كشورمان هم مانند خيلي چيزهاي ديگر يك نشانه است؛ نشانه‌اي از رسوخ فرهنگ بيگانه به سبك زندگي ايراني- اسلامي و در اين ميان بي‌ترديد نقش رسانه‌ها نقشي جدي و بي‌بديل است. به طور يقين اگر رسانه‌ها به وظايف خود عمل كنند مصرف‌گرايي در جامعه حتي براي اسم گذاشتن روي كودكان تقليل مي‌يابد زيرا يك اسم زيبا و پرمعني هميشه زيبا مي‌ماند و هيچ‌گاه قديمي نمي‌شود.
