در همين پايتخت سر در‌آوردن ابنيه بي‌هويت آن هم از دل خيابان‌هاي اصلي شهر و ناهمگوني ظاهري اين بناها هر چه بيشتر معماري اصيل ايراني را در محاق فراموشي خود فرو مي‌برد. در برخي موقعيت‌ها اين بناها حتي جزو پروژه‌هاي عظيمي هستند كه با بودجه هنگفت دولتي ساخته مي‌شوند. اين بي‌تدبيري در حال خدشه وارد كردن به سبك زندگي ايراني – اسلامي بود كه سرانجام شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، ضوابط و شاخص‌هاي لازم براي بازيابي هويت شهرسازي و معماري اسلامي- ايراني را مورد بررسي قرار داد و سپس آن را به تصويب رساند.
تعارض در چهار راه وليعصر
قدم‌هايي كه خواسته يا ناخواسته به خيابان‌هاي سنتي شهر مي‌رسد، چشم‌هاي باريك بين و تيزبين را محو تماشاي بناهايي مي‌كند كه عشق و ذائقه و هنر ايراني از دل آنها به بيرون مي‌تراود؛ بناهايي كه امروزه كمتر در خيابان‌هاي مدرن شهر چشم نوازي مي‌كنند. ايرانيان خوش ذائقه در كنار توجه به آلايش باطن و درون، آرايش ظاهر زندگي و هر چه بيشتر زيباتر كردن آن را امري پسنديده مي‌پنداشتند.
اين اهميت را مي‌توان در معماري‌هاي چشم نواز خانه‌ها و بناهاي قديمي، قدرت آينده‌انديشي معماران ايراني در تأمين آرامش ساكنان خانه و رعايت اصل محرميت و نيز زيبايي‌هاي بصري نماي بناهاي ايراني مشاهده كرد. امروز اگرچه ظاهر شهر هنوز از بناهاي قديمي و فرسوده به جاي مانده از دستان خاك خورده معماران اصيل ايراني بي‌نصيب نشده است، اما فزوني يافتن شمار آپارتمان‌ها و بناهاي بي‌هويت حاصل سياست بساز و بفروشي معماران عصر جديد و نيز افزايش شمار بناهاي مدرن با معماري اروپايي بي‌نصيب از داشته‌هاي علم و هنر معماري اصيل ايراني لزوم لحاظ شدن قوانيني اثرگذار در بحث شهرسازي و معماري را هر چه بيشتر يادآور مي‌شود.
در همين پايتخت، ابنيه جديد مدرني با بودجه‌هاي عظيم دولتي در حال ساخت هستند كه كمتر سنخيتي با سبك زندگي ايراني– اسلامي دارند.
بناي جديد مسجد آلومينيومي وليعصر (عج) با طرحي پست مدرن و فاقد محراب جنب بناي زيباي تئاتر شهر از جمله پروژه‌هاي در دست ساختي است كه در نماي آن كمتر نماد معماري ايراني - اسلامي را مي‌توان سراغ گرفت و بي‌شك در پايان پروژه ساخت اين بناي عظيم،
چهار‌راه وليعصر به صحنه تعارض ميان يك بناي ايراني- اسلامي و نيز بنايي با معماري غربي تبديل خواهد شد.
سوسوي اميد در تاريكي بي‌هويتي شهرها
هر آنچه كه از هنر معماري گذشتگان بر جاي مانده است، مايه مباهاتي براي علم و هنر معماري ايران است. اين هنر براي دانشجويان مقاطع مختلف علم معماري تبيين و تشريح مي‌شود. با اين حال استفاده از نمايه‌هاي هنر معماري ايراني– اسلامي هنوز به دغدغه اصلي بسياري از فارغ‌التحصيلان اين رشته تبديل نشده است، ضعفي كه شايد از ميل كنوني جامعه سرمايه‌گذاران ساخت مسكن به سمت و سوي صرف حداقل هزينه در سياست‌هاي بساز و بفروشي و نيز بي‌توجهي بازار و خريداران به حداقل استانداردها نشأت گرفته باشد.
اين ضعف با هر پس زمينه و پيش زمينه‌اي اكنون به ناهمگوني و بي‌هويتي نماي ظاهري بسياري از خيابان‌هاي سرتاسر كشورمان انجاميده است و اين در حالي است كه هنوز شمار زيادي از جمعيت كشورمان را مردم سنت‌گرا تشكيل مي‌دهند و ذائقه اين افراد در كنار ذائقه بسياري از بازديدكنندگان داخلي و خارجي به سمت و سوي سنت‌هاي ديرينه عرصه معماري و بازگشت به هنر بومي و اصيل ايراني- اسلامي در بحث ساختمان‌ها و ابنيه‌ها پيش مي‌رود.
بسياري از مردم كشورمان هنوز بازسازي ابنيه قديمي را به تخريب و دوباره‌سازي بناها ترجيح مي‌دهند؛ اين گرايش ناشي از حس آرامشي است كه معماري اصيل ايراني - اسلامي با در نظر‌گرفتن تمام اركان مورد نياز، آسايش روح‌‌والاي ايرانيان را به مردم اين سرزمين منتقل مي‌كند.
در شرايطي كه لزوم ترويج سبك زندگي
ايراني– اسلامي به دستگاه‌ها و مراكز مختلف دولتي تأكيد شده است، تصويب قانوني كه بتواند براي ساخت و سازهاي جديد ضوابطي را درج كند، به منزله سوسوي اميدي براي بازگرداندن اصالت و هنر به فضاي معماري بي‌اصل و نسب كنوني حاكم بر كشور است.
اگر اين نوشدارو تجويز شود. . .
از قرار معلوم شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران پيرو مصوبه ارديبهشت ماه ۹۰ با عنوان «دستور العمل ماده ۱۶۹ قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور» و به منظور هماهنگي مطالعات برنامه‌ريزي و طراحي بناها، فضاهاي شهري و طرح‌هاي توسعه شهري با ويژگيهاي شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني بنا به پيشنهاد وزارت راه و شهرسازي در بيست‌و‌يكمين جلسه سال گذشته خود، «ضوابط و شاخص‌هاي لازم جهت بازيابي هويت شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني» را مورد بررسي قرار داده و آن را همراه با اصلاحاتي تصويب كرده است.
از سوي ديگر شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران نه تنها مفاد اين مصوبه را براي تمامي طراحان، دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهاي تهيه، بررسي، تصويب، نظارت و اجراي معماري بناها و فضاهاي شهري، طرح‌هاي شهرسازي و توسعه شهري، شهرداري‌ها، سازمان‌هاي نظام مهندسي ساختمان و ساير نهادهاي ذي‌ربط لازم‌الاجرا دانسته، بلكه حتي گفته مي‌شود كه رعايت مفاد اين مصوبه در هنگام مرمت، احيا، بهسازي و نوسازي بناهاي موجود نيز الزامي است.
اين الزام چنانچه كه با پيگيري قاطعانه اين شورا به مرحله انجام برسد، مي‌توان اميدوار بود كه نماي شهر تهران در كنار نماي ديگر شهرهاي كشور در وهله اول چند قدمي از ظواهر غربي و ديگر ظواهر معماري غير ايراني فاصله بگيرد. در اين مصوبه به بسياري از نيازهايي كه در بناها و ساختمان‌هاي تازه ساز امروز ناديده گرفته مي‌شد، از هماهنگي با بستر طبيعي گرفته تا رعايت اصل محرميت، فراهم كردن زمينه‌هاي بهبود ساختار شهر، حفاظت و صيانت از بناها و بافت‌هاي فرهنگي دركنار شناسايي و برنامه‌ريزي براي حذف عوامل مخل تحقق معماري و شهرسازي ارزشمند اسلامي پاسخ داده شده است.
اين بار بساز و بفروش‌هاي كلان‌شهرهاي كشور و نيز معماران طرح‌هاي عظيم دولتي بي‌توجهي به ويژگيهاي معماري بومي ايران را مانع عظيمي بر سر راه سياست‌هاي سابق خود خواهند ديد، اما اين در صورتي است كه اين الزامات با قاطعيت كامل پيگيري شوند!
