جوان آنلاین: نوروز شروع یک زندگی دوباره است و تلاقی آن با ماه مبارک رمضان می‌تواند نویدبخش آغازی بسیار خوب باشد. در اسلام اعیادی مانند فطر و قربان باعث ایجاد پیوند مثبت بین خانواده‌ها می‌شود، بنابراین توجه به آنها می‌تواند ترمیم‌کننده بسیاری از مشکلات و معضلاتی باشد که خانواده‌ها درگیر آن هستند. در این مناسبت‌ها محل‌هایی مانند مساجد، زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس می‌تواند طراوت‌بخش باطن و روح انسان‌ها باشد. نوروز هم یکی از این موارد است که آداب و رسوم آن موجبات سلامت و رشد اجتماعی انسان‌ها را فراهم می‌کند، بنابراین می‌طلبد امسال با توجه به تقارن این دو بهار، خانواده‌ها هنر شیرین برگزارکردن آن را فرابگیرند تا تصویری خاطره‌انگیز از روز‌ها و شب‌های آن در ذهن فرزندان‌شان شکل بگیرد و اثری ماندگار داشته باشد. یکی از این فضا‌های جذاب «دورهمی‌ها و گفت‌وگوی بین اعضای خانواده» است؛ موضوعی که متأسفانه با کاهش آن در این سال‌ها مواجه هستیم و همین باعث فاصله نسلی شده است. کارشناسان در این باره اظهار نظر‌های مختلفی کرده‌اند. آنها معتقدند ورود طوفان فضای مجازی، وسایل و تکنولوژی‌های جدید به درون خانه‌ها، والدین و فرزندان را ساعت‌ها کنار یکدیگر نگه می‌دارد، بدون آنکه کلمه‌ای حرف برای گفتن داشته باشند. سیدمیثم موسویان، روان‌شناس و نویسنده معتقد است: گفتگو از جمله مهارت‌هایی است که خانواده‌ها باید در دورهمی‌های خودشان لحاظ کنند. شاید عدم‌جذابیت دورهمی‌ها به همین دلیل باشد که آنها این مهارت را ندارند. وی با اشاره به تقارن نوروز امسال با ماه مبارک رمضان، آن را فرصتی مغتنم دانست و به خانواده‌ها توصیه کرد در دورهمی‌ها، با احترام به عقاید یکدیگر و کسب مهارت گفتگو به تقویت روابط خانوادگی و بهزیستی روانی فکر کنند و این ارتباطات را با کیفیت افزایش دهند. متن زیر حاصل گفتگو با وی است که می‌خوانید.
امروزه کاهش گفتگو بین اعضای خانواده و حتی دورهمی‌ها باعث شکاف نسلی شده است. با توجه به اینکه در آستانه نوروز و رمضان و ایام دید و بازدید هستیم به نظر شما علت این موضوع چیست؟
اولین چیزی که به نظر اثرگذار بوده است، اضافه‌شدن عضو ناخوانده و ثابتی در خانه به نام تلویزیون است چراکه به طور دائم برنامه‌هایی متنوع پخش می‌کند که اکثراً برای توسعه لذت است؛ لذتی که کمتر بین اعضای خانواده حس می‌شود چراکه گفتگو‌های بین اعضای خانواده گاه انتقادی، آموزشی، تعاملی و سازنده است، در عوض تلویزیون با پخش برنامه‌های متنوع حس تنوع‌طلبی فرزندان را اقناع می‌کند و به طور دائم تغذیه لذتبخشی می‌دهد، به همین دلیل این عضو ناخوانده آرام‌آرام جایگزین اعضای خانواده می‌شود چراکه هم تولید لذت می‌کند و هم انسان را آلوده این لذت و در نهایت معتاد می‌کند، بنابراین طبیعی است فرد دنبال آن می‌رود و جایگزین فرد یا افرادی می‌کند که به او انتقاد می‌کنند یا نسبت به آنها احساس مسئولیت دارد و اگر مسئولیت‌پذیر باشیم، زحمات زیادی دارد. تلویزیون و برنامه‌های فضای مجازی و ماهواره لذت را با دوپامین گره می‌زند و سلول گیرنده در مغز را تجزیه می‌کند، به همین دلیل این سبک رفتار، نه تنها جایگزین صحبت در خانواده می‌شود بلکه فرزندان را مناسب برای اعتیاد و وابستگی به لذت‌های بیشتری مثل بازی، قمار و مواد مخدر می‌کند، بنابراین رسانه‌های دیداری اولین عامل ضربه به تعاملات خانوادگی و به دنبال آن تلفن همراه و دیگر رسانه‌هاست.
با توجه به فرارسیدن نوروز و تقارن آن با ماه مبارک رمضان، این دو بهار فرصت خوبی برای دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی است، چه توصیه‌هایی در این زمینه دارید تا جمع دورهمی‌ها به جای دافعه، جاذبه داشته باشد؟
باید ابتدا خطرات جایگزینی وسایل ارتباطی به جای دورهمی‌های خانوادگی را به فرزندان‌مان گوشزد کنیم. از طرفی توانایی پاسخ به سؤالات مطرح‌شده به سؤالات‌شان را داشته باشیم تا بتوانیم از نظر علمی آنها را متقاعد کنیم. فرزندان‌مان باید بدانند کنار گذاشتن این وسایل منافع زیادی دارد و مزایای آن به خوشبختی آنها گره خورده است. وقتی می‌خواهیم فردی کاری را انجام دهد یا رفتاری از خود نشان دهد، باید منافع آن گفته شود تا انگیزه کنارگذاشتن لذت پیدا شود و بداند مزایای ترک این قبیل لذات فراتر از اینهاست، آن وقت احساس خوشبختی خواهد کرد و می‌تواند زندگی لذتبخشی داشته باشد. برای جایگزینی، قواعدی است که باید در دورهمی رعایت شود. از رفتار‌هایی مانند زیاد نصیحت‌کردن، دستوردادن، ایرادگرفتن و مقایسه‌کردن پرهیز شود. این قبیل رفتار‌ها دورهمی‌ها را سمی می‌کند و باعث دوری خانواده‌ها می‌شود. تلاقی رمضان و نوروز فرصت خوبی برای دورهمی‌های همدلانه و سازنده و آموزنده است.
حالا این سؤال مطرح می‌شود که ممکن است در این دورهمی‌ها افراد با عقاید مختلفی حاضر شوند و آن دورهمی به چالش کشیده شود. چه توصیه‌ای به خانواده‌ها دارید که با وجود عقاید و سلایق مختلف دینی و مذهبی ولی محفلی شاد و سازنده برای خود و به خصوص نسل جوان ایجاد کنند؟
اعضای خانواده باید طوری واکسیناسیون شوند که بدانند قرار نیست کسانی که به خانه‌شان رفت‌وآمد می‌کنند، مثل آنها فکر کنند و عقاید آنها را داشته باشند. از طرفی فرزندان توجیه شوند که نباید تحت تأثیر عقاید آنها، عقایدشان را زیر سؤال ببرند یا به عقاید آنها حمله کنند. ارتباط بین دو همسایه، فامیل و هم‌خون را قدر بدانند، از آن طرف رودربایستی را کنار بگذارند و خط‌قرمزهای‌شان را بگویند، به گونه‌ای که قابل رعایت برای هر دو طرف باشد. اگر به هر دلیلی این خطوط قرمز رعایت نشد، تعاملات قطع نشود و فقط محدود شود. در نگاه دیگر باید گفت، متأسفانه بعضی خانواده‌ها فکر می‌کنند دورهمی‌ها مجال بحث‌های سیاسی و اقتصادی است. این رویکرد اشتباهی است. دورهمی‌ها به خاطر همدلی، کمک‌کردن، دست‌گیری و اشتراک احساسات است و قرار نیست تلاش شود مانند هم فکر کنیم. دورهمی‌ها برای به دست آوردن منافع و مطامع نیست بلکه باید خانواده‌ها را به همان هدف تقویت روابط خانوادگی و بهزیستی روانی برساند.
خانواده‌ها را با فواید دورهمی‌ها آشنا کنید تا برای رونق آن تلاش بیشتری شود.
یکی از مواردی که انسان را از افسردگی ایمن می‌کند، آن است که مطمئن شود اطرافیانش او را دوست دارند و خانواده حمایتگری دارد. در کتاب روان‌شناسی سلامت سارافینو آمده است: یکی از مواردی که استرس را کنترل می‌کند، وابستگی به خانواده است. اینکه کنار هم بنشینند و افراد مسائل‌شان را با کسانی مطرح کنند و از کسانی راه‌حل بگیرند که آنها را دوست دارند، حتی اگر راه‌حلی هم نشنوند، همین دورهمی باعث کاهش استرس و بهبود سیستم ایمنی آنها می‌شود. این همزیستی باعث ایمن‌شدن از افسردگی می‌شود. سیستم خانواده یک سیستم حمایتگر و ارگانیسمی زنده است و این حمایتگری آورده‌هایی در آینده برای فرزندان خواهد داشت و فرزند به گونه‌ای رشد خواهد کرد که در برابر مسائل بیرونی ایمن می‌شود، حتی در سیستم جسمانی او هم اثرگذار خواهد بود.
در آخر گریزی به دستاورد‌های رمضان بزنیم که یکی از آنها مفهوم «تاب‌آوری اجتماعی» است. خوانندگان را با این مفهوم آشنا کنید تا در فرصت رمضان اهتمام بیشتری به این موضوع داشته باشند.
تمام روان‌شناسان از جمله آلبرت الیس و مکاتب روان‌شناسی سعی داشته‌اند همه مراجعه‌کنندگان خود را متقاعد کنند از لذات زودگذر بگذرند و به سود بلندمدت برسند، در حقیقت تلاش می‌شود صبر کردن را یاد دهند. تمرین و جلوه صبر برای ما مسلمانان در ماه مبارک رمضان نمود دارد. محال است کسی در ماه رمضان ارتباط خوبی بگیرد، صبر کند، از لذت‌خوردن بگذرد، اما در لحظه افطار احساس خوشبختی نکند، این چیزی است که اثبات شده است، پس رمضان ما را به سمت احساس خوشبختی می‌برد. احساس خوشبختی با تاب‌آوری و کاهش استرس ارتباط مستقیم دارد، بنابراین رمضان فرصتی است که می‌توان از آن برای احساس خوشبختی استفاده کرد. همزمانی ماه مبارک رمضان با ایام نوروز فرصتی است که باید آن را مغتنم شمرد و تاب‌آوری در تعامل با دیگران را تمرین کرد تا سالی همراه با سعادت و برکت معنوی داشت.
