آستان قدس رضوی حضور خود در عرصه اقتصادی را به گونهای تعریف کرده است که ثمره آن رفع نیازهای اساسی کشور، کارآفرینی و تحقق اقتصاد مقاومتی باشد.
به مناسبت 29 بهمن ماه، روز «اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی»، فعالیتها و اقدامات آستان قدس رضوی در این عرصه را مرور و به چشمانداز و افق این مجموعه بزرگ موقوفاتی در این عرصه مهم را بررسی کردهایم. آستان قدس رضوی از جمله نهادهایی است که با توجه به اهمیت مقوله کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی که بارها در فرمایشات رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته، همواره سعی کرده است با بهرهوری مناسب از موقوفات و ظرفیت شرکتها، مؤسسات و کارخانجات زیرمجموعه خود، در کنار عمل به نیات واقفان، گامی سازنده و مؤثر برای تحقق اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی بردارد. «مهندس مهدی جعفرنژاد»، مدیر مشارکتها و سرمایهگذاری بنیاد بهرهوری موقوفات آستان قدس رضوی در گفتگو با ما جزئیات این اقدامات را تشریح کرده است.
آستان قدس رضوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بهویژه طی سالهای اخیر که رهبر معظم انقلاب بر اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی تأکید داشتهاند، چه اقداماتی انجام داده است؟
در این مدت آستان قدس تلاش کرده بر فعاليتهاي اقتصادي در عرصههايي که تضمین کننده استقلال کشور است تمرکز داشته باشد و با مزيتها و ظرفیتهایی که در حوزههایی مانند کشاورزي، صنايع تبديلي، سلامت و دارو، صنایع غذایی، عمرانی و... در اختیار دارد، در راستای نیل به اهداف تعیین شده گام بردارد.
سرمایهگذاری در بخشهای زیرساختی و کلان و مورد نیاز کشور
این مجموعه ضمن همسويي و هماهنگي با دولت و رويکردهاي اقتصادي مدنظر در سطح ملی، تلاش کرده تا با فعالسازی ظرفيتهاي علمي، فني و اقتصادي آستان قدس رضوی، در راستای تقويت توان آفندي و واکنش به مخاطرات و اختلالهاي اقتصادي داخلي و خارجي حرکت کند. در واقع این مجموعه با ورود به عرصه سرمایهگذاری در بخشهای زیرساختی و کلان و مورد نیاز کشور، نه تنها رقیب بخش خصوصی نبوده ، بلکه به توسعه فعالیتهای این بخش نیز کمک شایانی کرده است.
مدیر مشارکتها و سرمایهگذاری بنیاد بهرهوری موقوفات آستان قدس رضوی
حضور قدرتمند در عرصه ارائه خدمات درمان
به عنوان مثال میتوان به فعالیتهای شرکتهای گروه سلامت بنیاد بهرهوری موقوفات در دوران کرونا از جمله خرید و توزیع 6 هزار کیت تشخیص کرونا، تأمین یک میلیون و دویست هزار ماسک N95 در کشور و... اشاره کرد.
کارنامه درخشان در حوزه عمرانی
همچنین بنیاد بهرهوری موقوفات آستان قدس رضوی در حوزههای زیرساختی و عمرانی نیز توانسته کارنامه درخشانی از خود برجای بگذارد که میتوان در این زمینه به سرمایهگذاری در احداث آزاد راه مشهد-چناران، راه اندازی خطوط نوسازی اتوبوس در شرکت شهاب خودرو، ساخت راه آهن رشت-قزوین و همچنین ساخت کریدور ترانزیتی شهید سردارحاج قاسم سلیمانی در منطقه ویژه اقتصادی سرخس که بزرگترین کریدور ترانزیتی شرق کشور به حساب می آید، اشاره کرد.
هدفگذاری ساخت 10 هزار واحد مسکونی
در حوزههای عمرانی و ساختمانی هم بهطور خاص میتوان از شروع پروژه نهضت تولید مسکن بهمنظور ساخت بیش از 10 هزار واحد مسکونی در سال 1400 با مشارکت بخش خصوصی اشاره کرد که تاکنون قرارداد ساخت حدود 2 هزار واحد مسکونی منعقد شده و عملیات اجرایی آنها آغاز شده و برای احداث سایر واحدهای مسکونی، اراضی مربوط به این پروژهها تعیین و مطالعات آن نیز انجام شده است و انشاءلله در سال 1401 با مشارکت بخش خصوصی عملیات اجرایی آنها نیز آغاز خواهد شد.
ورود جدی به حوزه کسب و کارهای دانشبنیان
همچنین آستان قدس رضوی ورود جدی در حوزه کسب و کارهای نوین و دانشبنیان داشته است. در این حوزه میتوان به پروژههای راهاندازی سامانه پایش هوشمند بیمار یا همان سامانه سلامت مهر، دستیابی به رایحه منحصر به فرد عطر رضوی، سامانه خدمات جامع کسب و کار پیشه، طراحی و استقرار نشان طیب، تولید پهپاد، تولید پودر آلومینیوم، تولید ادوات و تجهیزات نیمه هادی (MEMS) اشاره کرد که تمامی این موارد به همت مؤسسات و شرکتهای تابعه بنیاد بهرهوری موقوفات آستان قدس نظیر شرکت فناوری و نوآوری رضوی، موسسه کیفیت رضوی، شرکت کسب و کار رضوی، شرکت صنایع پیشرفته رضوی و حمایت آنها از شرکتهای دانشبنیان انجام شده است.
اشتغالزایی با مشارکت مردم
بنیاد بهرهوری موقوفات همچنین در راستای مسئولیتهای اجتماعی آستان قدس رضوی برای کمک به ارتقاي درآمد و معيشت محرومان، با ايجاد اشتغال از طریق فراهم ساختن امکان مشارکت مردم در پروژههاي اقتصادي، حضور پر رنگی در حوزه سرمایهگذاریهای حمایتی و اجتماعی به خصوص در حوزه اشتغالزایی در استانهای سیستان و بلوچستان، خوزستان و شهر مقدس مشهد داشته است.
با توجه به نکته آخری که مطرح کردید، بفرمایید چگونه از ظرفیتهای آستان قدس برای اشتغالزایی و کارآفرینی استفاده میشود؟
طبق سند سیاستهای کلان آستان قدس رضوی، چارچوب فعالیتهای اقتصادی آستان قدس رضوی صيانت، بهرهوری و ايجاد ارزش افزوده در موقوفات، با هدف تأمین منابع پايدار برای نگهداری و توسعه حرم مطهر رضوی و اجرای برنامههای معنوی و معرفتی در اين بارگاه مقدس و خدمترسانی به زائران و نيازمندانِ جامعه هدف است.
اداره علمی موقوفات برای تأمین اعتبار خدمات و برنامهها
نکته مهم این است که با توجه به اینکه داراییهای آستان قدس رضوی موقوفاتی بوده، این مجموعه ضمن رعايت نيّات واقفان، بايد از سوددهی يا درآمدزايی مناسبی برخوردار باشد تا بتواند اعتبارات لازم برای اجرای برنامهها و ارائه خدمات خود را فراهم کند. بنابراین در آستان قدس سعی شده که با اداره روزآمد و علمی دارايیهای وقفشده و استفاده بهينه از ظرفيتهای بـالقوه، در جهت تأمين اهداف اقتصادی، اقدام شود.
حرکت در مسیر شکلگیری اقتصاد مبتني بر وقف
آستان قدس در این سالها در جهت شکلگيري اقتصاد مبتني بر وقف، با رويکردي جهادي، انعطافپذير، فرصتساز، مولد، درونزا، پيشرو، برونگرا و دانشبنيان تلاش کرده و متناسب با فرصتهای اقتصادی شکل گرفته بر مبنای داراییها و امکانات، سعی کرده است داراییهای خود را به سمت پروژههای اقتصادی که امکان ایجاد اشتغال پایدار و مولد بهویژه در بخش دانش آموختگان دانشگاهی در این آستان وجود دارد، سوق دهد. به عنوان مثال، بعد از انتقال و جابجایی کارخانه قند آبکوه، داراییها و اموال متعلق به آن مجموعه باهدف رشد و توسعه شرکتهای دانشبنیان در اختیار شرکت صنایع پیشرفته رضوی قرار گرفت که مأموریت شرکت مذکور، سرمایهگذاری و هدایت مجموعههای دانشبنیان و نوپا است.
آیا در سند سیاستهای کلان آستان قدس رضوی هم افق و چشماندازی برای موضوع اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی ترسیم شده است؟
با توجه به تعیین برنامههای کوتاه مدت، میانمدت و بلندمدت در بنیاد بهرهوری موقوفات که در سند سیاستهای کلان آستان قدس رضوی به آن اشاره شده، مهمترین جهتگیریهای این بنیاد در بخشهای مختلف با رویکرد سرمایهگذاری در صنایع دانشمحور، افزايش سهم توليد و خدمات دانشبنیان و همچنین سرمایهگذاری و مشارکت در ايجاد خوشههای صنعتي در زمينه هاي داراي مزيت نسبي منطقهاي و ملی صورت است.
الگوسازي فعاليتهاي اقتصادي و عملياتي
ترويج گفتمان اقتصاد مقاومتي از طریق ايجاد و اشاعه شاخصها و استانداردهاي فراگير تجاري و الگوسازي فعاليتهاي اقتصادي و عملياتي بنياد بهرهوري موقوفات بر مبناي آن از جمله مواردی است که همیشه در دستور کار آستان قدس رضوی قرار داشته است.
کارآفرینی با استفاده ظرفیت هنر، صنعت و معماری
یکی از مزیتهای آستان قدس رضوی ظرفيتهاي هنر، صنعت و معماري موجود در وجوه تاريخي و معاصر این مجموعه و سرمايهگذاري و بهرهبرداري از این مزیت در راستای ایجاد اشتغال و کارآفرینی است که در سند سیاستهای کلان آستان قدس به آن اشاره شده است. بنابراین ایجاد اشتغال و کارآفرینی در حوزه صنایع دستی و به طور خاص سوغات زائر در سال 1399 در دستور کار بنیاد بهرهوری موقوفات قرار گرفته و انشالله در سال آتی توسعه و تجاریسازی آن انجام خواهد شد. همچنین یکی از بندهای سند سیاستهای کلان آستان قدس رضوی که به بنیاد بهرهوری موقوفات اختصاص یافته است، کسب مقبولیت عمومی و جذب مشارکتهای خرد و کلان و نیز توسعه هم افزايي با نهادهاي انقلاب اسلامي به منظور تأمين مالي و مشارکت در ابر پروژهها و نیز بهرهمندی از مشارکت کارآفرينان و سرمایه گذاران خوشنام است.
در همین راستا در سال 1400 حدود سه هزار میلیارد تومان پروژه با مشارکت بخش خصوصی و آستان قدس رضوی آغاز شده است. ضمن اینکه کانالهای ارتباطی با سرمایه گذاران داخلی و خارجی و خرد و کلان، از جمله برنامههای آستان قدس رضوی در سال جاری است که از طریق طراحی و پیادهسازی پورتال مشارکتها و سرمایهگذاری بنیاد بهرهوری موقوفات محقق خواهد شد.
هدفگذاری برای جذب سرمایه خارجی
علاوه بر آن، تمرکز بر جذب سرمایه خارجی و تعریف مشارکتهای اقتصادی با محوریت کشورهای آسیای مرکزی و همچنین توجه به سرمایه گذاران و تجار فعال در حوزه جهان تشیع، بخشی دیگر از برنامههای آینده این آستان مقدس را به خود اختصاص میدهد.
گفت و گو :محمد حسین مروج کاشانی