امروز روز جهانی خاک است. از دسترفتن رطوبت خاک در عمده مساحت کشورمان، با یک نگاه سیستمی مهمترین مسئله محیطزیستی است. این امر مهم متأسفانه در پیگیری تشکلها و جریانهای محیطزیستی کشورمان کاملاً از قلم افتاده است. فرسایش خاک، فرونشست زمین، گسترش بیابان و آنچه تهدیدی سرزمینی در عمده مساحت کشور است، جلوههایی از نامهربانی ما با خاک ایران است.
نخستین قدم برای آنکه خاک را بشناسیم، این است که به جانداربودنش یقین داشته باشیم. خاک متولد میشود، رشد میکند، نفس میکشد، دورههای کودکی و جوانی و بلوغ دارد و در آخر اینکه میتواند شاداب و پرتوان یا خسته و ناتوان باشد.
متأسفانه فعالان محیطزیستی این مسئله بسیار مهم را فروگذاشته و درگیر مسائلی عمدتاً فرعی و صرفاً دراماتیک و بعضاً نمایشی و سیاسی هستند. محیطزیستیهای ما غالباً خاک و مسائل آن را نمیشناسند، همین که حدود ۱۳ میلیون هکتار از خاک مرغوب کشورمان بدون نظارت کافی جهاد کشاورزی بر مصرف کود و سمومش به زیر کشت آبی میروند؛ یکی از دلایل بیتوجهی به این امر مهم است.
اخیراً هم معتبرترین نشریه علمی جهان (nature) با توجه به تحقیقات دو دانشمند ایرانی نسبت به خطر فرونشست خاک در تهران هشدار داد.
مطالعات «مهدی متقی» و «محمود حقشناس حقیقی» با استفاده از اطلاعات و عکسهای ماهوارهای ۱۵ سال اخیر نشان میدهد که جلگه غربی تهران همه ساله در حدود ۲۵ سانتیمتر فرو میرود.
میزان غرقشدن بخش جنوبغربی شهر که فرودگاه بینالمللی امام هم در آن قرار دارد، حدود پنج سانتیمتر در سال است. این میزان فرو رفتن را میتوان یکی از بالاترین نرخهایی دانست که در جهان امروز در حال وقوع است.
خاکهای مرغوب به سادگی آلوده میشوند و متأسفانه وزارت کشاورزی به عنوان متوالی امر، نگاه بهرهبردارانه به آن دارد. محیطزیستیهای ما و کنشگران آن نیز با تشویق به دوچرخهسواری و گورخرها و ... سرگرم هستند!
در کشور ما صاحبان زمین میتوانند هرقدر خودشان تشخیص دهند از نهادههای کشاورزی استفاده کنند. هیچ سیستم پایش و اندازهگیری مصرف نهادهها بهخصوص کود و سم وجود ندارد.
خاک در طول تاریخ همواره نماد وطنپرستی بوده است. گسترش کشاورزی ناپایدار مثل اصرار به کشت گندم در دوران اصلاحات و دوران اعتدال، موجبشده ایران با رکورد حداقل سالی دو میلیارد تن، یکی از صدرنشینان فرسایش خاک در جهان باشد. با اتخاذ سیاستهای درست، بیش از این خاکمان را به قتل نرسانیم که گریبانگیر خودمان خواهد شد.