«برگزاري دومين اجلاس رؤساي دانشگاه‌هاي برتر ايران و روسيه در تهران»! اين، محتواي خبر نوبرانه‌اي بود كه در روزهاي پاياني مهر ماه در سطح رسانه‌هاي كشور منتشر شد. احمدرضا خضري، دبير اجلاس رؤساي دانشگاه‌هاي برتر كشور چند روز پيش از برگزاري اين اجلاس، با برگزاري نشستي خبري از حضور ۱۳ دانشگاه برتر ايراني و ۲۰ دانشگاه برتر روسي در اين اجلاسيه خبر داد. بدون شك بايد اين اقدام وزارت علوم را ارج نهاد و تحسين كرد. ايجاد تنوع در سبد همكاري‌هاي آكادميك كشور و منحصر ندانستن علم در كشورهاي غربي، دو اتفاق مهمي است كه از رهگذر همكاري بين دانشگاهي ما با روس‌ها در سطح جامعه دانشگاهي و نخبگاني كشور رخ خواهد داد. اين مسئله از آن جهت اهميت دارد كه روس‌ها نيز مانند ما سعي دارند خود را از سيطره علمي غرب رها كرده و هويت علمي مستقلي را در سطح دنيا براي خود دست و پا كنند. ديدگاه انتقادي رؤساي دانشگاه‌هاي برتر روسيه نسبت به نظام رتبه‌بندي دانشگاهي كه از سوي كشورهاي غربي ارائه مي‌شود، تنها يكي از نمودهاي اين روحيه استقلال‌جويانه است. روس‌ها عمدتاً ديدگاهي انتقادي نسبت به نظام آموزشي و فرهنگ عاري از اخلاقياتِ غرب دارند و در اين زمينه بسيار به ما نزديك هستند. علاوه بر اشتراكات فرهنگي عميق بين دو ملت ايران و روسيه، ما طي سال‌هاي گذشته در سطوح سياسي نيز به يك اتحاد ناگزير با روسيه و چين رسيده‌ايم. همه اينها اقتضا مي‌كند كه ما در گزينش همكاران علمي خود در سطح جامعه بين‌الملل نيز با صرف نظر كردن از دشمنان سياسي، ديني و فرهنگي خود، به سمت شرق، دوستان و متحدان خود گام برداريم. دكتر زرنوف، رئيس دانشگاه روس نو در جريان برگزاري دومين گردهمايي رؤساي دانشگاه‌هاي برتر ايران و روسيه، با اشاره به تشابه‌هاي فرهنگي دو ملت مي‌گويد: «آنقدر دانشجويان ما علاقه‌مند به آموختن زبان فارسي هستند كه من ديگر تقريباً تاريخ ايران را در اين يكي دو سال فراگرفته‌ام!»
وي در ادامه به مسئله مهم‌تري اشاره كرده و مي‌گويد: «دعوت مي‌كنم از دانشگاه‌هاي ايران كه به دوستان خودشان در روسيه بپيوندند تا نظام رتبه‌بندي دانشگاهي خودمان را بسازيم. دانشگاهي در جهان بايد رتبه عالي داشته باشد كه بهتر از ديگران بتواند فرهنگ و اخلاق و انسان‌دوستي را به دانشجويانش بياموزند!» در مقابل، دكتر هوشنگ طالبي رئيس دانشگاه اصفهان نيز در جريان برگزاري اين اجلاس گفته است: «ما آماده راه‌اندازي مركز مطالعات روسيه در اصفهان و مركز مطالعات ايران در سنت پترزبورگ هستيم.» اولين اجلاس مشترك ميان دانشگاه‌هاي برتر ايران و كشور روسيه كه سال گذشته در مسكو برگزار شد، منجر به انعقاد ۱۵ تفاهمنامه در حوزه‌هاي مختلف علمي و آموزشي شده بود. دستور كار اصلي اجلاسيه دوم در تهران نيز، سه نشست تخصصي در حوزه‌هاي «همكاري‌هاي علمي و آموزشي دانشگاه‌ها و ارتقاي رقابت‌پذيري آنها»، «تجارب مديريت دانشگاه‌ها و مشكلات تربيت نيرو براي اقتصاد نوآورانه» و «نقش پارك‌هاي علم و فناوري در توسعه دانشگاه‌ها» بوده است.
تلاش براي اجرايي شدن تفاهمنامه‌هاي سال قبل نيز بخش ديگري از دستور كار اجلاس دانشگاه‌هاي برتر ايران و روسيه در تهران بوده است. احمدرضا خضري دبير اجلاس رؤساي دانشگاه‌هاي برتر كشور در تشريح نتايج اجلاس قبلي در مسكو، مي‌گويد: «فراهم شدن زمينه اعزام تعدادي استاد و دانشجو براي آموزش زبان فارسي و روسي به دانشگاه‌هاي دو كشور از جمله دستاوردهاي دانشگاه تهران از اجلاس اول بود. همچنين ساير دانشگاه‌هاي بزرگ كشور نيز در اجلاس اول دستاوردهاي علمي خوبي داشتند. به عنوان مثال دانشگاه شهيد بهشتي در زمينه ايجاد مؤسسه مشتركي با دانشگاه روسي به توافق رسيد و دانشگاه خواجه‌نصير نيز در زمينه هوافضا تفاهمنامه‌هايي با دانشگاه‌هاي روسي منعقد كرد. دانشگاه‌هاي تبريز و علامه طباطبايي نيز با چند دانشگاه روسي تفاهمنامه‌هايي امضا كردند.» نتايج اجلاسيه دوم اما بسيار بيش از اينها است. به صورتي كه «ويكتور آنتونويچ سادونيچي» رئيس اتحاديه رؤساي دانشگاه‌هاي روسيه در جريان دومين اجلاس رؤساي دانشگاه‌هاي جمهوري اسلامي ايران و روسيه گفته بود:«پيش‌بيني كرده‌ايم كه ٢٦٠ تفاهمنامه ميان دانشگاه‌هاي ايران و روسيه بسته شود.»
در زماني كه هيئت‌هاي دانشگاهي غربي عمدتاً براي اهداف جاسوسي به ايران مي‌آيند، بايد همكاري دانشگاه‌هاي ايران و روسيه- آن هم در اين سطح بالا- را قدر دانست. اسفند ماه سال قبل بود كه يكي از مقامات رده بالاي نظام طي اظهاراتي هشدارآميز گفت:«يكي از عوامل سازمان سيا كه مسئول نفوذ در ايران شده و در آينده اسناد زيادي را از وي افشا خواهيم كرد، خردادماه به تهران آمده و از تمام دانشگاه‌ها بازديد كرده است. ايشان اولين كسي است كه در فضاي باز شوروي به آن‌جا رفت و بعد از برجام نيز به ايران آمده است!» بعدتر مشخص شد كه فرد مورد نظر، آلن گودمن، رئيس و مديرعامل اجرايي مؤسسه آموزش بين‌المللي (IEE) و مقام ارشد معاونت تبادل علمي و فرهنگي سازمان سيا بوده است. وي خرداد 94 به همراه يك تيم ظاهراً علمي و پژوهشي وارد ايران شده و طي يك هفته حضور در ايران از بيش از 13 دانشگاه كشور بازديد به عمل آورده بود. خبر حضور اين هيئت امريكايي البته پس از بازگشت آنها به ايالات متحده و از طريق سايت مؤسسه آموزش بين‌المللي، به رسانه‌هاي ايران راه يافت!
از طرفي، گودمن بعد از بازگشت از ايران طي اظهاراتي شفاف و هشدار‌دهنده گفته بود:«اكثريت مقامات آكادميك و مديران دانشگاهي كه با آنها ديدار كرديم، در امريكا آموزش ديده بودند و فرزندان بسياري از آنها در حال حاضر به دنبال كسب مدرك در دانشكده‌ها و دانشگاه‌هاي امريكا [در حال تحصيل] هستند. اين وضعيت بنياني را فراهم مي‌كند كه مي‌توان همكاري‌هاي جديد آموزشي را بر آن استوار كرد.» نويسنده كتاب «بهترين حقيقت: جاسوسي در عصر اطلاعات»، همچنين گفته بود برنامه آتي در زمينه تبادلات دانشگاهي ايران و امريكا، سفر هيئتي از ايران به دانشگاه‌هاي امريكاست! طبيعتاً با ديدن اين حجم از خباثت هيئت‌هاي دانشگاهي امريكايي و غربي، تكليف وزارت علوم در زمينه سامان دادن به همكاري‌هاي بين دانشگاهي بين‌المللي مشخص‌تر خواهد شد. تكليفي كه فعلاً با برگزاري اجلاس رؤساي دانشگاه‌هاي برتر ايران و روسيه تا حدي به خود جامه عمل پوشانده است.
از طرفي، همين چند روز قبل بود كه رهبر فرزانه انقلاب انتقاد صريحي از حضور هيئت‌هاي دانشگاهي غربي در سطح كشور نمودند. معظم له در همين زمينه فرمودند: «دشمن دائماً دارد حركت مي‌كند. اگر بتوانند، اين حركت علمي را متوقّفش مي‌كنند؛ اگر ببينند نمي‌شود متوقّفش كرد، آن را منحرف مي‌كنند. ما ممكن است بر اثر ناشي‌گري‌هاي خودمان به اين انحراف كمك كنيم. اينكه من بارها تكرار كرده‌ام... [يك نفر] مي‌آيد اينجا به‌عنوان يك دانشمند، مهمان مي‌شود، بعد مي‌رود در خيابان جلوي دانشگاه، از تابلوي فروش پايان‌نامه عكس برمي‌دارد و در دنيا پخش مي‌كند؛ اين آلوده كردن است. چه‌كسي اينها را دعوت مي‌كند به ايران؟ اينها دانشمندند؟ چرا نمي‌فهميم؟ چرا اشتباه مي‌كنيم؟» اشاره رهبر فرزانه انقلاب به سفر ريچارد استون، دبير بخش بين‌الملل نشريه ساينس (چاپ امريكا) به دعوت مركز تحقيقات سياست علمي كشور و انجمن ترويج علم ايران در مرداد ماه سال گذشته بود! بايد منتظر ماند و ديد آيا هوس همكاري علمي با جاسوسان امريكايي قطع مي‌شود يا نه؟!
