جوان آنلاین: حوزه فناوری اطلاعات چگونه می‌تواند به تحقق شعار راهبردی سال، یعنی «جهش اقتصادی با مشارکت مردم» کمک کند؟ شاید این سؤال در نگاه اول فاقد معنا و بی‌پاسخ باشد، اما مگر می‌شود در عصر ارتباطات، از گردش مالی و اشتغالزایی و در مجموع از آورده صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات غافل شد و از آن سخن نگفت؟! شاید این بی‌توجهی از سوی ذی‌نفعان و سودگران کلان این حوزه بکر و پولساز است که از سوی عده‌ای به صورت الیگارشی مدیریت می‌شود و اجازه فعالیت به رقبا را نمی‌دهند چه برسد به مردم عادی! ولی مردم می‌توانند زیر میز از قماش بزنند و بساطشان را جمع یا حداقل محدود کنند. به باور کارشناسان، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات پتانسیل کافی برای جهش تولید با مشارکت مردم دارد، ولی باید ضمن ایجاد زیرساخت‌ها، رفع موانع تولید و ورود سرمایه به این بخش، مردم نیز در استفاده از تولید داخل مشارکت کنند تا بتوان شعار سال را عملیاتی کرد. این مهم از دو طریق میسور است؛ نخست اینکه باید در تولید سرمایه‌گذاری کنند، یعنی به جای اینکه سرمایه‌شان را به سمت سوداگری سوق دهند آن را به بخش تولید وارد کنند، دوم نیز باید از تولیدات داخلی استفاده کنند.
شعار راهبردی امسال، یعنی «جهش تولید با مشارکت مردم»، در صورت عملیاتی‌شدن در طول سال جاری می‌تواند تحولات خوبی را با بخش خصوصی در تولید جهش ایجاد کند. یکی از بخش‌های تولید صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، اما برای اینکه در این حوزه جهش تولید با مشارکت مردمی رخ دهد چه شرایطی ایجاد شده و چه موانعی باید برداشته شود تا شاهد عملیاتی‌شدن این شعار در طول سال باشیم. کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در این‌باره نظر می‌دهند. به اعتقاد کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات پتانسیل کافی برای جهش تولید با مشارکت مردمی در این صنعت وجود دارد، ولی ضمن ایجاد زیرساخت‌ها، رفع موانع تولید و ورود سرمایه به این بخش، باید مردم نیز در استفاده از تولید داخل مشارکت کنند تا بتوان شعار سال را عملیاتی کرد.
جهش تولید با توجه به بخش خصوصی واقعی
فرامرز رستگار دبیر و نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای صنعت مخابرات ایران به «جوان» می‌گوید: «اگر بنا باشد که واقعاً در تولید یک جهش ایجاد شود و این تولید از نوع محصولات دانش بنیان، تاب آور، پایدار و توسعه‌پذیر باشد، در حوزه فاوا (ارتباطات و فناوری اطلاعات) همانطور که مقام معظم رهبری هم به درستی آن را انتخاب کرده‌اند، چاره‌ای جز توجه به بخش خصوصی واقعی نیست.»
وی می‌افزاید: «از دلایل مهم در عدم موفقیت تولید در بخش خصوصی با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود، می‌توان به چند مورد اشاره کرد که اولی رقابت نابرابر بخش خصوصی با بخش دولتی و عمومی در مناقصات و خریدها، دیگری یک‌طرفه‌بودن قرارداد‌ها به نفع کارفرما در بخش‌های مربوط به پرداخت به موقع مطالبات و همچنین عدم تعدیل قیمت قرارداد در صورت بروز بحران‌های خارج از کنترل تولیدکننده بخش خصوصی است.»
این فعال سندیکای صنعت مخابرات تصریح می‌کند: «موارد فوق مشکل چندانی برای تولیدکنندگان دولتی ایجاد نمی‌کند، زیرا در اغلب اوقات، پرداخت‌ها حتی زودتر از موعد برای آن‌ها انجام می‌شود و برای تعدیل قیمت‌ها هم بالاخره راهی پیدا می‌کنند و دستگاه‌های نظارتی هم در صورت دولتی‌بودن دوطرف قرارداد، خیلی به موضوع ورود پیدا نمی‌کنند که این خود نابرابری در رقابت را دامن می‌زند.»
رستگار در پاسخ به این سؤال که چه میزان پتانسیل در بخش ارتباطات وجود دارد، می‌گوید: «پتانسیل‌های موجود در حال حاضر بیشتر از میزان سفارشات در بسیاری از بخش‌های حوزه ICT است. اگر علاقه گاهی نابه‌جای کارفرمایان دولتی و بخش عمومی (شبه دولتی و غیرخصوصی) از خرید‌های خارجی کاهش یافته و به سمت بهره‌برداری از تولیدات داخلی جلب شود، آن وقت بخش خصوصی ارتباطات و فناوری اطلاعات به سرعت برای افزایش ظرفیت تولید، ارتقای کیفیت و کاهش قیمت اقدام خواهد کرد.»
وی در پاسخ به سؤال دیگر مبنی بر اینکه بخش خصوصی بتواند در جهش تولید نقش خوبی ایفا کند باید چه مسیری فراهم شود، می‌افزاید: «باید توجه کنیم بخش مهمی از مشارکت مردم به مشارکت مردمانی که از ذی‌ربطان و ذی‌نفعان محصولات ناشی از تولید هستند، مربوط می‌شود. به عبارتی از طریق بهادادن به این مشارکت‌هاست که منجر به افزایش بهره‌وری می‌شود و عملاً رشد تولید شکل می‌گیرد.»
به گفته رستگار مردم اصلی مرتبط با تولید و مؤثر در جهش تولید هم عبارتند از در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها شامل کارگران، مدیران، تأمین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و مشتریان. در بخش لجستیک شامل انبارداران، رانندگان، کارگران حمل و نقل و تعمیرکاران ماشین‌آلات و وسایل نقلیه. در بخش بازرگانی شامل مذاکره کنندگان، واحد‌های قراردادی، فروشندگان و خدمات مشتریان هستند. از سوی دیگر لازم است در صدور بخشنامه‌هایی که از طرف وزارت صنعت، گمرک و بانک مرکزی صورت می‌گیرد به عواقب آن در زنجیره تأمین مواداولیه تولید و استمرار و یک‌نواختی جریان تولید توجه علمی و صنعتی بهتری شود تا شاهد جهش تولید باشیم.
فراهم‌کردن زیرساخت قوی
داوود زارعیان معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات ایران نیز به «جوان» می‌گوید: «صنعت آی. سی. تی (ICT) کشور از دهه ۸۰ به بعد با تعدیلی که در کشور اتفاق افتاد، تولید تجهیزات این صنعت به سمت خصوصی‌سازی پیشرفت و حتی شرکت‌های بزرگی مانند کارخانجات مخابرات ایران ITMC یا شرکت شهید قندی که دولتی بودند بعد از این دهه به سمت خصوصی‌سازی پیش رفتند و به بخش خصوصی واگذار شدند و هم اکنون تجهیزات ICT از سوی بخش خصوصی در کشور تولید می‌شود.»
وی می‌افزاید: «تولید با کمک و مشارکت بخش خصوصی دارای نقش ارزشمند و بالایی است، متأسفانه آنطوری که باید این حوزه رشد کاملی نکرده است. البته در حوزه تجهیزات مخابراتی به خصوص در بخش تلفن ثابت بخش خصوصی خوب کار کرده و تقریباً در بسیاری از زمینه‌ها فعال بوده و اکنون هم که بحث فیبر نوری در میان است، فیبر در داخل تأمین می‌شود و به سمت تولید تجهیزات لاین ترمینال نوری OLT که مهم‌ترین و اصلی‌ترین موضوع در تجهیز فیبرنوری است، حرکت کرده‌ایم.»
وی با بیان اینکه تولید در دنیا دارای قواعدی است و اگر تمام آن قواعد رعایت نشود، نمی‌توان گفت که در موضوع تولید موفق بوده‌ایم، تصریح می‌کند: «یکی از مهم‌ترین قواعد موضوع تحقیق و توسعه R&D است و باید کار پژوهش و توسعه دائمی انجام شود و شرکت‌هایی در تولید موفق بوده‌اند که از بخش تحقیق و توسعه بهره برده‌اند.»
معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات ایران می‌افزاید: «در تولید تجهیزات ICT و پیوند آن با شعار امسال، یعنی جهش تولید با مشارکت مردمی باید گفت به نظرم باید روی بخش دوم شعار کار کرد. به عبارتی مردم به دو طریق می‌توانند در جهش تولید نقش داشته باشند؛ اول اینکه باید در تولید سرمایه‌گذاری کنند، یعنی به جای اینکه سرمایه خود را در دلالی و اینجور موارد سرمایه‌گذاری کنند آن را به بخش تولید وارد کنند.»
زارعیان ادامه می‌دهد: «دوم اینکه در بحث مشارکت مردمی شعار سال باید مردم از تولیدات داخلی استفاده کنند. در صنایعی مانند پوشاک که کیفیت محصولاتمان برای هر گروهی هم خوب و متوسط است از تولیدات داخلی استفاده می‌کنیم. البته در حوزه تجهیزات ICT این اتفاق خیلی نیفتاده و ما شاهد این نقص بزرگ هستیم. به عنوان مثال ۹۰درصد گوشی‌هایی که در دست مردم است، خارجی است. حتی بعضاً در خانه گوشی‌های تلفن ثابت هم محصول و تولید خارجی است. گذشته از این‌ها بسیاری از لوازم جانبی که ساده یا کامیپوتر‌های خارجی است، به نظرم باید یک اتفاقی روی دهد و آن اینکه ما بتوانیم برای مشارکت مردم در این زمینه محصولات متناسب با نیاز آن‌ها را تولید کنیم.»
به گفته وی، در سال چندین میلیون‌دلار سیم شارژر تلفن همراه مصرف می‌شود، ولی تولید این اقلام در کشور جدی گرفته نشده است و فقط پول می‌دهیم و از چین وارد می‌کنیم، در صورتی که این ابزار جانبی به راحتی و باکیفیت خوب در داخل کشور قابل تولید است، بنابراین باید تولیدکنندگان ما هم وارد این عرصه شوند و این ابزار را تولید کنند و از سوی دیگر مردم هم باید از تولیدات داخل استفاده کنند تا تولید با مشارکت آن‌ها به جهش برسد.
به اعتقاد معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات ایران برای اینکه بخش خصوصی هم در این زمینه موفق شود، ابتدا باید ساختار‌های قوی و علمی در کشور شکل بگیرد، دولت حمایت کند و منظور از حمایت هم پرداخت پول نیست، چون این مقوله فساد می‌آورد به عبارتی باید حمایت از تولید به این مضمون باشد که خرید را در داخل کشور اجباری کند و توافقنامه سطح خدمات SAL هم بگذارد و ۲۰ تا ۳۰ درصد باکیفیت پایین‌تر از نظر خریدار بلامانع تلقی شود و اینکه باید از تجهیزات عمومی‌تر تولیدش شروع شود تا مشارکت مردم را داشته باشیم.
زارعیان با بیان اینکه باید امکانات صادرات تجهیزات تولید داخل را فراهم کنیم تا به این ترتیب بتوانیم حمایت لازم را از تولید تجهیزات داشته باشیم، می‌گوید: «مهم‌ترین مشکلات در سر راه تولید بحث قاچاق و دلالی است. از سوی دیگر وقتی که ما از نظر اقتصادی در قیمت ارز ثبات نداریم، تولید با مشکل مواجه می‌شود. سال‌هاست که در شرکت مخابرات هستم خاطراتی از تولیدکنندگانی که با این شرکت قرارداد بسته‌اند، دارم. به عنوان مثال شرکت مخابرات ایران در سال ۹۰ با شرکت خصوصی قراردادی سه ساله بست تا تجهیزات مورد نیازش را تولید کند و به ما بفروشد وقتی قرارد بسته شد دلار یک قیمت داشت، اما زمانی که قرار بود تجهیزات را تحویل دهد قیمت دلار سه برابر شده بود و اینگونه شرکت‌ها دچار بحران می‌شوند. از این رو باید در نرخ ارز به ثبات برسیم تا مهم‌ترین مانع تولید برطرف شود.»
وی به دیگر مانع هم که سودآوربودن سایر بخش‌هاست نسبت به تولید اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در بقیه بخش‌ها به مراتب سود بیشتر است تا تولید. در صورتی که هر کسی کار سخت‌تری را انجام می‌دهد، باید سود ببرد، ولی اکنون این رابطه برقرار نیست و باید این موانع به ترتیب برداشته باشد و حمایت تضمین خرید و حمایت تولیدکننده در دستور کار باشد و از سوی دیگر قطعاتی که برای تولید نیاز است و در دیگر کشور‌ها انحصاری تولید می‌شود هم به صورت آسان وارد کشور شود تا تولید رشد یابد. نباید انتظار داشت که هر شرکت و تولیدکننده‌ای همه قطعات را خود تولید کند و می‌تواند بخشی از آن وارداتی باشد، چون همین موضوع هم می‌تواند در کشور اشتغال ایجاد کند.»
پتانسیل بالای ICT برای جهش تولید
حسین اسلامی عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران نیز به «جوان» می‌گوید: «اتفاقاً مهم‌ترین بخشی که می‌تواند جهش تولید را رقم بزند بخش خصوصی در حوزه ICT است. شاید در دو دهه قبل زمانی که وزارت پست و تلگراف بود همه تماماً دولتی بودند، به طوری که حتی برای ارسال فاکس هم باید مجوز صادر می‌شد، ولی اکنون در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مهم‌ترین پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های داخلی خصوصی هستند و تمام بخش‌ها در تجارت الکترونیک و سردمداران آن و اقتصاد دیجیتال فناوری اطلاعات امروز دست بخش خصوصی است و نقش بخش خصوصی بسیار پررنگ است و برخلاف خیلی از بخش‌ها که هنوز هم دولتی باقیمانده است، اتفاقاًَ حوزه ICT اقتصاد دیجیتال با حضور بخش خصوصی پیشرفت جدی داشته و پرچمداران آن بخش خصوصی است.»
اسلامی بیان می‌کند: «پتانسیل مشارکت زیادی در جهش تولید در بخش خصوصی ICT مهیاست و تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان به صورت جدی در این حوزه فعال بوده و علاقه‌مند هستند و امکان سرمایه‌گذاری با موانع کم مهیا شده و بخش خصوصی اقدام کرده است. پتانسیل بخش خصوصی را برای مشارکت بیشتر واقعاً جدی می‌دانم و سرمایه‌گذاران خارج از حوزهIT و ICT وارد شده‌اند، به طوری که حتی فولادی‌ها، شرکت‌های بورسی، هلدینگ‌ها و بانک‌ها را می‌بینیم که به سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات همانند جهان علاقه‌مند هستند و این موضوع زیاد شده و زیادتر خواهد شد و با وجود تحریم‌های ظالمانه این حوزه پیشرفت کرده است.»
وی با بیان اینکه برای جهش تولید با مشارکت مردمی باید موانع پیش روی آن هم رفع شود، می‌افزاید: «در بخش حوزه‌های زیرساختی سخت‌افزار و نرم‌افزار نگاه به این حوزه لاکچری است، این در حالی است که نباید اینگونه باشد این بخش هم مانند دارو و غذا در عصر کنونی مهم است و باید در اولویت باشد، چون سبک زندگی در پیشرفت اقتصاد دیجیتال و کشور به آن نیاز دارد.»
اسلامی دومین مانع را برای عملیاتی‌کردن شعار سال وجود برخی محدودیت‌ها عنوان کرد و می‌گوید: «به عنوان مثال قبلاً اگر دستگاه‌های اجرایی سفارش می‌گذاشتند نیاز به سقف و سابقه نبود، اما اکنون این مانع وجود دارد و وقتی با دستگاه اجرایی قرارداد می‌بندی از سهمیه واردات بخش خصوصی کسر می‌شود.»
وی نبود نهاد مستقل تنظیم‌گری در این حوزه در بخش خدمات فناوری را از دیگر موانع دانست و می‌افزاید: «باید مرکزی مانند مرکز ملی فضای مجازی برای تنظیم‌گری ایجاد شود و بسیاری از محدودیت‌هایی که غیرضروری است، حذف شود و اینکه برای دیگر موانع که شناسایی دارایی‌ها نامشهود در صورت‌های مالی است و اعتبار بخشی است، رفع شود و این دارایی‌ها به رسمیت شناخته و اجازه ورود آن‌ها به فضای سرمایه‌گذاری داده شود.»
