تكنولوژي، فرصت يا تهديد؟

اساتيد علوم انساني به IT چگونه مي‌نگرند؟ / ‌كاربرد تكنولوژي در تحقيق و پژوهش حوزه علوم انساني از جمله مسائلي است كه ميان اساتيد مختلف اين حوزه محل بحث است.

برخي از اساتيد تكنولوژي‌زدگي فعلي را آفتي مي‌دانند كه كشور را به خود مبتلا كرده و برخي ديگر آن را ضرورتي اجتناب‌ناپذير مي‌دانند كه فرار از آن به مثابه بازگشت به عصر انسان بدوي است. به گزارش «جوان» به نقل از فارس نظرات برخي اساتيد علوم انساني در خصوص نسبت پژوهش با تكنولوژي جمع‌آوري شده كه در ذيل مي‌خوانيد.

غلامحسين ابراهيمي‌ديناني، (چهره ماندگار فلسفه ايران): تكنيك با سرعت همراه است امروز حوصله بشر كم شده است. بشر در دوران‌گذشته ساعت‌ها صرف مي‌كرد كه غذا درست كند اما امروزه با فست‌فودها، سريع غذا درست مي‌كنند. جوان امروزي از موضوعي ناراحت است و سؤالي دارد اما جواب فوري مي‌خواهد!

در اين دنياي فست‌فودي نمي‌توان علم توليد كرد، جوان امروز كار دارد و حوصله ندارد فقط سؤال مي‌كند و مي‌خواهد جواب بشنود و برود، و اصلاً فرصت فكر كردن ندارد. نمي‌خواهم از تكنولوژي انتقاد كنم چراكه با اين انتقاد مشكلي حل نمي‌شود، بايد به گونه‌اي با تكنولوژي كنار بياييم، بايد آن را شناخت، با بد و بيراه و ناسزا گفتن مشكل حل مي‌شود.

تمام دنياي امروز در تكنيك است، نمي‌توان بدون تكنيك نفس كشيد. بنابراين راه مقابله با تكنولوژي بد و بيراه گفتن و ناسزا گفتن نيست. بايد راه حل را تشخيص دهيم و فكر كنيم كه بشر بايد چه مقابله‌اي با تكنولوژي بكند و چگونه مي‌توان با آن كنار آمد چراكه قرار است تكنولوژي ما را به جايي ببرد نه اينكه ما را معلق در زمين و آسمان نگه دارد، اين معلق گذاشتن بشر خطرناك است.

حجت‌الاسلام عليرضا پيروزمند (قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامي قم): بنده درباره شبكه‌هاي مجازي مبحثي را مطرح مي‌كنم كه اين هم مرتبط به فناوري‌هاي نوين است، تأثير شبكه‌هاي مجازي به ويژه اينترنت در تبادل اطلاعات به نحو عام و تخصصي امري اجتناب‌ناپذير و روز به روز در حال گسترش است بنابر اينكه بخواهيم درباره اصل اين پديده موضع منفي داشته باشيم، قاعدتاً معقول نيست و عملاً اين جريان تبادل اطلاعات مسير خود را طرح مي‌كند...

اما مسئله ديگر اين است كه همين بستر اينترنت صرفاً يك ابزار و وسيله خنثي براي تبادل اطلاعات نيست بلكه كساني كه آن را طراحي كرده‌اند مديريتش را نيز برعهده دارند يعني اولاً اطلاعات را طبقه‌بندي مي‌كنند و آنچه بخواهند را قرار مي‌دهند و معمولاً تلاش مي‌كنند اطلاعاتي كه بهره‌برداري از آن انجام دادند ارائه دهند و نكته ديگر طبقه‌بندي اطلاعات يك اهرم دوم براي مديريت اطلاعات است و ناخودآگاه و پنهاني كاربران شبكه‌هاي مجازي مديريت علمي مي‌شوند بنابراين بايد توجه كنيم كه اين جنبه پنهان شبكه‌هاي مجازي را حتي در فعاليت‌هاي علمي هم مدنظر قرار دهيم. البته نتيجه حرف بنده اين نيست كه نبايد از اين تكنولوژي استفاده كنيم اما نتيجه اين مي‌شود كه اولاً بايد در وضع موجود استفاده از اين شبكه‌ها گزينش شده و خودآگاه صورت گيرد و ثانياً بايد به دنبال اين باشيم كه با ابتكار عمل‌هاي نو سهم دنياي اسلام و به ويژه ايران اسلامي از بازار اطلاعات علمي افزايش پيدا كند.

حجت‌الاسلام نجف لك‌زايي‌ (رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي): استفاده از فناوري‌هاي نوين در امور پژوهشي امروز يك ضرورت است نه يك انتخاب! بنده شخصاً تا جايي كه امكان داشته باشد از منابع موجود در فضاي اطلاع‌رساني نوين البته به شرط اعتماد به منبع و سازمان توليد‌كننده، استفاده مي‌كنم.


محمدمهدي لبيبي (عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي): يك مصداق فناوري را مورد توجه قرار مي‌دهم، استفاده از اينترنت هم يك فرصت است و هم يك تهديد. فرصت از اين جهت كه دسترسي به انبوهي از اطلاعات كه در گذشته ممكن نبود در زماني كوتاه و به راحتي امكان‌پذير است اما تهديد است چون روحيه كپي‌برداري را تقويت مي‌كند و در عين حال افراد نمي‌توانند اعتبار مطالب را در نظر بگيرند.

 اما در مجموع اگر سواد رسانه‌اي در افراد رشد كند و استفاده از اينترنت هوشمندانه باشد اثري مفيد دارد. نمي‌توان رسانه‌هاي آنلاين را در تقابل با رسانه‌هاي سنتي قرار داد. هر كدام كاركردهاي خاص خود را دارند و در واقع مكمل هم هستند.

يك رمان يا يك اثر فلسفي بهتر است در قالب كتاب خوانده شود اما كسب اطلاعات در يك زمينه خاص بهتر است از اينترنت باشد.

مير‌عبدالرضا سپنجي (عضو هيئت علمي گروه ارتباطات پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي): از نظر من، فناوري‌ها را اگر نگوييم بزرگ‌ترين دستاورد تمدني و توسعه‌اي بشر است، يكي از بزرگ‌ترين دستاوردهاست.

 از اين منظر، با دوري از تكنولوژي و انكار دستاوردهاي آن، دستاوردي كه نخواهيم داشت، مزايا و امكانات فراواني را نيز از دست خواهيم داد.

قطعاً فناوري‌هاي آنلاين، چند رسانه‌اي‌ها و اينترنت، همچنين كميت و كيفيت دسترسي به آنها، مثلاً سرعت دسترسي به اينترنت، از مظاهر عيني توسعه و پيشرفت هستند؛ تا جايي كه حتي سازمان ملل متحد و اتحاديه بين‌المللي ارتباطات دور (ITU) نيز سرعت دسترسي به اينترنت را جزو شاخص‌هاي توسعه مي‌داند.

از اين منظر، من نگاهي كاملاً مثبت و مشوقانه براي بهره‌مندي از فناوري‌هاي مدرن رسانه‌اي، چندرسانه‌اي‌ها و اينترنت دارم و به كساني كه بدبين به اين فناوري‌ها هستند، با ديده شك و ترديد، نگاه مي‌كنم. احتمالاً اين‌ها از آن گروهي هستند كه مي‌خواهند چرخ را مجدداً اختراع كنند و دستاوردهاي فني و تكنولوژيك بشر را به هيچ مي‌انگارند.

اسماعيل منصوري لاريجاني  (استاد فلسفه و عرفان دانشگاه اهل بيت): در فضاهاي كتابخانه‌اي مشخص بود كه چه فردي چه زماني ورود و كي خروج مي‌كند اما در اين فضاهاي مجازي تكليف مشخص نيست گاهي ما وارد جايي مي‌شويم كه اصلاً به دردمان نمي‌خورد بنابراين همين‌طور مي‌شود كه رشد علمي ما به حوزه علوم انساني بسيار پايين است... خاطرم مي‌آيد كه روزي نزد علامه حسن‌زاده آملي بودم و ديدم كه ايشان براي انجام تحقيقي كتب خطي مي‌خوانند. من گفتم خيلي از اين كتاب‌ها الان با خط خوش منتشر شده است، ايشان گفتند كه اين منابع ما را به خود محقق و فضاي ذهني و فكري او نزديك‌تر مي‌كند... من خودم از رايانه تنها زماني كه آدرسي بخواهم استفاده مي‌كنم، تحقيقاتم همه كتابخانه‌اي است مخصوصاً هر چه آثار اوليه بزرگان باشد را مكتوب مطالعه مي‌كنم، اين خود نشاطي به من مي‌دهد همانطور كه استادم گفتند نفخه انواري آنها و انوار هدايشتان در ذهن و وجود من نقش مي‌بندد.