فصل بهار كه مي آيد مراجعه مردم براي استفاده از
فضا و هواي مطلوب بوستان ها بيشتر مي شود. عده اي براي ورزش و عده اي براي تفريح و
حتي مطالعه ترجيح مي دهند به بوستان ها مراجعه كنند اما بوستان يا پارك از جمله
سوغاتي است كه از فرنگ براي مردممان به ارمغان آورده شده، چرا كه تا پيش از ساخت
اولين پارك در ايران ايرانيان تعريفي از پارك نداشته و براي گذران اوقات فراغتشان
به باغات و كناره جويبارها مي رفته اند. به همين روي از ديرباز باغ ايراني محل
گذران اوقات فراغت ايرانيان بوده كه از نظر هنر طراحي و مهندسي گونه اي بسيار شاخص
در نوع خود به شمار مي رفته است. چرا كه باغهاي ايراني با وجود كويري بودن منطقه
بگونه اي طراحي مي شدند كه از آب قنات ها براي آبياري آنها استفاده شود. كه از
جمله اين باغ ها مي توان به باغ ارم شيراز، باغ دولت آباد و فين كاشان اشاره كرد.
همانطور كه اشاره شد پيش از ساخت پارك در ايران
مردم پايتخت براي گذران اوقات فراغتشان به باغات وكوه پايه هاي اطراف شهر از جمله
لواسانات ، گلاب دره ، دربند، امامزاده داوود، دروازه دولاب، شهريار و شهر ري مي
رفتند. چرا كه هم از محصولات كشاورزي آن مناطق بهره مند مي شدند هم با كمترين
هزينه دو سه روزي را در هواي پاك خارج از شهر سپري مي كردند.
بوستان ساعي را مي توان اولين پارك مدرن ايران
خواند. محل بوستان ساعي ابتدا زميني حدود 300هزار مترمربع بود كه از ميدان ونك
آغاز و ادامه اش تا به خيابان وليعصر و نهايتا به عباس آباد مي رسيده است اما كم
كم اين زمين در طي ساليان مختلف توسط اشخاص! خورده مي شود تا اينكه نهايتا از كل
آن 300 هزار متر تنها 12 هزار متر باقي ماند و مرحوم مهندس كريم ساعي (موسس رشته
جنگلداري و پايه گذار سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري ايران) در سال1324 يك پنجم
اش را بصورت جنگل، پلكاني درختكاري مي كند. از آنجا كه در جنگل كاري از طبيعت و
شيب آن استفاده شده كرت بندي صورت مي گيرد اين محل شباهتي به پارك هاي امروزي
نداشت چرا كه براي ساخت يك پارك كه از مظاهر ممالك پيشرفته است، ارائه خدمات رفاهي
نيز لازم بود. تا سال 1336 اين محل در اختيار وزارت كشاورزي بود اما پس از اعلام
طرح نوسازي شهر اين محل در اختيار شهرداري قرار گرفت و نهايتا در سال 1342 بوستان
ساعي توسط مهندس حسين محجوبي طراحي و به صورت پارك در آمد. پيش از طراحي اين
بوستان در سال 1339حوالي خيابان خيام (امروز) نيز بوستان ديگري به مساحت 25 هكتار
بنام «پارك شهر» احداث گشت.
البته با ساخت بوستان ساعي تغييري در محل و نوع
تفريحات مردم تهران پديدار نمي شود چرا كه از ديرباز روبروي همين بوستان آبشاري
بوده كه مردم براي گذران اوقات فراغتشان به آن محل مراجعه مي كردند ولي به مرور
اين بوستان نزد مردم نضج پيدا مي كند.
ارزانترين بوستان!
ازآنجا كه در دوران ساخت و طراحي اين بوستان
شهرداري بودجه اي در اختيار گروه سازنده نگذاشته بود بوستان ساعي با كمترين
امكانات ساخته و ارزانترين بوستان تهران لقب مي گيرد.
استاد محجوبي در همين رابطه خاطره اي نقل مي
كنند:« سال 1342از شهرسازي تهران براي ساختن پارك ها به سازمان پارك ها منتقل شد و
مامور ساخت پارك ساعي شدم. جالب است بدانيد به خاطر كمبود بودجه سنگ هاي پارك را
چطور تهيه كرديم. تهران قديم خلاصه مي شد به خيابان سعدي و حافظ و شاه رضا(انقلاب)
و كف خيابان ها سنگفرش بود. بعد از اينكه خيابان ها آسفالت شد سنگ هاي كف خيابان
را در انبار پارك شهر جمع كرده بودند. زماني كه قرار شد بوستان ساعي را طراحي كنيم
از آنجا كه بودجه اي در اختيارمان نبود از همين سنگ ها براي ساخت پله ها استفاده
كرديم. اتفاقا تا همين يكي دو سال پيش هم اين سنگ ها در پارك بودند كه در بازسازي
جديد برداشته شدند. سنگ هاي پايه كوتاهي بود كه در قسمت هاي مركزي پارك به كار
برديم».
بوستاني با طراحي اسليمي
استاد محجوبي در طراحي اين بوستان سعي كرده از
پله استفاده نشود چرا كه وي معتقد است:«بخاطر تردد پيرمردها و پيرزن ها و بچه ها
در طراحي پارك ها نبايد از پله استفاده شود علاوه براين بايد طبيعت حفظ شود، درخت
بكاريم و توجه داشته باشيم نوع بوته ها و درختان چطور باشد و اينكه در تهران چه گل
و گياهي رشد مي كند. درختاني مثل كاج تهران، خر زهره، زبان گنجشك يا توت. امروزه
مي بينيد كاشت درخت توت چقدر براي فضاي تهران مفيد است».
از همين روي استاد در طراحي اين پارك سعي كرده با
به كارگيري حركت هاي اسليمي موجود در هنر نگارگريمان ، حركت هاي رواني را با توجه
به آنچه در طبيعت است، به وجود آورد. به گفته استاد محجوبي بوستان ساعي، بوستاني
است كه از بالاترين نقطه تا به پايين ترين نقطه 15 الي 18 متر اختلاف سطح دارد به
همين خاطر محل مناسبي براي كاشت درختان است كه ايشان در طراحي پارك سعي مي كند
درختكاري ها را حفظ كرده و تنها در محل هايي كه اجبار وجود داشته از پله بهره گيرد.
البته از آنجا كه مسئولين وقت شهرداري با كمترين هزينه قصد ساحت بوستان را داشته
اند در 2-3 نقطه از بوستان دستورطراحي و ساخت پله هاي اضافي را مي دهند كه مهندس
مهجوبي به قولي زورش به شهرداري براي ممانعت از ساخت آنها نمي رسد!
طراحي و تبديل قبرستان ها به بوستان!
با توجه به اينكه مهندس محجوبي 12 سال رئيس دفتر
پارك ها بوده در بازسازي و طراحي فضاي سبز بسياري از پارك ها نظارت داشته است. از
اخرين كارهاي ايشان مي توان به پارك ملت، پارك دانشجو، كودك، نياوران و جمشيديه،
نمايشگاه بين المللي تهران و ايل گلي تبريز اشاره داشت. همچنين وي پس از ساخت پارك
ها در رابطه با فضاي سبز و نوع گياهانشان نيز نظرات كارشناسي ارائه داده و يا آنها
را بازسازي مي كرده اند. كه از جمله آنها پارك لاله (اولين جايي كه در تهران از
آبياري مصنوعي استفاده شد) و فضاي سبز استاديوم آزادي است. به گفته استاد
محجوبي درگذشته از جمله كارهايي كه از سوي شهرداري به سازمان پارك محول مي شده تبديل
قبرستان هاي متروكه به پارك بوده است كه از جمله آنها مي توان به فرهنگسراي بهمن اشاره كرد.
