خشونت،‌ خشونت مي‌زايد

پرورش داعش در مصر با دستان السيسي

جوان‌آنلاين: پست‌هاي بازرسي، مراكز پليس و ارتش مصر روز پنج‌شنبه 29 ژانويه و در شهرهاي عريش، مركز استان سيناي شمالي، زويد و رفح در مرز مصر با غزه مورد چندين حمله قرار گرفت. به نظر مي‌رسد كه اين حملات به صورت هماهنگ و با برنامه قبلي انجام شد كه منجر به كشته شدن دست كم 25 نفر و مجروح شدن بيش از 30 نفر شد. وقوع اين حملات هم‌زمان شد با سالگر‌د قيام مردم مصر در چهار سال قبل و برگزاري سالگرد بي‌خشونت هم نبود و حدود 18 نفر در درگيري مردم با نيروهاي امنيتي و پليس كشته شدند.

حالا السيسي در نخستين واكنش به حملات 29 ژانويه، در تلويزيون دولتي مصر حاضر شد و خبر از نبردي سخت، ناخوشايند و طولاني با شبه‌نظاميان داد و به مردم مصر گفت: «اين نبردي طولاني است و بهاي آن را مردم مصر مي‌پردازند، چون سربازان و نيروهاي پليس فرزندان شما و فرزندان مصر هستند». او با اين لحن نشان داد كه آستين‌هاي را براي چنين نبردي بالا زده و با قاطعيت تمام قصد جنگيدن با شبه‌نظاميان را دارد اما بايد پرسيد كه نبرد طولاني او چه نتيجه‌اي را در پي‌خواهد داشت و آيا او مي‌تواند در نهايت به پيروزي مورد نظرش برسد؟

رشد خشونت

السيسي با كودتاي سوم ژوئيه 2013 محمد مرسي، رييس جمهور وقت مصر را از قدرت بركنار كرد و عدلي منصور را از مقام رياست دادگاه قانون اساسي مصر به كاخ رياست جمهوري برد تا رياست جمهوري موقت مصر را به عهده بگيرد. او با اين كار به صورت جدي وارد عرصه سياسي مصر شد و به نا‌آرامي‌هايي خاتمه داد كه در روزهاي پاياني از رياست جمهوري مرسي پيش آمده بود اما همين كار او نقطه شروعي شد براي دور جديدي از خشونت‌ها در مصر. در واقع، نظام برآمده از كودتاي السيسي شكافي عميق در جامعه مصر ايجاد كرد كه برخورد خشن امنيتي نه تنها راه حلي براي شكاف موجود نبود بلكه اين راه حل به مرور به عميق‌تر شدن شكاف منجر شد كه كار به نهادينه شدن خشونت رسيده است.

بايد به ياد داشت كه اعتراضات اوليه با واكنش تند نيروهاي امنيتي و پليس مواجه شد و جالب اينجا است كه همين شهر عريش در كنار قاهره و اسكندريه، يكي از مراكز اصلي اعتراض بود. در آن موقع، چندان خبري از گروه‌هاي مسلح و حمله به مراكز پليس و نظامي نبود اما هر چه كه گذشت، برخورد خشن با معترضين پاي اين گرو‌ه‌ها را بيشتر به وسط كشاند. شايد السيسي فكر مي‌كرد كه مي‌تواند با كودتا و سركوب‌هاي بعدي، به سرعت بر اوضاع مسلط ‌شود اما خطاي استراتژيك او از يك طرف در عدم توجه به عمق شكاف موجود در جامعه بود و از طرف ديگر در انگيزه‌هايي بود كه از خارج مصر به شبه‌نظاميان در داخل داده مي‌شد.

مصر و داعش

سرزمين سينا نام گروهي است كه مسئوليت حملات 29 ژانويه را به عهده گرفته است. اين گروه تا اول ماه نوامبر به نام انصار بيت‌المقدس شناخته مي‌شد و در اول ماه نوامبر بيانيه‌اي را در فضاي مجازي منتشر كرد و با آن بيانيه بود كه بيعت خود را با ابوبكر البغدادي، رهبر داعش، اعلام كرد و علاوه بر بيعت، نام خود را به سرزمين سينا تغيير كرد تا به زعم خود بخشي از گروه داعش در مصر باشد. نام انصار بيت‌المقدس نخستين بار و با ترور نافرجام محمد ابراهيم،‌ وزير كشور وقت مصر، در 5 سپتامبر 2013 مطرح شد كه چند ماه از كودتاي السيسي مي‌گذشت. ظهور يك‌باره اين گروه بعد كودتا را بايد يكي از نتايج مستقيم كودتا و سياست السيسي بعد از آن دانست كه زمينه لازم براي فعاليت تروريستي اين گروه در منطقه‌ سيناي مصر ايجاد كرده بود.

از آنجايي كه اخوان المسلمين حداقل در ظاهر حاضر به حمايت از اين گروه نمي‌شد، انصار بيت‌المقدس نياز به حمايتي داشت كه از يك سو نيازهاي مالي و تسليحاتي خود را تامين كند و از سوي ديگر، توجيهي معنوي براي خشونت‌ها و عمليات‌هاي تروريستي خود داشته باشد. انصار بيت‌المقدس نمي‌توانست اين حمايت را از داخل مصر به دست بياورد اما رشد سريع داعش در عراق و سوريه باعث شد تا توجه انصار بيت‌المقدس به داعش جلب شود. نكته قابل توجه اينجا است كه انصار بيت‌المقدس در ابتداي قدرت‌گيري داعش با آن اعلام بيعت نكرد بلكه زماني بيانيه خود را منتشر كرد كه ائتلاف ضد داعش تشكيل شده بود و مصر با رياست جمهوري السيسي هم عضوي از اين ائتلاف شده بود.

مصر با وجود عضويت در ائتلاف اما كار چنداني در آن انجام نداده و حتي مثل امارات، جنگنده‌هاي خود را براي حمله به مواضع داعش هم نفرستاده است. همين حداقل عضويت السيسي در ائتلاف كافي بود تا انصار بيت‌المقدس خود را با داعش در جبهه واحدي بداند و از طرف ديگر، ايده خلافت اسلامي داعش با نگرش تكفيري-سلفي خاص خود آن قدر با آموزه انصار بيت‌المقدس هم‌خواني داشت تا با تغيير نام، خود را شاخه‌اي از داعش بنامد و مدعي بشود كه ولايت سينا را به نمايندگي از داعش ايجاد كرده است. بنابر اين، انصار بيت‌المقدس ديروزي از كودتاي 2013 سربرآورد و خلافت سيناي امروزي ناشي از تاثير داعش در مصر است.

نياز به تفاهم

اگر به عوامل داخلي و خارجي در تشكيل سرزمين سينا و خشونت‌هاي اين گروه مثل حملات 29 ژانويه نگاهي انداخته شود، اين نكته معلوم مي‌شود كه رويه السيسي در سركوب امنيتي يا به قول او؛ نبرد طولاني با شبه‌نظاميان به نتيجه مطمئني از ريشه‌كني خشونت ختم نمي‌شود. به عبارت ديگر، اصل خشونت، خشونت به بار مي‌آورد در اين قضيه مصري صدق مي‌كند و هم‌چنان كه انصار بيت‌المقدس درست از خشونت كودتا سر زد، «سرزمين سينا» هم با همين مقابله نظامي السيسي توجيه و مايه مي‌گيرد. در اين ميان، تفاهم سياسي چيزي است كه السيسي به آن هيچ توجهي ندارد در حالي كه بدون تفاهم سياسي، نبرد طولاني او تنها باعث ادامه عمر گروه سرزمين سينا يا هر گروه تروريستي ديگر مي‌شود.

السيسي از ابتداي كار تفاهم با اخوان‌المسلمين را از دستور كار خود خارج كرده و بعد از رسيدن به مقام رياست جمهوري هم قول نابودي كامل اين گروه را داد. شايد او بتواند از ابزارهاي موجود براي مقابله با اخوان‌المسلمين استفاده بكند كه يك نمونه آن در سالگرد قيام مصر ديده شد، اما اين روش او كار اخوان‌ را تمام نمي‌كند. واقعيت اين است كه اخوان با پشتوانه تاريخ طولاني خود ريشه‌دار‌تر از آن است كه عمرش با كودتا، تهديد و زندان به سر بيايد و السيسي به جاي اين روش‌ها بايد به واقعيت امر نگاه كند تا راهي براي تفاهم سياسي با اين گروه پيدا كند. تفاهم سياسي با اخوان باعث مي‌شود تا گروه‌هايي مثل سرزمين سينا بخش قابل توجهي از بستر اجتماعي خود را از دست بدهند و ديگر نتوانند مثل 29 ژانويه جولان بدهند.