چرخش تركيه به «تنش صفر» با اسرائيل

چهار سال بعد از تنش بي‌سابقه در روابط تركيه با رژيم صهيونيستي، مقام‌هاي دو طرف از مذاكره براي عادي‌سازي روابط صحبت مي‌كنند. به نظر مي‌رسد دولت ادوغان بعد از مطرح كردن سياست نافرجام «تنش صفر» با همسايگاني مانند عراق، سوريه، ايران و ارمنستان، به سمت سياست سنتي عادي‌سازي با اسرائيل در حال چرخش است.

به گزارش «جوان»، «احمد داوداوغلو» وزير امور خارجه تركيه روز دوشنبه اعلام كرد: «آنكارا و تل‌آويو در آستانه عادي‌سازي روابط هستند.» اين اظهارات براي اولين بار بعد از ماجراي حمله سپتامبر 2010 اسرائيل به كشتي‌هاي ماوي مرمره، ميان تركيه و اسرائيل ابراز شده است. داوود اوغلو گفت: «در حال حاضر دو كشور در لحظه حساسي از رويكرد جديد در مذاكرات هستند. مي‌توانيم بگوييم كه اكثر اختلافات به موجب اين مذاكرات جديد رفع شده‌اند و ما به پيشرفت‌هاي مثبتي رسيده‌ايم.» هفته گذشته روزنامه اسرائيلي «هاآرتص» خبر داده بود كه اسرائيل براي كساني كه خانواده‌هاي خود را در جريان حمله به كشتي حامل كمك‌هاي بشردوستانه در سال 2010 از دست داده‌اند، پيشنهاد كمك 20 ميليون دلاري داده است.

 

روزنامه معاريو هم از احتمال امضاي توافقنامه صلح ميان آنكارا و تل‌آويو طي ماه ميلادي جاري خبر داد. به نوشته اين روزنامه صهيونيستي، مقام‌هاي اسرائيل از تركيه خواسته‌اند تا شكايت‌هاي خود را عليه فرماندهان و افسران ارتش اسرائيل به عنوان پيش‌شرطي براي از سرگيري روابط پس بگيرد و قانوني هم براي ممانعت از اقامه چنين دعاويي در آينده تصويب كند.

 

وزير خارجه تركيه در مصاحبه تلويزيوني خود گفته كه تحركي در گفت‌وگوهاي طرفين ايجاد شده، اما در توصيف جزئيات، به عبارت «پيشرفت قابل توجه» اكتفا كرد. دكتر «سيد‌رضا ميرطاهر» كارشناس مسائل خاورميانه در گفت‌و‌گو با «جوان» با اشاره به «دوره فترت در روابط تركيه و اسرائيل» گفت: «اين گام‌ها تا قبل از اين حداقل از نظر ظاهري اولين اقدامي است كه پس از عذرخواهي تركيه از اسرائيل به دنبال حمله كماندوهاي رژيم صهيونيستي به كشتي‌هاي حامل كمك‌هاي انسان‌دوستانه عازم غزه و كشته شدن 9فعال ترك در سال 2010 صورت گرفته است.

دلايل عادي‌سازي

ميرطاهر حركت دو طرف به سمت عادي‌سازي را نتيجه چند تحول مي‌داند:

- نزديكي منافع دوطرف در قبال تحولات منطقه‌اي به ويژه در ارتباط با بحران سوريه

- كاستي‌هاي اقتصادي دو طرف و نياز متقابل براي هم‌پوشاني اقتصادي

- نياز ويژه اسرائيل به آب و انرژي

اسرائيل و تركيه متحدين منطقه‌اي

مير طاهر گفت: « مهم‌ترين دليل در اين زمينه، اهميت روابط امنيتي نظامي تركيه و اسرائيل در منطقه است و اينكه تركيه در سال‌هاي اخير قبل از سردي روابط قراردادهاي گسترده با اسرائيل در راستاي بهسازي هواپيماهاي جنگنده و تانك‌ها و تجهيزات زميني و ساخت هواپيماي بدون سرنشين هرون و خريداري از اسرائيل انجام داده است. » به گفته او، اسرائيل هم به تركيه به عنوان متحد منطقه‌اي به منظور برگزاري رزمايش‌هاي مشترك و اعزام نيروهاي دريايي و هوايي و از همه مهم‌تر دسترسي اسرائيل به ايران و جاسوسي در ايران مي‌نگرد.

نتيجه سقوط مرسي

دكتر «محمدصادق كوشكي» استاد دانشگاه و كارشناس مسائل خاورميانه نيز در تحليل دلايل مربوط به وضعيت فعلي روابط آنكارا- تل‌آويو معتقد است: «اين دو با يكديگر روابط متقابلي داشته‌اند كه قطع نشده، ولي در مقاطعي مخصوص اين روابط كم رنگ شده و در شرايط فعلي نيز دولت اردوغان كه خود را منجي جهان اسلام و مدافع آرمان‌هاي فلسطيني‌ها مي‌داند، در ار‌تباط با عادي‌سازي روابط با اسرائيل مانور مي‌دهد. اين امر به ويژه پس از ماجراي كشتي‌هاي ماوي مرمره روند روابط دو طرف را بيش از پيش اهميت بخشيده است.» كوشكي گفت: «اقدامات مشترك دو طرف در اين زمينه از جمله از طريق برگزاري رزمايش مشترك به ويژه پس از سقوط مرسي در مصر و تضعيف اخوان‌المسلمين ترك‌ها را به اين نتيجه رسانده است كه براي حفظ و حتي ارتقا و بهبود روابط با كشور‌هاي هم‌پيمان در منطقه بايد واقع بين بود و روابط را از درگيري و تنش به سمت عادي‌سازي و بهبود مناسبات پيش ببرند.»