حسين ظفري - از جمله موضوعات مهمی که رهبر انقلاب از
ابتدای دوران رهبریشان، بطور مکرر بر آن تاکید داشته اند، موضوع ایجاد و
شکل دهی به تمدن درخشان اسلامی است.
تمدّنى كه در آن، علم همراه بااخلاق است، پرداختن به مادّيات، همراه با معنویت و دين است و قدرت سياسى، همراه با عدالت است[1].
يعنى آن فضايى كه انسان در آن فضا از لحاظ معنوى و از لحاظ مادّى ميتواند رشد كند و به غايات مطلوبى كه خداى متعال او را براى آن غايات خلق كرده است برسد؛ زندگى خوبى داشته باشد، زندگى عزّتمندى داشته باشد، انسان عزيز، انسان داراى قدرت، داراى اراده، داراى ابتكار، داراى سازندگىِ جهان طبيعت؛ تمدّن اسلامى يعنى اين؛ هدف نظام جمهورى اسلامى و آرمان نظام جمهورى اسلامى اين است[2]. به عبارت دیگر می توان گفت همواره نگاه آینده نگر ایشان به سمت اهداف، آرمانها و در یک کلام، آینده انقلاب اسلامی معطوف می باشد.
در حوزه مسائل و موضوعات مربوط به
آینده، نگاه های متفاوتی را می توان مشاهده نمود. برخی از صاحب نظران
معتقد به تقدیرگرایی هستند؛ از نظر آنان، حرکت به سوی آینده، حرکت در فضای
مه آلودی است که نمی توان پیش رو را دید. از دیدگاه آنان، اساساً امکان
ندارد انسان بتواند پیش بینی، آینده نگری و حتی آینده سازی داشته باشد. به
تعبیر آنان آینده آنقدر مبهم، پیچیده و آشوبناک است که نه قابل شکل دهی است
و نه قابلیت پیش بینی را دارد. برخی دیگر، در نقطه مقابل قرار گرفته و
عقیده دارند که آینده چنان شفاف است که به راحتی می توان آینده را پیش بینی
نموده و یا می توان برآورد نسبتا مناسبی را از آن ارائه داد. نگاه سوم،
معطوف به آینده سازی است. در این نگاه (که رویکردهای متعددی را در دل خود
جای داده است)، علاوه بر آنکه آینده را آشوبناک می دانند و آن را برآیند
عوامل و فاکتورهای متعدد قلمداد می کنند، اما این باور نیز وجود دارد که می
توان آینده مطلوب را شکل داد و یا از آینده نامطلوب پیشگیری نمود.
تقریبا نگاه اخیر، نزدیک ترین نگاه
به دیدگاههای اسلامی است. مکرراً در ادبیات اسلامی آمده است که اقدامات،
رفتارها و فعالیت های امروز، شکل دهنده و به وجود آورنده شرایط آینده است؛
به عنوان نمونه در آیه 11 سوره رعد آمده است که "خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر آنکه آنان سرنوشت خود را تغییر دهند".
از سوی دیگر، رهبران کسانی هستند که
با خلق چشم اندازهای الهام بخش و هدایتگر می توانند یک ملت را به سمت آینده
ای روشن سوق دهند. در این زمینه، رهبر انقلاب به خوبی توانسته است که در
ادامه تفکر امام خمینی (ره)، چشم انداز روشن و مناسبی را برای کشور و حتی
جهان اسلام ترسیم نماید. ایشان اهداف انقلاب را به پنج مرحله تقسیم نموده و
چشم انداز و فرآیند تحقق این اهداف را اینگونه توصیف مینمایند: فرآيند تحقّق هدفهاى اسلامى، يك فرآيند طولانى و البته دشوارى است. به طور نسبى انسان به آن اهداف نزديك مى‌شود؛ اما تحقّق آنها، بسيار طولانى است. قدم اوّل كه پُرهيجانتر و پُرسروصداتر از همه است، ايجاد انقلاب اسلامى است. كار آسانى نبود؛ ليكن اين آسانترين است. قدم بعدى، ترتّب نظام اسلامى بر انقلاب اسلامى است؛ يعنى ايجاد نظام اسلامى، كه گفتيم نظام اسلامى، يعنى هندسه‌ى عمومى جامعه، اسلامى بشود؛ كه اين هم شد. قدم بعدى - كه از اينها دشوارتر است - ايجاد دولت اسلامى است. دولت نه به معناى هيأت وزيران؛ يعنى مجموعه‌ى كارگزاران حكومت؛ يعنى من و شما. ما بايد به معناى واقعى كلمه، در درون اين نظامِ اسلامى، اسلامى شويم. اين مشكلتر از مراحل قبلى است[3]. مرحله‌ى چهارم - كه بعد از اين است - كشور اسلامى است. اگر دولت به معناى واقعى كلمه اسلامى شد، آن‌گاه كشور به معناى واقعى كلمه اسلامى خواهد شد؛ عدالت مستقر خواهد شد؛ تبعيض از بين خواهد رفت؛ فقر بتدريج ريشه‌كن مى‌شود؛ عزت حقيقى براى مردم به وجود مى‌آيد؛ جايگاهش در روابط بين‌الملل ارتقا پيدا مى‌كند؛ اين مى‌شود كشور اسلامى. از اين مرحله كه عبور كنيم، بعد از آن، دنياى اسلامى است. از كشور اسلامى مى‌شود دنياى اسلامى درست كرد. الگو كه درست شد، نظايرش در دنيا به وجود مى‌آيد[4].
در حقیقت، نگاه ایشان به موضوع
آینده انقلاب اسلامی اینگونه است که باید از طریق تلاش و اقدام موثر و
مستمر امروز، فردا را شکل داد. چگونه با نقش آفرینی در زمان حال، مراحل
پیشروی انقلاب اسلامی را پشت سر گذاشته و اهداف از پیش تعیین شده را محقق
نموده و در نهایت، آینده مطلوب یا همان تمدن درخشان اسلامی (و به تعبیر
امام خمینی (ره) امت واحده اسلامی) را به وجود آورد.
با این تفاسیر، سوال اساسی اینجاست
که چه گام های مطالعاتی، عملیاتی و اجرایی باید برداشته شود تا اهداف فوق
به تحقق برسد؟ به بیان دقیق تر، برای نیل به اهداف و چشم اندازهای ترسیم
شده توسط مقام معظم رهبری، چه اقداماتی باید به انجام برسد؟
در پاسخ باید گفت که به نظر می رسد
حداقل سه گام اصلی ذیل جهت تحقق هدف مهمی چون تمدن درخشان اسلامی باید
برداشته شود. در گام نخست نیاز است ابتدا تصویر تمدن اسلامی مشخص شده و این
تصویر را هرچه بیشتر شفاف نمود. بدین معنی که باید بدانیم تمدن اسلامی
یعنی چه؟ چه شاخصه ها و ابعادی دارد؟ ویژگی های آن چه می تواند باشد؟ و
تمدن درخشان اسلامی به عنوان آینده مطلوب کشور ما و سایر کشورهای اسلامی چه
خصوصیاتی باید داشته باشد؟ بطور خلاصه در این مرحله باید چیستی و چرایی
تمدن درخشان اسلامی را روشن نماییم. در این بخش دانشگاه ها و حوزه ها
بیشترین نقش را می توانند داشته باشند.
در گام بعد، نیاز است وضعیت موجود
تعیین شود. در حقیقت، در این مرحله باید مشخص نماییم در کجا ایستاده ایم و
به بیان دیگر وضعیت موجود ما چیست و آن را با وضعیت مطلوب بسنجیم. رهبر
انقلاب در این زمینه می فرمایند باید عالم به زمان بود؛ "العالم به زمانه لا تهجم عليه اللّوابس" عالمِ به زمان فقط اين نيست كه انسان با تعدادى از مردم ارتباط دوستانه داشته باشد، يا خبرهايى از اين‌جا و آن‌جا به گوش او برسد. عالمِ به زمان كسى است كه بداند در كجاى دنيا زندگى مى‌كند؛ صف‌بنديهاى مقابل او چيست؛ انگيزه‌هاى مخالفت با او كدام است؛
طرحهايى كه اين انگيزه‌ها به وسيله‌ى آنها تحقّق پيدا مى‌كند، چيست؟ اين
عالم به زمان است. البته اين مخالفتها و اين دشمنيها هرگز دشمنى با شخص
نيست؛ اما شخص بايد بداند كجا قرار دارد و نظام او و راه او و اهداف او با چه چيزى مواجه است[5].
این مرحله، همان مرحله ارزیابی است
که در دو سطح انجام می پذیرد. در سطح نخست، ارزیابی اولیه مد نظر قرار دارد
که نشان می دهد کجا قرار داریم و در سطح دیگر، ارزیابی مرحله ای است که
بطور مستمر و در طی مسیر حرکت، مرتب جایگاه خود را می سنجیم و در صورت وجود
انحراف، باید آن را اصلاح نماییم. در این زمینه، رهبر انقلاب لازمه
ارزیابی طی مسیر را اصلاح پذیری معرفی نمایند و اشاره می کنند که "يكى از چيزهايى كه ما لازم داريم، استقامت و پايدارى است. استقامت، يعنى مسير و جهت گيرى را گم نكنيم و مرتب خطاها را اصلاح كنيم و از اين‌كه به ما بگويند خطا كرده‌ايد، بدمان نيايد".[6]
و در نهایت در گام سوم، باید یک
نقشه راه مشخص و معین برای حرکت از وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب ترسیم و
تدوین گردد. نقشه راه تحقق اهداف انقلاب اسلامی، به مثابه‌ي نقشه‌ي جامعي
از ارتباطات، فعاليت‌ها، منابع، توان‌مندي‌ها و شايستگي‌هاي کشور و یا
کشورهای اسلامی، به منظور تحقق دولت، کشور و تمدن اسلامی است. رهبر معظم
انقلاب در این خصوص می فرمایند که ترسیم هدف بلندمدت براى بیدارى اسلامى در كشورهاى مسلمان لازم است؛ نقطهى متعالى و والائى كه بیدارى ملتها را بايد سمت و سو دهد و آنان را به آن نقطه برساند. با شناسائى اين نقطه است كه میتوان نقشهى راه را ترسیم كرد و هدفهای میانى و نزديك را در آن مشخص نمود[7].
در این مرحله باید چگونگی رسیدن به
اهداف مذکور مشخص شود. باید اهداف مرحله ای (شامل بلند مدت، میان مدت و
کوتاه مدت) تعریف گردد، الزمات مشخص شود، راهبردها و سیاستها تدوین گردد و
نقش هریک از نقش آفرینان باید تعیین شود و همچنین باید بدانیم با چه كمينها
و موانعى روبه‌رو خواهیم شد و برای مقابله با آنها آماده باشیم.
در یک جمع بندی کلی باید گفت حرکتی
که با انقلاب اسلامی آغاز شده است نمی تواند و نباید به کمتر از تحقق یک
تمدن فراگیر و گسترده ی مبتنی بر اسلام رضایت دهد. بر این اساس باید با
حرکت جمعی و یکپارچه و بدور از هرگونه تفرقه به سمت تمدن اسلامی، که
بسترساز و زمینه ساز ظهور دولت فراگیر مهدوی است گام برداریم. لازمه این
کار تببین چیستی (تصویر)، چگونگی دستیابی (نقشه راه) و ارزیابی و پایش
فعالیت هاست. در انتها نکته نهایی و شایان ذکر این است که فرآیند دستیابی
به این اهداف، بشدت زمان بر است و نیازمند صبر و پایداری است؛ رهبر انقلاب
می فرمایند: اما اين كار عظيم و ماندگار تاريخى، اين كارى كه سر و كارش با نسلها و قرنهاست، اين را نبايد با كارهاى دفعى، جزئى و شعارى اشتباه كرد. اين كارى است كه بايد گام به گام، هر گامى محكمتر از گام قبل، با نگاه دقيق نسبت به هر قدمى كه برمى‌داريم و با ديد نافذ نسبت به مسيرى كه طى مى‌كنيم، همراه باشد[8].
[1] در جمع اساتيد، فضلا و طلاب حوزه علميه قم در مدرسه فيضيه 1379/07/14
[2] بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری1392/06/14
[3] بیانات در دیدار كارگزاران نظام 1380/09/21
[4] بيانات در ديدار كارگزاران نظام1379/09/12
[5] بیانات در جمع اساتيد، فضلا و طلاب حوزه علميه قم در مدرسه فيضيه1379/07/14
[6] بیانات در دیدار كارگزاران نظام1380/09/21
[7] بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس جهانی علما و بیدارى اسلامى. اردیبهشت 92
[8] بیانات در جمع اساتيد، فضلا و طلاب حوزه علميه قم در مدرسه فيضيه1379/07/14
