سرويس جامعه جوان آنلاين: رقابتی نابرابر؛ یک سوی این رقابت ارزانترین ماشین کمپانیهای داخلی قرار داشت که به ناامنی مشهور است، اما تاکنون هیچ سازوکاری نتوانسته کمپانیاش را به ارتقای کیفیت وادار کند. سوی دیگر، اما یکی از مشهورترین برندهای دنیا با کیفیتی ممتاز و ایمنی کامل که با خودرویی مانند خودش کورس گذاشته بود، اما انحراف از مسیر اصلی و ناشیگری رانندهاش برای ماشین پراید حادثه آفرید. مرگ راننده پراید در این تصادف، اما تلخترین بخش این تراژدی نیست. تلخترین قسمت این ماجرا واکنش راکب پورشه به مرگ راننده پرایدی است که با آن تصادف کرده وقتی میگوید «مرده که مرده! دیهاش را میدهیم. میدانید قیمت این ماشین چقدر است؟ ماشین را تکان ندهید.» چند سالی میشود که ترکیب بازیگران صحنه آسیبهای اجتماعی تغییر کرده است. حالا هرچند برخی آسیبها در اقشار و طبقات ضعیف جامعه به عنوان قربانیان تبعیض و نابرابری اجتماعی همچنان شیوع دارد و میتواند چرخه این آسیبها را تداوم بخشد، اما انگار باید درباره رشد و شیوع آسیبهای اجتماعی در قشر نوکیسه جامعه بیشتر نگران بود؛ اقشاری از جامعه که یک شبه از میانه نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی و ساختار بیمار اقتصاد کشور به ثروتهای میلیاردی رسیدهاند و عقبماندگی فرهنگیشان موجب شده تا منشأ اشکال جدیدی از آسیبهای اجتماعی شوند.
نوکیسهها منشأ و محصول فقر و نابرابری اجتماعی!
کنترل و مقابله با آسیبهای اجتماعی رواجیافته میان اقشار نوکیسه جامعه هیچگاه بهراحتی کنترل نمیشود و مقابله با آسیبهای موجود در میان طبقات فرودست جامعه همچون حاشیهنشینان و زاغهنشینان نیست. آسیبهایی همچون فقر، اعتیاد و جرائمی همچون دزدیهای خرد، آسیبهای معمول در اقشار ضعیف و فقیر جامعهاند که با برقراری عدالت در توزیع ثروت و امکانات و رسیدگی بیشتر به اوضاع معیشتی این قشر تا حد زیادی قابل کنترل هستند و میتوان این آسیبها را از میان برداشت. به سراغ ریشههای این آسیبها هم که برویم درمییابیم اقشار ضعیف اقتصادی قربانیان همین نوکیسههایی هستند که سوار بر موج ساختارهای معیوب از آنها بهرهکشی میکنند. آسیبهای بروزیافته در میان طبقات مرفه اقتصادی و ثروتمندان نوکیسه، اما تمام جامعه را متضرر میکند و این بار ماجرا مصداق «تیغ دادن در کف زنگی مست» است. نوکیسهها «پول» و امکانات دارند، اما به دلیل فقدان رشد اجتماعی و فرهنگ بهرهگیری از این امکانات و ثروت به کانونی برای بروز آسیبهای اجتماعی تبدیل شدهاند؛ از نمایش ثروت و ایجاد احساس تبعیض و نابرابری در سایر اقشار جامعه گرفته تا آسیبهای مستقیم و جدی پورشهسواران!
حادثهای که نخستین بار نبود
این نخستین باری نیست که پورشهسوران منشأ آسیب میشوند و قربانیان این آسیبها از اقشار عادی جامعهاند. بگذریم از اینکه سرمنشأ بخش مهمی از آسیبهای اقتصادی و در پی آن آسیبهای اجتماعی جامعه امروز هم به نوعی همین افراد نوکیسه هستند. افرادی که در تعیین بازارها و تغییر قیمتها دستی بر آتش دارند و توانستهاند نبض بازار و اقتصاد کشور را در دست بگیرند و آن را بیش از پیش بیمار سازند تا ثروت خودشان روز به روز انباشتهتر شود و این ثروت باد آورده را در دور دورهای شبانه و پارتیهای آنچنانی و صفحات اینستاگرامیشان به نمایش بگذارند تا باز هم با ایجاد احساس تبعیض و نابرابری در میان سایر گروههای جامعه ساختار اجتماعی را به هم بریزند و جامعه را به سوی آنومی پیش برند. چند سال پیش هم رقم خوردن دو حادثه جدی از سوی پورشهسوران و بیامدبلیوسواران آنچنان جامعه را ملتهب کرد که حتی رهبر معظم انقلاب هم به این ماجرا واکنش نشان دادند.
تصادف دختر جوانی با پورشه زردرنگ که به مرگ دو سرنشین خودرو منجر شد و همچنین تصادف خودروی بیامدبلیو با پرشیا که پنج کشته داد. این دو تصادف که با فاصله کوتاهی از هم در خیابانهای بالای شهر تهران رخ داد، اما حکایت یک تصادف عادی نبود بلکه هشداری درباره شکلگیری نوع تازهای از آسیبهای اجتماعی در طبقه مرفه جامعه بود که رهبر معظم انقلاب در برابر این ماجرا اینگونه واکنش نشان دادند: «من شنیدهام که گاهی اوقات در بعضی از خیابانها این جوانهایی که مست ثروتند - مست غرور ثروت- سوار ماشینهای آنچنانی میشوند و در خیابان بنا میکنند به جَوَلان دادن و رفتوآمد کردن و محیط خیابان را ناامن [کردن]؛ اینها هم ناامنی است.»
شاید اگر همان دو سه سال قبل این موضوع جدی گرفته میشد و به اقدامات مقطعی نیروی انتظامی برای مقابله با دور دورهای شبانه منتهی نمیشد، امروز شاهد حادثه دختر اصفهانی پورشهسواری نبودیم که در تصادف با پراید و در مواجهه با مرگ یک انسان بگوید «دیهاش را میدهیم!»، اما نمایش ثروت و مجال خودنمایی به نوکیسهها همچنان ادامه پیدا کرد؛ امری که بیشک برای کنترل آن اقدامات انتظامی کارگشا نخواهد بود و اگر میخواهیم به تبلور فقر در یک سوی جامعه و تکثر ثروت در سمت دیگر آن پایان بدهیم باید به سراغ ساختارها رفت؛ ساختارهای اقتصادی و نابرابریهای اجتماعی که موجب تکثیر «نوکیسهها» میشوند.
بچهپولدارها در میان بازیگران آسیبهای اجتماعی
ماجرای واکنش دختر پورشهسوار به مرگ قربانی تخلفات رانندگی او تنها بخشی از آسیبهایی است که قشر نوکیسه برای جامعه امروز ما ایجاد کردهاند. این حادثه و حوادثی از این قبیل را اگر در کنار آمار و ارقام مصرف مواد مخدر صنعتی لاکچری و گرانقیمت همچون کوکائین بگذارید متوجه خواهید شد بروز شکاف طبقاتی و تجمع فقر در یک سوی جامعه و تکثر ثروت در سوی دیگر موجب شده تا تمام طبقات اجتماعی هرکدام به نوعی در چرخهای از آسیبهای اجتماعی گرفتار شوند. هرچند فساد و آسیبهای اجتماعی در طبقات مرفه جامعه کمتر به چشم میآید و حوادثی نظیر حادثه اصفهان تنها برش کوتاهی از منش طبقهای است که بروز و ظهور و تولدش نشانی از ساختارهای غلط اجتماعی و اقتصادی حاکم شده در جامعه امروز است.
تبعات اجتماعی حادثه دختر پورشهسوار
حوادثی نظیر حادثه دختر پورشهسوار اصفهانی تبعات گستردهای را در سطح جامعه ایجاد خواهد کرد. جامعهای که با تغییر جدی در سبک زندگی و مادی شدن ارزشها مواجه است و حالا با نمایش ثروت و ناچیز شمردن جان انسانی از طبقات ضعیفتر از سوی فردی نوکیسه مواجه میشود و این مسئله «مقایسه اجتماعی» را تشدید خواهد کرد. دورکیم و مرتون معتقدند وقتی فقر تأثیر مخرب خواهد داشت که در مقابل فقر، «تصویر» یا «قول» آرزوهای بلندپروازانه ارائه شود، در آن صورت فقر غیر قابل تحمل میشود.
احساس تبعیض و مقایسه میتواند موتور تشدیدکننده بروز آسیبهای اجتماعی باشد؛ آسیبهایی که بر اثر شکاف عمیق طبقاتی در جامعه شکل گرفته و روز به روز این شکاف را عمیقتر خواهد کرد. نکته قابل تأمل اینجاست که با انباشت رفاه و فساد در یک سو و فقر و فلاکت در سوی دیگر جامعه ممکن است ساختار اجتماعی کشور به گونهای آسیب ببیند که شاید هیچگاه قابل جبران نباشد.
بدیهی است تنها راهکار کنترل واکنشهای بعدی جامعه به چنین حوادثی برخورد قاطع و قانونی با چنین افرادی است؛ برخوردی که نه فقط به این دختر بلکه به تمام همقطاران وی اثبات کند «خیلی چیزها خریدنی نیست».