در دنیای کنونی و در شرایطی که محدودیتهای آب و خاک به یکی از دغدغههای اصلی کشورها تبدیل شده است، امنیت غذایی از جمله مهمترین شرایط تحقق امنیت ملی به شمار میآید.
آنچه در یک قرن اخیر بیش از هر مورد دیگری به چشم میخورد، تغییرات فرهنگی است که در این میان هم مهمترین تغییر در غذاهاست، یعنی بر اساس آمارها ۴۰درصد مردم دنیا غذایی مصرف میکنند که از خارج وارد کشورشان میشود.
به استناد گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، رژیم غذایی ۷۶درصد مردم جهان تقریباً از یک استاندارد غذایی تبعیت میکند، ۶۰ درصد انرژی و کالری مورد نیاز مردم هم از چهار محصول گندم، ذرت، برنج و سویا به دست میآید.
در این لیست پنج کشور ۶۵ درصد تولید گندم جهان را بر عهده دارند و ۷۵ درصد تولید برنج نیز در اختیار پنج کشور دیگر است. ضمن اینکه ۷۶ درصد تولید ذرت در اختیار چهار کشور و ۸۶ درصد سویای جهان در اختیار سه کشور در دنیا قرار دارد.
از سال ۱۹۰۰ میلادی به بعد، جهان ۷۵ درصد تنوع ژنتیکی در محصولات کشاورزی را از دست داده است.
کنترل ۹۰ درصد تجارت غلات دنیا در اختیار چهار شرکت است و ۶۶درصد مواد شیمیایی کشاورزی همچون کود، سم و... در اختیار شش کشور قرار دارد و جالبترین بخش گزارش هم اینکه یک شرکت کنترل ۵۳ درصد بذور دنیا را بر عهده دارد.
تمام این آمار و ارقام نشان میدهد اگر در ایران از صنعت کشاورزی و فعالان این عرصه حمایت نشود اتفاقات بدی رقم خواهد خورد.
متأسفانه هنوز خرید تضمینی محصولات اصلی به درستی صورت نمیگیرد و با اینکه تمام استانها با بحران کم آبی روبهرو هستند، هیچ برنامهای برای تجهیز زمینهای زراعی به سیستمهای نوین آبیاری ارائه نشده است.
در ایران بیشتر کشاورزان خرده مالک هستند و با هفت، هشت ماه زحمت برای پرداخت مطالبات به بانک، فروشنده کود، کمباین کار، کامیوندار و... نیاز دارند در اسرع وقت محصولات خود را بفروشند یا پول محصولاتی را که دولت به صورت تضمینی از آنها خریداری میکند سر موعد دریافت کنند. این در حالی است که هر سال مطالبات خود را با تأخیر میگیرند و ناچارند برای کشت دوم استقراض کنند.
از تصمیمات و اقدامات مسئولان هم چنین استنباط میشود که نه تنها ارادهای برای حمایت از این قشر وجود ندارد، بلکه سنگاندازیهای زیادی هم در مسیر کشاورزان صورت میگیرد. مثلاً طی نامهای که روز چهارشنبه سوم مرداد در هیئت دولت مطرح شد، نرخ کودهای شیمیایی در کشور ۱۰۲ درصد افزایش یافت. این در حالی است که در ابتدای سال هم افزایش ۳۰ درصدی را در این حوزه شاهد بودیم. هرچند اعلام شده فعلاً این موضوع منتفی است تا در دولت چهاردهم دوباره تصمیمگیری شود.
با تغییر قیمت اوره این کود شیمیایی از هر کیلوگرم ۱۹۵هزار تومان به ۳۹۵ هزار تومان افزایش یافته است.
با این تفاسیر و در حالی که صحبت از تولید و حمایت از تولیدکننده میشود، اما این نوع برخوردها بیشتر در راستای ضد تولید بوده است و چالش را در بخشهای مختلف بیشتر میکند.
البته عطاءاله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران طی نامهای به رئیس سازمان بازرسی کل کشور نسبت به افزایش قیمت کود شیمیایی در کشور گلایه کرد. در این نامه آمده است: «در سال زراعی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ تاکنون دو بار قیمت کود شیمیایی افزایش یافته، مرحله اول ۳۰ درصد و هم اکنون ۱۰۲ درصد که مجموعاً میشود ۱۳۲ درصد». این امر نیاز به رسیدگی دارد.
گذری به بازار محصولاتی که دولت برای آنها خرید تضمینی اعلام کرده است نشان میدهد در این بخش هم آشفتگیهای زیادی وجود دارد.
امسال خرید تضمینی محصولات اساسی از سوی دولت با، اما و اگرهای بسیاری همراه بود و جو یکی از محصولاتی است که هنوز قیمت خرید تضمینی آن تعیین نشده است. کلزا یکی از محصولات مورد نیاز کشور در تأمین روغن خوراکی است. ایران در تولید روغن ۹۵ درصد وابستگی داشته و بخش اعظمی از دانههای روغنی وارد میشود. کلزا یکی از دانههای روغنی بوده که قیمت آن نیز از سوی شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی تعیین و ابلاغ میشود.
قیمت خرید تضمینی کلزا در سال زراعی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ هر کیلو گرم ۳۵ هزار تومان تعیین شده است و پیش بینی میشود امسال بین ۲۶۰تا ۳۰۰ هزار تن دانه کلزا از کشاورزان خریداری شود.
در سال جاری خرید تضمینی کلزا از سوی بخش خصوصی انجام میشود و وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است بخش خصوصی با خرید تضمینی هر کیلوگرم کلزای تولید داخل میتواند مجوز ۴۸کیلوگرم واردات این دانه روغنی را دریافت کند.
تاکنون کلزا از استانهای خوزستان، ایلام و گلستان تحویل شده و بالاترین تحویلی با ۱۰۰ هزار تن مربوط به استان گلستان بوده است، اما مطالبات پرداختی این استان فقط ۲۰ درصد است. پرداخت باقی مطالبات از سوی بخش خصوصی به کشاورزان گلستانی هم هنوز مشخص نیست و دیگر هیچ...