آنكارا چه رويكردي را دنبال مي‌كند؟

نقش تركيه در عملكرد داعش عليه كردهاي كوباني

جوان آنلاين: سقوط كوباني به دست داعش چه معنايي مي‌تواند دارد؟ كوباني شهري چسبيده به مرز سوريه با تركيه است و آن قدر نزديك به مرز است كه چندين بار آتش اطراف كوباني دامن اين سوي مرز و روستاهاي آن در خاك تركيه را هم گرفته است. همراه با اين آتش‌بازي‌هاي و با شدت گرفتن جنگ بود كه ماجراي فرار برخي شهروندان كوباني و روستاهاي آن به اين سوي مرز توسط رسانه‌ها به صورت وسيعي منتشر مي‌شد اما در كنار موج كوچ شهوندان، چيز ديگري هم توجه رسانه‌ها را به خود جلب مي‌كرد.

بازگشت جوانان كرد به كوباني براي پيوستن به نيروهاي پيشمرگه‌ها و مبارزه با جنگجويان كرد توجه رسانه‌ها را به خود جلب مي‌كرد به خصوص اين كه آنها با مانع داعش روبرو نبودند بلكه اين نيروهاي امنيتي و نظامي تركيه بودند كه سدي بين آنها و داعش ايجاد مي‌كردند. اين نكته‌اي عجيب بود كه در رسانه‌ها به صورتي صريح منعكس مي‌شد كه چرا با وجود ميزان بالاي خشونت داعش و احتمال كشتار زنان و كودكان كرد به دست آنها، تركيه اجازه رفتن جوانان به آن سوي و ممانعت از خشونت داعش را نمي‌دهد؟ اين نكته بود كه سياست تركيه در قبال وضعيت فاجعه‌بار كوباني و به طور كلي داعش را به زير سوال مي‌برد.

خودداري تركيه

اولين موضوع در تحليل اين مسئله به خودداري نخستين تركيه براي پيوستن به ائتلاف ضد داعش بازمي‌گردد. دولت تركيه در ابتداي امر حاضر به مشاركت در ائتلاف ضد داعش نشد. اين خودداري به بهانه گروگان‌هاي تركيه‌اي در دست داعش بود و مولود چاووش‌اغلو، گفت كه حاضر به امضاي بيانيه‌اي نيست كه جان شهروندان ترك را به خطر مي‌اندازد. اين موضوع مي‌توانست دست‌آويزي براي مقامات تركيه باشد اما وقتي كه داعش گروگان‌هاي تركيه را آزاد كرد باز آنكار حاضر نشد تا براي مشاركت در ائتلاف تعجيلي داشته باشد يا حتي جديت قابل قبولي از خود نشان دهد.

نهايت كاري كه دولت تركيه كرد در ارسال لايحه‌اي به پارلمان بود تا اجازه عمليات نظامي در سوريه را كسب كند. در وهله نخست، اين لايحه بعد از تاخير قابل تامل دو هفته‌اي به مجلس ارسال شد و در وهله دوم، دولت در لايحه خود اشاره صريحي به مبارزه با داعش نكرده بلكه درخواست استفاده از ارتش عليه گروه‌هايي خارج از كشور كرده كه امنيت ملي تركيه را به خطر مي‌اندازند. جالب اينجا است كه دولت در لايحه خود به جاي داعش از پ ك ك نام برده و همين امر نشان مي‌دهد كه اراده دولت هنوز متمركز بر مقابله با اين گروه كرد است تا داعش و حتي با ارسال اين لايحه هم به طور جدي قصدي براي مقابله با داعش ندارد و مي‌خواهد از مجوز پارلمان بر ضد كردها استفاده كند.

دولت تركيه و كوباني

قصد واقعي دولت تركيه نسبت به اوضاع كوباني تا اندازه‌اي در لايحه به نحو ضمني بيان شده اما به وضوح در نحوه عمل دولت نسبت به بيش از سه هفته محاصره كوباني ديده شد. در حالي كه نيروهاي داعش رفته رفته حلقه محاصره كوباني را تنگ‌تر مي‌كردند و شدت وخامت اوضاع به روشني ديده مي‌شد، دولت تركيه نه تنها حاضر نمي‌شد نسبت به آن كاري بكند بلكه از رسيدن كمك به پيشمرگه‌ها نيز جلوگيري مي‌كرد. بايد توجه داشت كه داعش در حالي حلقه محاصره‌اش را تنگ‌تر مي‌كرد كه گروگان‌هاي تركيه را آزاد كرده بود و دولت آنكارا ديگر بهانه‌اي براي مداخله و كمك به پيشمرگه نداشت. در اين ميان، سخنان احمد داوداوغلو، نخست وزير تركيه، قابل توجه است كه گفت اجازه نمي‌دهد كوباني به دست داعش بيافتد و هر كاري را براي جلوگيري از سقوط كوباني به دست داعش انجام مي‌دهد.

داوداغلو اين موضع را گرفت اما تا همين حد پيش نرفت و در عمل مخالف آن را انجام داد و با خودداري از مداخله، به داعش اجازه ورود به كوباني را داد. هيچ چيز، نه نزديك شدن نيروهاي داعش به كوباني، نه سيل پناهجويان كرد به تركيه و روايت آنها از خشونت‌هاي وحشت‌آفرين نيروهاي داعش و حتي نه شليك داعش به خاك تركيه موجب نشد تا داوداغلو تحركي براي كمك به كردها و مقابله با داعش بكند. به يك عبارت مي‌توان گفت كه علي‌رغم اين ادعاي داوداغلو، او نه تنها هيچ كاري براي عملي شدن اين وعده‌اش انجام نداد بلكه با خودداري و تعللش به داعش اجازه داد تا وارد كوباني بشود. اين سياست در تاييد گمانه‌هاي قبلي دال بر حمايت دولت تركيه از داعش است اما در خصوص كوباني مسئله ديگري نيز وجود دارد و آن مشكل كردها براي دولت تركيه است.

راه حل خونين

قبل از هر چيز بايد توجه داشت كه دولت تركيه تمايزي بين كردهاي خود و حزب كارگران كردستان تركيه يا هما پ ك ك با كردهاي سوريه و حزب اتحاد دموكراتيك آن نمي‌داند. خودداري دولت تركيه براي مداخله در كوباني اين معنا را دارد كه آنكار كوباني را راه حل خونيني براي مسئله كردها مي‌داند و قصد ندارد تا با مداخله مانع اين راه حل بشود. نكته مهم اين است كه چنين نگرشي از سوي دولت تركيه از نظر كردها دور نمانده و آنها متوجه قصد و غرض دولت از وقايع كوباني بودند.

رجب طيب اردوغان در طول بيش از يك دهه نخست وزيري و طي اين مدت كوتاه از رياست جمهوري خود همواره بر روند صلح و آشتي با كردها تاكيد كرده و سعي داشت تا با اقدامات عملي، خوش‌بيني كردها نسبت به اين روند را جلب كند. اين روند حالا و با اوضاع كوباني به شدت متزلزل شده است.

به نظر مي‌رسد دولت حاضر نشده تا در برنامه خود در مورد كوباني تغييري ايجاد كند. اين رفتار دولت از يك سو پرده از ماهيت آن فرايند طولاني صلح با كردها برمي‌دارد و از طرف ديگر، نشان مي‌دهد كه دولت حالا مي‌خواهد مسئله كردها را با شيوه‌اي خونين و از طريق داعش حل كند. اگر وقايع شمال عراق را به ياد آوريم اين نوع كنش دولت تركيه يادآوري مي‌شود و حالا هم در كوباني و به احتمالي در ديگر نقاط كردنشين سوريه هم شاهد چنين امري خواهيم بود.