وضعیت فرسایش خاک در ایران آنقدر اسفناک است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. حالا و بر‌اساس آمار‌های رسمی، اعلام شده که در دهه‌های گذشته ۱۲ برابر بیشتر از زمانی که ایران نیاز به خاک‌سازی داشته، خاک از دست داده است.
با این اوصاف و با توجه به اینکه بارندگی نیز یکی از عوامل مهم فرسایش خاک به شمار می‌رود، در سیلاب‌های اخیر که محصول بارش‌های شدید با دوره بازگشت ۵۰ تا ۲۰۰ ساله بود، بخش زیادی از زمین‌ها آسیب دیدند. فرسایش خاک در اثر بارندگی‌ها بستگی به وضعیت پوشش گیاهی هر منطقه دارد. به همین خاطر و به دلیل دخالت‌هایی که در طبیعت ایران صورت گرفته و تغییر کاربری‌ها و ساخت مسکن، پل‌ها و جاده‌ها، در برخی از مناطق، میزان خسارات وارده بسیار زیاد و شدید بود. در سیل‌های اخیر، اما در مناطقی که پوشش گیاهی خوبی وجود داشت یا در اراضی کشاورزی که کشت‌های پاییزه داشتند، این پوشش‌ها توانستند از خاک محافظت کنند.
تشکیل ۷ تا ۸ سانتی‌متر خاک بین ۱۰۰ تا هزار سال زمان نیاز دارد و این در حالیست که بنا به دلایل انسانی و طبیعی، میزان فرسایش خاک در ایران به طور متوسط ۶ تن در هکتار در سال است که این میزان بیش از حد قابل تحمل فرسایش بوده و باعث شده که در برخی مناطق به طور کلی خاک از دست برود. در این شرایط میزان جذب رطوبت خاک کاهش یافته و در زمان وقوع سیل، سیلاب به جای جذب در زمین به رواناب تبدیل می‌شود.
با اینکه میزان فرسایش خاک در ایران بر مبنای کمترین برآورد، یعنی متوسط ۶ تن در هکتار در سال اعلام می‌شود، اما پیش‌بینی می‌شود این میزان فرسایش در برخی مناطق ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار در سال برسد و در برخی دیگر از مناطق مانند جنگل‌های بکر یا مراتع تخریب نشده مقدار آن نزدیک به صفر باشد.
علت اصلی فرسایش خاک در ایران مربوط به دو دسته «طبیعی» و «انسانی» می‌شود. عوامل طبیعی شامل قرار گرفتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک کره‌زمین و کوهستانی بودن آن است و عوامل انسانی در درجه اول مربوط به تخریب پوشش گیاهی و تغییر کاربری اراضی و مدیریت نادرست اراضی کشاورزی می‌شود، ضمن آنکه با چرای بی‌رویه دام و قطع درختان جنگل نیز فرسایش خاک را سرعت می‌بخشد. نباید فراموش کرد در فعالیت‌های عمرانی نظیر جاده‌سازی نیز توجه چندانی به اصول حفاظت خاک نمی‌شود و همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا میزان فرسایش خاک بیش از ۱۲ برابر حد قابل تحمل باشد. البته زمین لغزش نیز نوعی فرسایش خاک به شمار می‌آید و مسئله اصلی در سیلاب‌ها، ناپایداری‌هایی است که ایجاد می‌شود و در سیل‌های اخیر نیز شاهد این مسئله بودیم.
پس از وقوع سیل در چند استان کشور، ده‌ها زمین لغزش در استان لرستان فعال شده است. در صورتی که اقدامات مدیریتی برای این پدیده صورت نگیرد، این زمین لغزش‌ها تا سال‌ها می‌توانند منشأ تولید رسوب باشند. به این معنی که با هر بارندگی بخشی از رسوبات آن‌ها وارد رودخانه‌ها می‌شود که پیامدهایی، چون آلودگی‌های آب‌ها و پر شدن سد‌ها را در پی دارد. همچنین یکی از مسائل اصلی که پس از گذشت چندین دهه همچنان لاینحل باقی مانده است، شخم و شیار در جهت شیب اراضی پرشیب است و لازم است وزارت جهاد‌کشاورزی به لحاظ تکنیکی و تأمین ابزارآلات و ماشین‌آلات مناسب این مسئله را مرتفع کند. بررسی دوره‌های بازگشت بارندگی‌ها و سیلاب‌ها نشان می‌دهد دوره بازگشت سیلاب‌ها بیشتر از دوره بازگشت بارش‌ها است. اتفاقی که شامل پیام مهمی است و آن هم اینکه پوشش گیاهی ایران زمین تخریب شده است. از این رو اگر این بارش‌ها در ۱۰ تا ۳۰ سال گذشته رخ می‌داد، به این میزان خسارت وارد نمی‌کرد.
سیل استان‌های ایلام، لرستان و گلستان مربوط به سال جاری نیست، بلکه خود ما زمینه‌سازی برای جاری شدن این سیل را از حدود ۵۰ سال پیش آغاز کردیم و مسیری را طی کردیم که تاب‌آوری زمین به این میزان کاهش یابد و چنین بارش‌هایی بتواند سیل بزرگ و ویرانگری را ایجاد کنند. به عبارت دیگر ما آستانه تحمل کشور را کاهش دادیم.
