روز سه شنبه شهر مرزی آخن در آلمان به عنوان پایتخت پادشاهی شارلمانی بنیانگذار امپرطوری مقدس روم و کسی که عملاً سنگ بنای کشورهای امروزی فرانسه و آلمان را گذاشته و برای همین هم به پدر اروپا معروف شده است، شاهد حرکتی بود که پاریس و برلین قدم به سوی یک همگرایی امنیتی فراتر از آنچه که در ساختار ناتو وجود دارد، برمیدارند، آنهم در شرایطی که دونالد ترامپ چندی پیش در واکنش به سخنان امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه درباره لزوم ارتش مستقل اروپایی آن را توهین آمیز خوانده بود. امضای پیمان ۱۶ صفحهای آخن که شامل موارد همکاری به ویژه در زمینه سیاست خارجی و دفاعی است، آنهم به دست آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه موتور تشکیل ارتش ارویایی است که ماکرون چندی پیش در گفتوگو با رادیو «یوروپ وان» آن را مطرح ساخته و گفته بود: «ما [اروپا]مجبوریم از خود در برابر چین، روسیه و حتی امریکا محافظت کنیم».
سخنانی که بلافاصله با واکنش دونالد ترامپ رئیسجمهور امریکا روبهرو شد که در توئیتی نوشت: «ماکرون رئیسجمهور فرانسه پیشنهاد داده است که اروپا برای حراست از خود در برابر امریکا، چین و روسیه یک ارتش تشکیل دهد. [این ایده]بسیار توهین آمیز است، اما شاید بهتر باشد اروپا ابتدا سهم عادلانهای از بودجه نظامی ناتو را که از کمک هزینههای گسترده امریکا برخوردار است، بپردازد.» مرکل در جریان مراسم امضای پیمان همکاری که با حضور ماکرون و برخی مقامات اروپایی از جمله «ژان کلود یونکر» و «دونالد توسک» رئیس کمیسیون اروپا و رئیس شورای اروپا برگزار شد، با اشاره به انتخاب شهر آخن به عنوان محل امضای این پیمان به عنوان محل اصلی اقامت شارلمانی پادشاهی که (آلمانیها) به آن کارل کبیر و پدر اروپا میگویند، و همچنین با اشاره به جنگهای جهانی اول و دوم در اروپا و نهایتاً اقدام شارل دوگل، رئیسجمهور وقت فرانسه و «کنراد آدناور» صدراعظم وقت آلمان در ایجاد پیمان الیزه در سال ۱۹۶۳، دوستی میان آلمان و فرانسه را رابطهای بیهمتا توصیف کرد و وجود چنین رابطه نزدیکی را لازمه امضای پیمان جدید آخن دانست.
وی در بخش دیگری از سخنانش به موضوع دفاع و مسائل دفاعی مشترک هم پرداخت و بر لزوم صنعت دفاعی فرهنگ دفاعی مشترک، خط مشی مشترک و سیاست مشترک در صادرات تسلیحات تأکید کرد. تشکیل ارتش اروپایی از دیگر مواردی بود که صدراعظم آلمان آن را مهم دانست. وی تحقق این موارد را تنها در صورتی امکانپذیر دانست که میان کشورها هماهنگی باشد. صدراعظم آلمان گفت: «این پیمان به آینده، فرهنگ، آموزش و پویایی و توسعه پایدار در آب و هوا و اقتصاد مربوط است... ما امیدواریم که بتوانیم بازار واحد اروپا را محقق کنیم... ما باید بدانیم که این (پیمان) پایان کار ما نیست بلکه باید هر روز روی آن کار کنیم.»
ماکرون هم ضمن خطاب قرار دادن مهمانان حاضر در این مراسم با بیان اینکه آدناور و دوگل (اگر امروز بودند) از اینکه با گذشت ۶۳ سال پیمانی در اتحاد اروپا منعقد شده است، احساس غرور میکردند، افزود: «در زمانهای که اروپا با رشد ملیگرایی از درون تهدید میشود، از درد برگزیت به لرزه افتاده و نگران تغییرات بزرگی است که از مرزهای ملی فراتر رفته است ... آلمان و فرانسه باید مسئولیت بپذیرند و راه آینده را نشان دهند.»
رئیسجمهور فرانسه تصریح کرد: «اتحاد، همبستگی و انسجام سه واژه کلیدی پیمانی هستند که ما امروز امضا کردیم. اتحادیه اروپا بدون اتحاد از بین میرود و آلمان و فرانسه در این زمینه مسئول هستند.»
این اقدام البته میتواند برای هر دو رهبر در صحنه داخلی عامل تقویت مواضعشان باشد چراکه نظرسنجی مجله Le Point نشان میدهد که ۸۱ درصد اروپاییان از ایده تشکیل ارتش اروپایی حمایت میکنند و از این نظر به شدت برای طرفداران اتحادیه اروپا روحیهبخش است، آنهم در فضایی که ماکرون با جنبش جلیقهزردها روبهروست و از کاهش محبوبیت رنج میبرد و آنگلا مرکل هم در تلاش است پس از خروجش از مقام رهبری حزب و صدراعظمی در ماههای آینده جایگاه حزبش در برابر راستگرایی رو به رشد دچار تزلزل نشود.
واکنش مخالفان
مارین لوپن، رهبر حزب راستگرا و مهاجرستیز «اتحاد ملی» اجازه نداد که مراسم آخن به آخر برسد و همزمان با مراسم در توئیتر مدعی شد این معاهده میخواهد کرسی فرانسه در شورای امنیت و مناطق مرزی آلزاس- لورن را به آلمان واگذار کند. وی در ادامه با طرح این ادعا که امضای پیمان آخن «مخالف قانون اساسی» فرانسه است، تهدید کرد که پرونده این پیمان را به شورای قانون اساسی بکشد.
ادعای مارین لوپن واکنش فوری شخص ماکرون را درپی داشت که لوپن را به انتشار «دروغهای خطرناک» متهم کرد و گفت: «کسانی که ارزش آشتی میان آلمان و فرانسه را از یاد بردهاند در جنایات گذشته شریکند. کسانی که به تمسخر و نشر اکاذیب مبادرت میورزند، ضمن تحریف تاریخ در واقع به همان مردمی ظلم میکنند که مدعی دفاع از آنان هستند.» ماکرون و مرکل هنگام رسیدن به محل برگزاری مراسم در آخن با اعتراض و هو کردن گروهی از مخالفان روبهرو شدند. برخی از تجمعکنندگان با پوشیدن جلیقه زرد به سبک جنبش موسوم به جلیقهزردها در فرانسه، شعار میدادند که مرکل و ماکرون باید استعفا دهند.
مواجهه فزاینده با امریکای ترامپ
چالش مواجهه با امریکای ترامپ تنها محدود به تهدید وی برای خروج از ناتو نمیشود. حوزههای مختلف از خروج یکجانبه ترامپ از پیمان آبوهوایی پاریس و برجام و نهایتاً تصمیم به خروج امریکا از سوریه سیاست خارجی فرانسه و کشورهای اروپایی را در برابر دولتی قرار داده است که اتحاد سابق دنیای غرب در برابر کشورهای غیرغربی را به رسمیت نمیشناسد، حتی حوزه هایی، چون حوزه سایبری که واشنگتن و پایتختهای اروپایی مداوم علیه روسها و چینیها ادعای مداخله در این حوزهها را مطرح میکنند خود محل اختلاف متحدان دو سوی اقیانوس آتلانتیک شده است. کمیسیون ملی اطلاعات و آزادیها در فرانسه (CNIL) روز گذشته همزمان با امضای پیمان آخن شرکت امریکایی گوگل را به دلیل نقض قوانین حریم خصوصی اتحادیه اروپا ۵۷ میلیون دلار جریمه کرد. به گفته این کمیسیون، گوگل بزرگترین موتور جستوجوی جهان، فاقد شفافیت و وضوح لازم برای آگاهسازی کاربران درباره چگونگی استفاده از اطلاعات شخصی آنها بهویژه برای تبلیغات هدفمند است. درباره سوریه روزنامه فرانسوی «فیگارو» نوشت: دیپلماتهای فرانسوی از پیامدهای خروج نظامی امریکا از سوریه برای فرانسه نگران هستند. یک منبع آگاه به فیگارو گفته است: «اگر آنها (امریکاییها) از سوریه خارج شوند، نیروی زمینی ما هم ناچار خواهد شد که از آنها تبعیت کند و این خطر کشورهای غربی را تهدید میکند که تنها برگ [برنده]خود را در شمال سوریه از دست بدهند.» فیگارو نوشته است از زمانی که ترامپ اعلام کرده از سوریه خارج خواهد شد، مقامات فرانسوی تلاش کردهاند با رئیسجمهور امریکا وارد مذاکره شوند تا حداقل وی را در زمینه تعلیق این تصمیم متقاعد کنند.