سرویس بین الملل جوان آنلاین - محمد مرادی: مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا از ۸ تا ۱۵ ماه ژانویه از کشور‌های خاورمیانه شامل «بحرین، مصر، اردن، قطر، کویت، امارات متحده عربی، عمان و عربستان» دیدن خواهد کرد. پومپئو در این سفر ۸ کشور را در ۷ روز خواهد پیمود. سفرش از روز سه شنبه از اردن آغاز می‌شود. طبق برنامه، پمپئو پس از اردن به مصر، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و پادشاهی عمان خواهد رفت و سفر دوره‌ای خود را در ایستگاه کویت به پایان خواهد برد. اما پمپئو در این سفر به دنبال چیست؟
۱. خروج نظامیان آمریکااز سوریه و قدرت فزاینده ایراناخیرا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا فرمان خروج نظامیان آمریکایی از سوریه را صادر کرد. البته وی بار‌ها موضع خود در این مورد را تغییر داده و در نهایت اعلام کرد که این خروج سریع نخواهد بود. اما خبر خروج باعث شده تا اتاق فکر‌های غربی و آمریکایی ایران را برنده این تصمیم ترامپ در منطقه بدانند. در همین ارتباط بنیاد دفاع از دموکراسی در مورد تصمیم ترامپ اعلام کرد: «این مسئله به معنای بُردی برای تهران است چرا که تهران و دمشق مدت‌ها است خواستار خروج آمریکا از سوریه هستند.» اندیشکده آمریکایی مطالعات جنگ نیز تاکید کرده که رویکرد دیپلماتیک آمریکا در سوریه، تسلیم شدن در مقابل ایران، سوریه و اسد است. اندیشکده آمریکایی مطالعات راهبردی و بین المللی (CSIS) هم در تحلیلی پیرامون خروج نیرو‌های نظامی آمریکا از سوریه آورده است: «خروج نیرو‌های نظامی آمریکا از سوریه شکست این کشور را در مقابل ایران به اثبات می‌رساند. چرا که برندگان اصلی این رویداد ایران، روسیه و اسد خواهند بود و این امر سبب تقویت جمهوری اسلامی ایران در سوریه و اشراف اطلاعاتی آن در سوریه خواهد شد به گونه‌ای که تبعات جبران ناپذیری را برای متحد استراتژیک آمریکا یعنی رژیم صهیونیستی خواهد داشت و می‌توان گفت: بازنده اصلی این اتفاق رژیم صهیونیستی خواهد بود.» در مقابل بسیاری اسرائیل را بازنده این تصمیم ترامپ می‌دانند.
۲. تلاش آمریکا برای تضمین امنیت اسرائیل
در واقع اسرائیل در شرایط کنونی احساس می‌کند در برابر ایران در منطقه تنها شده است. به ویژه پس از اینکه روزنامه صهیونیستی هاآرتص با توصیه به کابینه رژیم صهیونیستی برای الهام گرفتن از سند جدید چشم‌انداز ۵۰ ساله ایران، اذعان کرد ایران پیچیده‌تر و قدرتمندتر از آن است که بتوان شکستش داد. این وضعیت با خروج احتمالی آمریکا از سوریه بسیار پیچیده‌تر نیز شده است. چرا که تصمیم ترامپ در مورد سوریه می‌تواند آغازی بر پایان یک استراتژی ۲۷ ساله و خروج از منطقه خاورمیانه باشد. این برای اسرائیل نیز بزگترین تهدید خواهد بود چرا که همواره امنیت این رژیم وابسته به حضور نظامی آمریکا در منطقه بوده است. از این رو آمریکا سعی دارد تا نگرانی‌های اسرائیل را در این مورد برطرف کند. در این ارتباط کاخ سفید در ابتدا جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا را برای اطمینان بخشی به تل‌آویو فرستاد. بولتون با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی ملاقات کرد و به وی درباره خروج آمریکا از سوریه اطمینان داد. بولتون تاکید کرد: «راه‌های تقویت همکاری سازمان‌های اطلاعات و عملیات میان اسرائیل و آمریکا بررسی می‌شود و موضع ما روشن است و با هرگونه تلاش برای آسیب رساندن به امنیت اسرائیل مقابله خواهیم کرد.»رسانه‌های اسرائیلی گزارش کردند که بولتون در ملاقات با رهبران اسرائیلی، پیام ترامپ را به آن‌ها تحویل داد که در آن بر «حمایت کامل واشنگتن از حملات اسرائیل به اهداف ایران در سوریه»تأکید شده است. جان بولتون، مشاور امور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا، در پایان گفتگوهایش با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل تاکید کرد، خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه به گونه‌ای صورت خواهد گرفت که دفاع از اسرائیل و دیگر دوستان و متحدان آمریکا در منطقه تأمین شود و گروه داعش نیز کاملاً شکست خورده باشد.
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز از روز سه شنبه عازم خاورمیانه شده تا به روش‌های دیگری امنیت اسرائیل را تضمین کند. پمپئو پیش از سفر، گسترش روابط میان اعراب و اسرائیل را هم در همین چارچوب ارزیابی کرده و به نیوزمکس گفته که واشنگتن در راستای مقابله با تهدید ایران، زمینه گسترش رابطه میان اعراب و رژیم صهیونیستی را فراهم کرده است. «ما در راستای ایجاد ائتلافی که ضامن امنیت آمریکا باشد، ارتباطاتی میان اسرائیل و کشور‌های عرب ایجاد کردیم.»
۳. زمینه سازی برای اعلام رسمی ناتوی عربی
یکی دیگر از مهمترین محور‌های سفر پمپئو به کشور‌های عربی تلاش برای اعلام رسمی ناتوی عربی است. یکی از مهمترین برنامه‌های آمریکا در مورد کشور‌های عربی تشکیل ناتوی عربی است که آمریکا از دوره باراک اوباما رئیس جمهور سابق این کشور به دنبال تشکیل این ارتش بوده است. اخیرا نیز مقام‌های آمریکایی و کشور‌های عربی اعلام کردند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پی ایجاد ائتلافی امنیتی و سیاسی با کشور‌های عربی همپیمان است تا جلوی نفوذ ایران در منطقه را بگیرد. این کشور‌ها شامل شش کشور عربی خلیج فارس، یعنی عربستان، امارات، قطر، بحرین، عمان، کویت، و همین‌طور اردن و مصر هستند. خبرگزاری رویترز از قول چند منبع نوشته است که هدف کاخ سفید از تشکیل چنین ائتلافی، همکاری‌های عمیق‌تر بین این کشور‌ها در زمینه دفاع موشکی، آموزش نظامی، مبارزه با تروریسم و دیگر مسائل مانند تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک این کشورهاست. نام اولیه‌ای که به این ائتلاف داده شده، مسا، مخفف عبارت "ائتلاف راهبردی خاورمیانه" است. سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در این مورد اعلام کرد، "مسا مانند یک خاکریز در مقابل تجاوز، تروریسم و افراط‌گرایی از طرف ایران خواهد بود و به خاورمیانه ثبات می‌آورد. " این طرح پیش از این با عنوان ناتوی عربی مطرح بود، اما آمریکا در تلاش جدید سعی دارد نام "مسا" را به آن اطلاق کند.
به نظر می‌رسد پمپئو با سفر به کشور‌های عضو ناتوی عربی سعی دارد تا به نوعی زمینه را برای فروش بیشتر سلاح به این کشور‌ها و همچنین تضمین امنیت اسرائیل فراهم کند. در واقع آمریکا به دنبال این است تا ناتوی عربی را جایگزین حضور نظامیان آمریکایی در منطقه بکند. این مسئله البته به دلایل مختلفی عملی نیست.
طرح ناتوی عربی یا ائتلاف استراتژیک خاورمیانه به نظر می‌رسد پیش از تشکیل با شکست مواجه شده است. در این ارتباط پایگاه اینترنتی روزنامه «الشرق» قطر تصمیم آمریکا برای تشکیل پیمانی همچون ناتو با کشور‌های عربی را «اقدامی بی نتیجه» دانسته و نوشته «این پیمان مرده متولد شده است.» چرا که تحقق رویای ترامپ با دو مانع روبرو است. نخست اینکه هر کدام از اعضای این ائتلاف برای خود اولویت‌های دارند. امارات و عربستان نباید مشارکتشان در این ائتلاف، محاصره قطر را تحت تاثیر قرار دهد و برعکس برای قطر نیز ممکن نیست در این ائتلاف شرکت کند تا زمانی که چهار کشور عضو ائتلاف مورد نظر به محاصره قطر ادامه دهند. کشور‌هایی مثل اردن و مصر نیز نمی‌پذیرند که در قبال ارتباط با این ائتلاف در میان فلسطینی‌ها جایگاه خود را از دست دهند. جنبه دوم گرایشی است که هر روز ریشه دار‌تر می‌شود اینکه ترامپ شریک قابل اتکا نیست. ترامپ در نزدیک به دو سال حضورش در کاخ سفید ثابت کرد به متحدان واشنگتن بیش از دشمنانشان سخت می‌گیرد. وی از اتحادیه اروپا انتقاد می‌کند، نشست سران ناتو را برهم می‌زند، با رهبر کره شمالی ملاقات می‌کند و ملاقات با پوتین را بر ملاقات با همتایانش در ناتو ترجیح می‌دهد. جالب این است در شرایطی سخن از ناتو خلیجی به میان می‌آید که انتقادات ترامپ از پیمان ناتو اصلی ادامه دارد. حتی اگر ترامپ بتواند همه کشور‌ها را جمع و تشکیل ائتلاف را در رسانه‌ها اعلام کند سرنوشت آن مثل سرنوشت ائتلاف ضدتروریسم خواهد شد که از برگزاری نشست‌های صوری و انتشار بیانیه‌های مطبوعاتی فراتر نرفته است.
۴. زمینه سازی برای برقراری روابط رسمی عربستان و اسرائیل
در دوره ترامپ تلاش‌های زیادی برای عادی سازی روابط اسرائیل با کشور‌های عربی صورت گرفته است و حتی نتانیاهو به عمان نیز سفر کرد. اما عربستان مهمترین کشور هدف در این مورد است و محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به روش‌های مختلف، علاقه مندی خود را برای عادی سازی روابط با اسرائیل اعلام کرده است؛ بنابراین پمپئو در این شرایط سعی دارد با هدف مقابله با ایران روابط تل آویو و ریاض را به سمت عادی سازی پیش ببرد. کارن الیوت هاوس پژوهشگر مسائل عربستان، در مقاله‌ای تحت عنوان «آیا نتانیاهو به ریاض خواهد رفت؟»، که در روزنامه «وال‌استریت ژورنال» به چاپ رسیده، نوشته است، متعجب نمی‌شویم اگر «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل به زودی به عربستان برود و با «محمد بن‌سلمان» ولیعهد این کشور دیدار کند. این روزنامه‌نگار آمریکایی تصریح کرد، دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا طی ۲ سال اخیر برای نزدیک کردن اسرائیل و عربستان جهت همکاری با یکدیگر تلاش می‌کند. از این‌رو سفر نتانیاهو منطقی است؛ چرا که «ولیعهد سعودی عاشق ماجراجویی است و می‌خواهد پرونده قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار بسته شود. طبق این گزارش، سفر «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا طی هفته جاری به منطقه خاورمیانه برای تکمیل درامی برنامه‌ریزی شده که قهرمان آن محمد بن‌سلمان است. خانم الیوت هاوس افزود، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا، روز شنبه گذشته در «اسرائیل» فرود آمد. پمپئو چهارشنبه عازم امان، پایتخت اردن خواهد شد و سپس تور منطقه‌ای خود، که شامل سفر به ۸ کشور است را ادامه خواهد داد. پمپئو سخنرانی مهم در قاهره ایراد خواهد کرد و سپس هفته آینده عازم عربستان می‌شود. پمپئو در این سفرش تأکید خواهد کرد که آمریکا روابطش با منطقه را از بین نخواهد برد بلکه تلاش‌ها علیه ایران را همچنان رهبری می‌کند. نویسنده این مقاله در ادامه افزود: «در قلب این تلاش‌ها، اسرائیل و عربستان- دو همپیمان مهم آمریکا- هستند که نقطه مشترک آن دو، ترس از ایران است. عربستان و اسرائیل روابط غیررسمی‌شان را حفظ کرده‌اند و با یکدیگر همکاری‌های امنیتی دارند. چرا آن‌ها را افشا نمی‌کنیم؟ در واقع، دیدار بن‌سلمان و نتانیاهو نقطه اوج تلاش‌های ترامپ برای منزوی و مهار کردن ایران خواهد بود. گفته می‌شود بی‌تفاوتی ملت‌های عربی به تصمیم ترامپ درباره انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به قدس، بن‌سلمان را نسبت به اعلام روابط دوجانبه عربستان و اسرائیل مطمئن کرده است.» نویسنده مقاله در ادامه خاطرشان کرد، ولیعهد سعودی پالس‌هایی را ارسال می‌کرد مبنی بر اینکه روابط با اسرائیل نزدیک است. او در آوریل گذشته و در جریان سفرش به آمریکا گفت که یهودی‌ها حق دارند در سرزمین خود با صلح زندگی کنند؛ بنابراین یکی دیگر از محور‌های سفر پمپئو تلاش برای عادی سازی روباط عربستان و آمریکا خواهد بود.
نتیجه
به نظر می‌رسد مهمترین ماموریت پمپئو و همچنین جان بولتون از سفر به منطقه تلاش برای تقویت جبهه ضد ایرانی است. چرا که تمام اقدامات آمریکا برای سد کردن نفوذ ایران در منطقه با شکست مواجه شده است. به همین دلیل آمریکا سعی دارد ناتوی عربی را به عنوان یک طرح کاملا ضد ایرانی عملیاتی کند. آمریکا همواره از سیاست‌های منطقه‌ای تهران انتقاد کرده و حمایت ایران از جنبش‌های ضد صهیونیستی مانند جنبش حزب الله و حماس را به مثابه حمایت از تروریسم قلمداد کرده است. پمپئو در گفت: وگو با شبکه تلویزیونی سی ان بی سی، ضمن تکرار اتهام زنی‌های همیشگی مقامات واشنگتن علیه ایران اعلام کرد، خروج نظامیان آمریکایی از سوریه به منزله توقف مأموریت مقابله با گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه نیست، این فعالیت‌ها باقی می‌مانند و هیچ تغییری در آن‌ها ایجاد نمی‌شود. علاوه برا ین خروج احتمالی آمریکا از سوریه باعث نگرانی امنیتی برای اسرائیل شده است و از این رو تلاش وزیر خارجه آمریکا این است تا در این سفر ضمن برطرف کردن نگرانی‌های امنیتی اسرائیل، از طریق کشور‌های عربی امنیت اسرائیل را تضمین کند.
