سرویس سیاسی جوان آنلاین: نگاهی به شرایط فعلی مجلس نشان میدهد به دلیل در پیش بودن انتخابات مجلس در سال آینده نمایندگان مجلس با وجود محدودیتهای شدید مالی برای کشور به دنبال اختصاص هر چه بیشتر بودجه به حوزههای انتخاباتی خود هستند.
همه ما به نوعی تجربه محاسبه هزینه دخل و خرج روزانه و ماهانه خود را به عنوان جزئی از برنامه ثابت زندگی در فعالیتهای خود گنجاندهایم؛ محاسبهای که گاه خنده و گاه غم را بر چهره ما مینشاند. کشور نیز سالانه برنامه دخل و خرج خاص خود را دارد که هر ساله در قالب برنامه بودجه به تصویب میرسد، اما این روزها فضای تصویب بودجه کمی با سالهای گذشته تفاوت میکند. نمایندگان مجلس در راهروهای مجلس در حالی مشغول رایزنی برای تصویب ردیفهای مختلف در کمیسیونهای تخصصی خود هستند که محدودیتهای بودجهای امسال سبب شده تا برخلاف سالهای گذشته دیگر جایی برای ولخرجی وجود نداشته باشد.
مرکز پژوهشها در مورد بودجه چه میگوید
نگاهی به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد تا چه اندازه شرایط حساس است و نمایندگان دیگر نمیتوانند به ردیفهای بادآورده برای حوزههای انتخابی خود دلگرم باشند.
لایحه بودجه سال آینده، درآمدهای حاصل از فروش نفت را ۱۴۲هزار میلیارد تومان در نظر گرفته و با اینکه میزان فروش نفت به دلیل تحریمهای شدید نفتی به بیش از یک دوم کاهش یافته، بودجه از لحاظ ریالی ۳۲درصد بیشتر از سال جاری است. همچنین در لایحه بودجه دقیقاً میزان صادرات نفت، نرخ ارز و قیمت نفت مشخص نشده و راه را برای جبران کسری بودجه ناشی از افت صادرات نفت با افزایش نرخ ارز باز گذاشته است. در این گزارش آمده است: «بر اساس محاسبه ما، در لایحه بودجه ۹۸ قیمت هر بشکه نفت و میعانات گازی ۵۴ دلار و متوسط نرخ برابری دلار حدود ۶ هزار تومان (برای کالاهای اساسی حدود ۴ هزارو ۲۰۰ تومان و برای سایر کالاها ۸ هزار تومان) است». این گزارش میافزاید، میزان صادرات نفت حدود یکمیلیون و ۶۳۵هزار بشکه فرض شده که ۵/۱ میلیون بشکه آن مربوط به صادرات نفت و میعانات گازی و ۱۳۵هزار بشکه آن مربوط به تحویل میعانات گازی به پتروشیمیهاست.
این در حالی است که بر اساس برآوردهای بانک جهانی و آژانس بینالمللی انرژی، انتظار نمیرود میزان صادرات نفت و میعانات گازی ایران در سال آینده بالای یکمیلیون بشکه باشد، این رقم در سال گذشته ۲۵میلیون بشکه بود.
لابیهای پنهان و پیشنهادات وسوسه برانگیز
به این ترتیب مشکلات مالی کشور برای همه مثل روز روشن است و تمام مقامات سازمان برنامه و بودجه در جلسات خود بر این نکته تأکید میکنند که اضافه کردن بودجه و ردیفهای جدی فقط کار را برای کشور ساخت میکند. با این حال نمایندگان نگران موضوع دیگری هستند که به شدت آنها را آزار میدهد. سال آینده سال انتخابات مجلس است و باید دست نمایندگان برای حضور در حوزههای انتخابیه و حضور مجدد پر باشد.
کسی شک ندارد که اگر نمایندهای نتواند برای حوزه انتخابیه خود بودجه را دست و پا نکند، فاتحه حضور در انتخابات مجلس را باید بخواند. اگر چه نمایندگان برخی از شهرهای بزرگ از جمله تهران کمتر با این نگرانی روبه رو هستند، اما بخش اعظم نمایندگان که شامل نمایندگان شهرستانها و شهرهای کوچک میشوند نمیتوانند با این مسئله کنار بیایند. در طرف مقابل دستگاههای دولتی نیز به دنبال افزایش سهم خود در بودجه سالانه هستند. طبیعی است که سازمان برنامه و بودجه بر اساس نیازمندیهای هر دستگاه ردیف بودجه خاص آن دستگاه را تعیین کرده، اما دستگاههای دولتی امسال بسیار بیشتر از سالهای قبل از تخصیص بودجه نگران هستند. برخی از معاونان پارلمانی دستگاههای دولتی به صورت تلویحی به نمایندگان گوشزد کردهاند که با مبالغ تخصیص داده شده عملاً هیچ کاری از دست آنان برای خدمات رسانی برنخواهد آمد. همین مسئله سبب شده تا آنها برای دور زدن سازمان برنامه و بودجه سراغ نمایندگان بروند تا شاید از این طریق فرجی حاصل شود.
فضای موجود سبب شده برخی از دستگاهها به صورت شخصی با نمایندگان وارد تعامل شده و ارائه خدمات بیشتر به حوزه انتخابیه آنان در صورت پیشنهاد افزایش بودجه را مطرح کنند. در این میان برخی از وزارتخانهها به دنبال برپا کردن سفرهای سیاحتی برای نمایندگان جهت به دست آوردن دل آنان برای افزایش بودجه هستند. شاید مطرح شدن پیشنهاد سفر خارج از کشور برای خانوادههای برخی از نمایندگان که شایعه آن در راهروهای پارلمان پیچیده است ناشی از همین نیاز دستگاهها به بودجه باشد، البته دولت نیز از چنین اقداماتی غافل نیست و معاون پارلمانی رئیسجمهور طی تذکراتی از تمام معاونتهای پارلمانی دستگاههای دیگر درخواست کرده تا از چنین اقداماتی بپرهیزند تا با واکنش نهاد ریاست جمهوری روبه رو نشوند. با این حال به نظر میرسد نیازمندیهای دستگاههای دولتی آنچنان در شرایط فعلی شدت گرفته است که حتی تأکید معاونت پارلمانی رئیسجمهور نتوانسته جلوی آنان را بگیرد؛ فرآیندی که به احتمال زیاد سردرگمی را در تصویب بودجه بیشتر خواهد کرد.
از رایزنی با رئیس مجلس تا تحصن
صرف نظر از دستگاههای دولتی در مجلس نیز اتحادهای جدیدی برای تغییر در بودجه در حال پدید آمدن است، به عنوان مثال نمایندگان استانهایی همچون اصفهان، خوزستان و همچنین مناطق زاگرسنشین که با بحران آب روبه رو هستند به دلیل مشکلات موجود به دنبال فشار یکپارچه به دولت برای افزایش بودجه بخش آب و توسعه سدها هستند. از سوی دیگر به دلیل محدودیتهای بودجهای نمایندگان این استانها خواستار برداشت از صندوق توسعه ملی برای اختصاص به این امر هستند که این کار نیاز به مجوز از مقامات عالی رتبه کشور دارد، از این رو این نمایندگان رایزنیهایی را با رئیس مجلس برای مطرح کردن این موضوع در شورای عالی ستاد هماهنگی اقتصادی آغاز کردهاند که البته معلوم نیست به کجا ختم شود. دلیل این مسئله هم آن است که در حوزههای مهمی همچون دفاع قرار است با برداشت از صندوق توسعه بودجه بیشتری برای توسعه آنها اختصاص داده شود و روشن نیست که آیا نقدینگی موجود در این صندوق به آن اندازه است که برای طرحهای اینچنینی مجوزی برای برداشت چنین مبالغی صادر شود یا خیر.
در نهایت اگر تمام این راه حلها با شکست روبه رو شود موضوع به قدری حیاتی است تا نمایندگان خود با تحصن به دنبال اجرای خواستههای خود بروند، به عنوان مثال فردین فرمند در نشست علنی مجلس درخواست تشکیل نشست غیرعلنی برای بررسی بودجه سال ۹۸ را مطرح کرد و به دلیل مخالفت نایب رئیس مجلس با این درخواست به گریه افتاد و در مقابل جایگاه هیئت رئیسه تحصن کرد و گفت که بنده در مراسم پدرم گریه نکردم، اما برای این بودجه و وضع مردم گریه میکنم.
اقدامی که در راستای منافع ملی نیست
روشن است که نمایندگان مجلس به دنبال احقاق حقوق منطقه خود در بودجه باشند، همانگونه که مردم خوزستان یا سایر مناطق نفتی انتظار دارند که سهم خوبی از بودجه نفت برای آنان دیده شود، اما در شرایط فعلی که کشور درگیر یک جنگ تمام عیار اقتصادی است آیا چنین رویکردی صحیح است. طبیعی است که مجلس میتواند هر گونه که میخواهد بودجه را به تصویب برساند، اما خروجی این کار تنها یک اقدام ضدملی خواهد بود که منجر به کسری بودجه و نابسامانی اقتصادی خواهد شد، همان گونه بودجه امسال با ۳۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه روبهرو شده و در صورت ادامه این اوضاع سال بعد وضعیت بسیار بدتر از سال جاری خواهد بود.