جوان آنلاین: همزمان با نوروز 1388 و پس از موفقیتهای ایران در عرصه هستهای و تحولات منطقه به نفع ایران، آمریکاییها هم به این نتیجه رسیدند که ادامه فشارها اثربخش نیست، لذا اوباما- که تنها سه ماه از حضورش در کاخ سفید میگذشت- اولین پیام نوروزی خود را برای تلطیف فضا ارسال کرد و بعد از آن هم به رهبر انقلاب نامه نوشت. در همین اثنا اخباری از تلاشهای آمریکا برای آغاز مذاکرات با ایران نیز منتشر شد. اوایل اسفند تا پایان اردیبهشت زمانی بود که آمریکاییها و اروپاییها همزمان از اصلاح روابط با ایران سخن میگفتند اما به دلیل نزدیکی به انتخابات نمیخواستند در عمل انجامشده بمانند، لذا ترجیح دادند تا پایان انتخابات صبر کنند. چند ماه بعد اما این موضع تحلیل رفته و تضعیف شده در برابر ایران تبدیل به نمایی کامل از دشمنی و دخالت در امور داخلی شد و مسیر گفتوگو و مذاکره برای مدتها مسدود ماند. در این مدت آمریکاییها هرچه توانستند برای حمایت از آشوبها و اغتشاشات عملیات کردند و بعد از آن فاز خود را به فاز تحریمی تغییر دادند.
سوای اینکه در ادامه درخصوص تحریمهای آمریکایی توضیحات کافی ارائه خواهد شد، باید گفت که اساسیترین تحریم ایران در سازمان ملل که مربوط به قطعنامه 1929 است، دقیقا در فاصله 6 ماه بعد از پایان فتنه، یعنی همزمان با اولین تحریمهای آمریکا علیه ایران در دوران اوباما تصویب شد و به عبارتی سازمان ملل با فشار آمریکاییها قطعنامهای وسیع علیه ایران با تحریمهای متنوع تصویب کرد؛ قطعنامهای که مقارن بود با تصویب تحریمهای cisada در آمریکا.
روزنامه «کریستین ساینس مانیتور» به نقل از یک مقام آمریکایی چندی بعد توضیح داد: «اواخر سال 2009 ما تقریبا بهطور کامل رویکردمان را به سمت تصویب قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل تغییر داده بودیم.»
پس از مدتی هم نشریه «هیل» رسما تغییر فاز را اعلام کرد و از تدوین تحریمهای جدید خبر داد. هیلاری کلینتون، وزیر وقت امور خارجه آمریکا در کتاب خاطرات خود ماجرای«چگونه از آشوب حمایت کردهایم» را بهخوبی تصویر میکند. او در بخشی از این کتاب میگوید: «پس از اعتراضها به نتیجه انتخابات سال 88، آمریکا توانست کشورهای دیگر را برای اعمال تحریمهای جدید علیه ایران همراه سازد.»
او البته در جای دیگری هم توضیح میدهد: «داخل دولت اوباما بحث ما در اینباره بود که چگونه به این وضعیت واکنش نشان دهیم. رابطهای ما در ایران اصرار داشتند تا جایی که ممکن است در اینباره سکوت کنیم. نگران بودند اگر آمریکا در حمایت از تظاهراتکنندگان صحبت یا آشکارا سعی کند خود را وارد مساله کند، دولت ایران فرصت پیدا میکند با اعتراضات بهعنوان یک توطئه خارجی برخورد کند. در پشت صحنه، تیم من در وزارت خارجه مدام با فعالان در ایران در تماس بود و مداخلهای اورژانسی هم برای جلوگیری از تعطیلی توئیتر بهمنظور تعمیر و نگهداری انجام داد. اگر توئیتر قطع میشد، معترضان از یک ابزار کلیدی ارتباطی محروم میشدند.»
رابرت گیتس، وزیر دفاع وقت آمریکا اما بهنوعی صریحتر به موضوع میپردازد و میگوید: «در حال حاضر به دلیل شکافهای عمیق در ایران پس از انتخابات تحریم موثرتر است. ما در 30 سال گذشته چنین شکافهایی را ندیده بودیم» و اظهارات او را استوارت لوی، معاون وقت وزارت خزانهداری آمریکا کامل میکند و توضیح میدهد که استنباط آمریکا همافزایی آشفتگی سیاسی با تحریم است و این دو در کنار هم تاثیری دوچندان خواهند داشت.
وقایع بعد از انتخابات سال 88 و حمایت تمامقد آمریکا و اروپا از آشوب در ایران تا پایان سال 2009 میلادی ادامه دارد، یعنی دقیقا همان زمانی که فتنه با حضور مردم در واقعه نهم دیماه خاتمه مییابد و شرایط کشور به حالت عادی باز میگردد. رفتارهای غربیها در این ایام به صورت کاملا محسوسی تغییر میکند و فاز جدید عملیات این بار در فضای تحریمی علیه ایران را آغاز میکنند. اوباما که از ابتدای حضور خود در جایگاه ریاستجمهوری آمریکا هیچتحریمی علیه ایران وضع نکرده بود، با ناامیدی از آشوب، ناگهان تغییر فاز میدهد و رسما عملیات برای تدوین تحریمهای سنگین و دامنهدار علیه ایران را از چند روز بعد از نهم دی ماه 88 آغاز میکند؛ به صورتی که سنگینترین تحریمهای تاریخ آمریکا علیه ایران یعنی تحریم CISADA2010 به فاصله 6 ماه بعد از پایان فتنه تصویب و عملیاتی میشود و پیرو آن دولت دهم تا پایان دورهکاری خود از نظر تعدادی سه برابر دولت نهم از سوی آمریکا تحریم میشود.
مقایسه تحریمها در دولت نهم با دولت دهم
به این صورت ایران از سوی آمریکا از سال 2005 تا پایان 2008 یعنی در طول دولت نهم، تنها سه مرتبه و آن هم به ترتیب در ژوئن 2005 با دستور اجرایی 13382، در 30 سپتامبر2006 با قانون حمایت از آزادی ایران و نهایتا در 6 نوامبر 2008 با قانون لغو گواهی u-turn، مورد تحریم آمریکا قرار گرفته و در طول سال 2009 که ایران درگیر انتخابات 88 بود تحریم جدیدی نشده بود، یکباره طی سالهای 2010 تا نیمه 2012 با 9 عنوان جدید تحریمی که هرکدام برای خود تحریمهای مهم و بزرگی به شمار میرفتند، مواجه شد.
شرح این تحریمها در طول دوران دولت دهم که همگی از سوی اوباما وضع شد به شرح زیر است:
اول جولای 2010؛ قانون جامع تحریمهای ایران، پاسخگویی و عدم سرمایهگذاری 2010(CISADA2010)
ممنوعیت تراکنش موسسات مالی دنیا در ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با موسسات مالی ایرانی که در لیست تحریم آمریکا هستند یا نهادهایی که به علت ارتباط با سپاه پاسداران، برنامه هستهای، موشکی و حمایت ایران از مقاومت در لیست تحریم هستند و ممنوعیت واردات فرآوردههای نفتی توسط ایران، بر اساس این قانون درآمدهای ایران به دلیل عدم ارتباط بانکهای خارجی با ایران نمیتواند آزادانه مصرف شود.
28 سپتامبر 2010؛ دستور اجرایی 13553
مسدود کردن اموال برخی افراد در مورد حقوق بشر دولت ایران، بنابر این دستور تعداد زیادی از بانکها، افراد و نهادهای ایرانی در لیست تحریم قرار گرفتهاند.
23 می2011؛ دستور اجرایی 13574
اختیارات رئیسجمهور برای اجرای تحریمهای گفتهشده در قانون تحریمهای ایران 1996(ISA) که با اصلاحات طبق برجام لغو شده است.
20 نوامبر 2011؛ دستور اجرایی 13590
اختیارات اعمال تحریم مربوط به ارائه محصولات، خدمات، فناوری یا حمایت از بخشهای انرژی و صنایع پتروشیمی ایران که طبق برجام لغو شده است.
31 دسامبر 2011؛ قانون اختیارات دفاع ملی برای سال مالی 2012(NDAA2012)
بلوکه کردن همه داراییهای موسسات مالی ایرانی و تراکنش در داراییها و سود حاصل از آن برای این موسسات، ممنوعیت انجام تراکنش موسسات مالی دنیا با بانک مرکزی ایران و سایر موسسات مالی ایرانی، ممنوعیت انجام تراکنش برای خرید نفت توسط بانکهای مرکزی کشورها و موسسات مالی وابسته به آنها مگر در صورت کاهش خرید نفت از ایران، بر اساس این قانون فروش نفت ایران کاهش یافت.
بخش مربوط به موسسات مالی خارجی و کاهش فروش نفت ایران طبق برجام صرفا برای افراد خارجشده از لیست تحریم متوقف شده است.
فوریه 2012؛ دستور اجرایی 13599
اجرای بلوکه کردن اموال داراییهای ایران، بانک مرکزی ایران و همچنین موسسات مالی ایرانی طبق قانون NDAA. این دستور طبق برجام متوقف شد، اما ممنوعیتهای آن در خود آمریکا پابرجا ماند.
22 آوریل 2012؛ دستور اجرایی 13606
مسدود کردن اموال و جلوگیری از ورود افراد خاص به ایالات متحده در رابطه با نقض حقوق بشر توسط دولتهای ایران و سوریه
اول می2012؛ دستور اجرایی 13608
ممنوعیت تراکنش موسسات مالی با دورزنندگان تحریمهای ایران و سوریه
30 جولای 2012؛ دستور اجرایی 13622
محدودیت در تراکنشهای موسسات مالی دنیا با شرکت ملی نفت و شرکت ملی نفتکش و اجرای قانون NDAA و محدودیت در تراکنشهای مربوط به بخش پتروشیمی که طبق برجام لغو شده است.