سازمان بسیج سازندگی در سال ۱۳۷۹ بر اساس تدابیر مقام معظم رهبری برای شکوفایی استعداد‌های ذخیره‌شده در جوانان تأسیس شد. این سازمان با هدف استفاده از نیروی نشاط جوانان برای سازندگی کشور در اوقات فراغت فعالیت‌های خود را آغاز کرد و با گذشت سال‌ها از فعالیتش به چنان رشد و بالندگی رسید که به گفته سردار نعمان غلامی امروز حدود یک میلیون جهادگر در قالب اردو‌های جهادی به مناطق مختلف کشورمان اعزام می‌شوند. به مناسبت پنجم آذرماه سالروز تشکیل بسیج مستضعفین گفت‌و‌گویی با سردار نعمان غلامی رئیس سازمان بسیج سازندگی انجام دادیم تا از فعالیت‌های یکی از نام‌آشناترین و تأثیرگذارترین سازمان‌های بسیج بیشتر بدانیم.
هنوز برای برخی از خوانندگان جوان ما این سؤال مطرح است که اساساً فلسفه تشکیل سازمان بسیج سازندگی چه بود؟
بسیج سازندگی یک نهاد انقلابی و مولود سپاه و بسیج است که مستقیماً با موافقت مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا ایجاد شده است. جای این نهاد در همان زمانی که وزارت جهاد سازندگی در وزارت کشاورزی ادغام شد و به نوعی فعالیت‌های جهادی در عرصه سازندگی و کشاورزی کمرنگ شد احساس می‌شد؛ لذا برای اینکه حرکت خدمت‌رسانی مردمی به‌ویژه جوانان به مردم مناطق محروم تداوم یابد، بسیج سازندگی در اردیبهشت سال ۷۹ تشکیل شد. روز به روز هم فعالیت‌های آن در خدمت‌رسانی به مردم با توجه به استقبال جوانان و اقشار مختلف مردم گسترش پیدا کرد. یکی از کارکرد‌های بسیج سازندگی بحث خدمت‌رسانی و محرومیت‌زدایی با استفاده از نیرو و ظرفیت‌های مردمی در سطح کشور است که عامل افزایش حجم فعالیت‌های آن شده است. به طوری که از سال ۱۳۷۹ تا الان به طور میانگین، سالانه ۸ هزار طرح کوچک محرومیت‌زدایی و خدمت‌رسانی در نقاط محروم کشور انجام شده است. این طرح‌ها شامل آبرسانی، کمک به ساخت مسجد، ساخت خانه عالم، ساخت درمانگاه و هر چیزی می‌شود که نیاز یک منطقه محروم است.
نیرو‌های جهادی چگونه سازماندهی می‌شوند؟ بر اساس تخصص، علاقه نیرو یا منطقه محل زندگی؟
اکنون سالانه یک میلیون نفر از جوانان کشور در قالب اردو‌ها و گروه‌های جهادی به نقاط مختلف کشور می‌روند و خدمت‌رسانی می‌کنند. نکته مهم ساختارمند شدن این گروه‌ها و جوانان است. اکنون گروه‌های جهادی یک تشکل ارزشمندی شده‌اند که مقام معظم رهبری هم در اجتماع بزرگ ۱۰۰ هزار نفری مهرماه امسال در ورزشگاه آزادی، به نیکی از این مجموعه یاد کردند. ۱۱ هزار گروه جهادی در کشور سازماندهی شده که با هدایت بچه‌های دلسوز جهادی در حوزه‌های تخصصی اقشار بسیج مشغول خدمت‌رسانی و نقش‌آفرینی مستمر هستند. مثل گروه‌های جهادی تخصصی پزشکی، تخصصی کشاورزی، تخصصی عمران، حقوقدانان، تخصصی دانش‌آموزی، تخصصی دانشجویی، جامعه زنان در همه قشر‌های بیست‌و‌دوگانه بسیج این گروه‌های جهادی شکل گرفته و روز به روز هم توسعه پیدا می‌کند. جالب است که بگویم در ترکیب این گروه‌های جهادی، افراد دارای مدرک تحصیلات عالی کارشناسی ارشد و دکتری یا دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد در رشته‌های مختلف حضور دارند و مشغول خدمت‌رسانی هستند. مخصوصاً در موضوعات اقتصادی و اقتصاد مقاومتی نیرو‌های متخصص زیادی داریم. در همین رزمایشی که در مهرماه برگزار شد طی ۳۵ روز ۸ هزار و ۶۰۰ گروه جهادی برای پاسخ به فراخوان هماهش «رابطه تحریم اقتصادی و جنگ روانی دشمن» به صحنه آمدند. البته تهدید و جنگ اقتصادی موضوع جدیدی نیست؛ از این نوع تهدید‌ها از ابتدای انقلاب تا الان وجود داشت. اساساً خودکفایی کشور در برخی زمینه‌ها از دستاورد‌های همین تحریم‌ها و تهدید‌ها و جنگ اقتصادی بوده است.
شما حضور جوانان را در دهه اول انقلاب و دوران دفاع مقدس دیده‌اید، اکنون هم با جوانان جهادی کار می‌کنید، می‌توانید مقایسه‌ای بین این دو انجام دهید؟
واقعیت این است که امروز عشق و علاقه مردم بویژه جوانان به انقلاب و نظام قطعا کمتر از گذشته نیست بلکه بیشتر هم شده است. انقلاب بعد از دوران دفاع مقدس ظرفیت‌های بسیاری برای نقش افرینی جوانان ایجاد کرده است. من احساس می‌کنم ظرفیت‌های امروز کشور برای نقش افرینی جوانان در حل مشکلات واقعا بی نظیر است. ما باز هم میتوانیم بروکراسی موجود در دستگاه‌ها را در جهت به صحنه آمدن بیشتر جوانان کمتر کنیم. جوانان بودند که ما را در دفاع مقدس پیروز کردند، آن‌ها فرماندهی کردندو حماسه‌ها رقم زدند. الان هم جوانان میتوانند در جنگ اقتصادی حماسه رقم بزنند و در مدیریت جهادی و ارائه خدمات صادقانه نقش اول را ایفا کنند، هم این‌ها میتوانند در حوزه فرهنگی دست برتر را داشته باشند، اگر حمایت دستگاه هااز جوانان بیشتر شود، ما باقی مانده راه را با سرعت بیشتر طی می‌کنیم.
سردار غیب‌پرور به مناسبت هفته بسیج اعلام کردند که بسیج به تولید انرژی خورشیدی ورود می‌کند؛ این مورد هم به کارهای جهادی برمی‌گردد؟ کلاً چه برنامه‌هایی برای هفته بسیج پیش‌بینی شده است؟
بسیج مهندسین با همکاری بسیج سازندگی در حوزه انرژی خورشیدی وارد عمل شده و ساخت نیروگاه‌های خورشیدی را شروع می‌کند. قرار است در مرحله اول ۳ هزار واحد کوچک انرژی خورشیدی و نیروگاه کوچک ۵ کیلوواتی با همکاری وزارت نیرو احداث شود که برنامه و بودجه آن پیش‌بینی شده است. این یک کار جدید است که بسیج به آن ورود کرده است. برای هفته بسیج نیز در ادامه همان رزمایش خدمت که در شهریورماه شروع شد ۶ هزار گروه جهادی از مجموع ۱۱ هزار گروه جهادی ما حداقل به مدت ۱۵ روز در مناطق محروم مشغول فعالیت خواهند بود که ممکن است در هفته بسیج افزایش هم داشته باشد. در برنامه اقشار مختلف بسیج هم پیش‌بینی شده هر قشر کار اساسی و شاخصی را در این هفته انجام دهد؛ به عنوان مثال بسیج کارمندی ۸۰۰ میز خدمت را با هدف پاسخگویی مسئولان دستگاه‌های اجرایی در نقاط محروم راه‌اندازی می‌کند.
همچنین با هدف توسعه اقتصاد مقاومتی برپایی ۳۰۰ نمایشگاه عرضه محصولات خوراکی و خانگی را در نقاط مختلف کشور با مشارکت تولیدکننده‌های کوچک توانمند خواهیم داشت. در بحث شعار سال هم که حمایت از کالای ایرانی است، کار مشترکی بین بسیج مهندسین، بسیج دانش‌آموزی و بسیج کارگری انجام می‌گیرد تا ۳۰ هزار دانش‌آموز برای آشنا شدن با فرهنگ کار و نقش تولید و مصرف کالای ایرانی از واحد‌های تولیدی و کارخانه‌ها بازدید کنند و ۱۵۰۰ مدیر واحد‌های تولیدی هم با حضور در مدارس حداقل برای ۳۰۰ هزار دانش‌آموز در باره اهمیت تولید و مصرف کالای ایرانی سخنرانی کرده و به گفتوگو بنشینند. برگزاری مسابقات دانش‌آموزی نیز در این حوزه پیش‌بینی شده است. در حوزه پزشکی هم یک هزار پزشک در هزار مسجد به ارائه خدمات درمانی رایگان اقدام خواهندکرد.
کمک به محرومان و خدمت در مناطق محروم یا توسعه این مناطق کم و بیش مورد توجه همه دولت‌ها در همه کشورهاست. حتی سمن‌ها یا ان‌جی‌او‌ها یا نهاد‌های مردمی هم کم و بیش در کشور‌های دیگر برای این امور تشکیل می‌شود. گروه‌های جهادی بسیج چه تفاوتی با آن‌ها و چه دستاورد‌هایی برای کشور دارد؟
کاری که الان در بستر گروه‌های جهادی انجام می‌شود در حقیقت برخاسته از انگیزه ایمانی و الهی و جوشش درونی جوانان انقلابی ماست. در این نگاه خدمت به مردم عبادت است، ارزش است، موجب تقرب به خداوند است، ضمن آنکه از علاقه به مردم محروم و مستضعف هم نشان دارد. این حرکت از متن ارزش‌های الهی و دینی برخاسته است تا با حل مشکلات مردم، موجبات سعادت دنیوی و اخروی فرد جهادی را هم فراهم کند. نیروی جهادی معتقد است این کار نوعی خودسازی است. یعنی این نوع خدمت‌رسانی هم دستاورد‌های فردی برای نیروی جهادی و هم دستاورد‌های اجتماعی برای کشور دارد. ضمن آنکه کادرسازی هم صورت می‌گیرد. واقعاً دستاورد‌های فراوانی برای کشور دارد که نمی‌توان همه آن‌ها را برشمرد. به عنوان مثال با این کار بسیاری از مناطق محروم شناسایی می‌شوند، دستگاه‌های مختلف اجرایی کشور هماهنگ می‌شوند، بسیاری از مناطق کشور توسعه می‌یابند، مشارکت مردمی در حل مشکلات کشور افزایش می‌یابد. برخی برنامه‌های ما بلندمدت است. یکی از برنامه‌هایی که با تدبیر سردار غیب‌پرور رئیس سازمان بسیج داریم این است که گروه جهادی ما برای مدت پنج سال در یک منطقه جغرافیایی به صورت متناوب مستقر می‌شود تا ظرفیت‌های منطقه را با کمک مردم همان منطقه برای رسیدن به یک نقطه پیشرفت و توسعه به‌کار گیرد. یعنی یک منطقه محروم به منطقه توسعه‌یافته تبدیل می‌شود. این دیگر صرفاً یک اقدام خدمت‌رسانی مشخص و معلوم مثل ساخت یک مسجد، یک مدرسه یا یک درمانگاه نیست، بلکه کمک به توسعه کلی منطقه است. ممکن است یک واحد خیریه ایجاد کنید که فقط غذا بدهد، یا یک واحدی فقط خدمات درمانی ارائه دهد، اما هدف این گروه‌های جهادی توسعه و پیشرفت همه‌جانبه یک منطقه است. البته باید تأکید کنم که این گروه‌ها در عرض و موازی دستگاه‌های دیگر دولتی و حاکمیتی نیستند بلکه در طول آن‌ها و در امتداد آن‌ها فعالیت می‌کنند. این مدل مختص جمهوری اسلامی ایران است. بسیج امتداد دستگاه‌های دولتی است. با آن دستگاه‌ها تعامل دارد که بسیار مهم است. مثلاً بسیج اصناف ما با طرح «یک کاسب، یک دانش‌آموز» از ظرفیت کسبه برای حمایت از دانش‌آموزان استفاده می‌کند که کار جدیدی است که در هیچ جا اجرا نمی‌شود. این رویکرد منحصر به ایران و دستاورد نهاد‌های انقلاب اسلامی است.
جدا از کار عمرانی در مناطق محروم، اردو‌های جهادی بسیج چه دستاورد‌هایی دارد؟
اردو‌های جهادی فرصتی برای رویش استعداد‌ها و انگیزه‌ها در جامعه است. موجب ایجاد امیددر در دل خانواده‌هایی می‌شود که در مناطق محروم زندگی می‌کنند. فرصتی هم برای خانواده‌هایی است که می‌خواهند فرزندانشان یا خودشان در مسیر درست و مطمئن به دیگر همنوعان خود کمک کنند. این فرصت‌ها در اردو‌های جهادی وجود دارد. یعنی ما میتوانیم دو هدف را با این اردو‌ها محقق کنیم: یکی رفع محرومیت از کشور و افزایش امید به زندگی در مناطق محروم و دیگری خودسازی جوانان در دل خانواده‌ها وتامین امنیت خاطر خانواده‌هایی که علاقه مندند فرزندانشان اوقات فراغت خود را در مسیر درست بگذرانند و ساخته شوندتا در آینده برای خود، خانواده و جامعه مفیدتر باشند.
بسیج نهادی با ابعاد مختلف است. یکی از ابعاد خدمات این نهاد علاوه بر بعد محرومیت‌زدایی و سازندگی که به عهده بسیج سازندگی است، بعد اجتماعی بسیج است که اتفاقاً در سال‌های اخیر بیش از گذشته مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله در بحث مقابله با آسیب‌های اجتماعی هم بسیج ورود پیدا کرده است. در این خصوص می‌خواهیم مصداقی از خدمات بسیج را بیان کنید.
اینکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند بسیج نسخه شفابخش برای انقلاب در همه حوزه‌هاست یک واقعیت است. همین جا از مسئولان محترم دولتی می‌خواهم که بیش از گذشته به ظرفیت‌های بسیج توجه داشته باشند و از آن برای حل مسائل و مشکلات استفاده کنند. بسیج بار‌ها آمادگی خود را برای تعامل با دولت در این خصوص اعلام کرده است. یکی از حوزه‌هایی که می‌توان بیش از این از ظرفیت بسیج استفاده کرد، مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. حالا من به چند نمونه اشاره می‌کنم. در یک مورد با مدیریت فرمانده پایگاه بسیج و همکاری یک پزشک متخصص روی موضوع اعتیاد در یک روستا کار شد. طی کمتر از دو سال ۸۰ نفر از اهالی روستا که اعتیاد داشتند، موفق به ترک آن شدند و آن روستا به یک روستای پاک تبدیل شد. این یک نمونه است که می‌تواند در جا‌های دیگر هم تکرار شود. یا در موردی دیگر یک گروه جهادی در سال جاری در یک محله، هشت معتاد را مورد حمایت خودش قرار داد و برای آن‌ها پس از ترک اعتیاد اشتغالزایی کرد. این حرکتی بود که با همکاری بسیج سازندگی انجام شد. از این موارد در سراسر کشور زیاد داریم. ما سال گذشته روی ۳۲۵ محله و شهر تمرکز داشتیم الان این رقم به ۴۵۶ رسیده است که باز قابل افزایش است. بسیج بر اساس یک مدل مشخص با بهکارگیری ظرفیت نیرویی خود در حل مشکلات مربوط به زیرساخت‌های مناطق محروم و حاشیه‌نشین‌ها نقش‌آفرینی کرده است. ما ۱۳۵۰ پروژه کوچک در محلات حاشیه شهر‌ها داریم که با حمایت قرارگاه محرومیت‌زدایی سپاه در حال اجراست تا مشکلات زیرساختی این محلات را حل کنیم. در بحث آموزش و اشتغالزایی ما ورود بسیار جدی داریم.
همکاری دستگاه‌های دیگر به‌ویژه دولتی‌ها با شما چگونه است؟ چقدر تمایل دارند از ظرفیت بسیج در انجام وظایف خودشان استفاده کنند؟ تعامل شما با آن‌ها چگونه است؟
مجموعه بسیج متعلق به نظام است. جدای از ساختار حاکمیت نیست. بسیج سازمانی مردمی است که استعداد و ظرفیت مردمی را در خدمت نظام و مردم به‌کار می‌گیرد. دستگاه‌ها معمولاً در انجام وظایف خود متکی به امکانات و نیروی انسانی خودشان هستند، اما بسیج متکی به نیرو‌های عظیم مردمی است که می‌تواند به کمک همه دستگاه‌ها برود؛ لذا معتقدیم که باید در تعامل نزدیک با دستگاه‌های دیگر باشیم. همه ما معتقدیم که باید بهترین خدمت را به مردم ارائه دهیم و این زمانی میسر خواهد بود که دستگاه‌ها از کارآمدی لازم برخوردار باشند. با بهکارگیری ظرفیت‌های مردمی، کارآمدی هر دستگاهی افزایش می‌یابد که به خدمت‌رسانی بیشتر و بهتر می‌انجامد. بنابراین تعامل میان بسیج و دستگاه‌های دیگر و حمایت از آن‌ها و استفاده آن‌ها از ظرفیت بسیج می‌تواند اهداف دستگاه‌ها را سریع‌تر محقق کند. به عنوان مثال در سال ۹۵ واکسیناسیون ۱۴ میلیون قطعه طیور بومی را علیه بیماری نیوکاسل در سطح کشور طی سه روز با استفاده از نیرو‌های بسیجی در بالاترین کیفیت انجام دادیم که یک رکورد در جهان بود. مشابه آن هم در زلزله کرمانشاه رخ داد که بسیج با بهکارگیری ۱۵ هزار نیروی سازمان‌یافته و ایجاد دو قرارگاه خدمت‌رسانی، عهده‌دار حل مسائل همه روستا‌های زلزله‌زده اعم از پیگیری مشکلات آب و برق و اسکان موقت و دیگر خدمات شد و توانست رکوردی را در حل مشکلات در آن مقطع از خود برجای بگذارد. هرکجا از ظرفیت بسیج استفاده شد بیشتر موفق بوده‌اند.
در بحث ارائه تسهیلات و اعطای وام که شنیدم شما هم در این زمینه اقداماتی را انجام می‌دهید؛ باید بگویم که برخی از مردم ما تمکن مالی دارند و میتوانند در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند، اما اطلاعات لازم برای یک سرمایه‌گذاری مطمئن را ندارند. در این زمینه شما چه برنامه‌ای دارید؟
نکته‌ای که به آن اشاره کردید کاملاً درست است. بسیاری از مردم منابع و امکانات لازم برای شروع کارهای کوچک را دارند، اتفاقاً هر کار اقتصادی کوچک که با منابع مردم راه بیفتد و متکی به وام‌های با نرخ سود بالا نباشد، پایداری و ماندگاری بیشتری دارد و مقابل بحران‌های اقتصادی و چالش‌های بازار بیشتر مقاومت می‌کند. ما معتقدیم اگر بتوانیم خدمات مشاوره‌ای و آموزش سرمایه‌گذاری به مردم را افزایش دهیم و توانمندی‌ها و مزیت‌های آن را بشناسیم و روی مزیت‌ها کار کنیم به تکمیل زنجیره تولید و تحقق اقتصاد مقاومتی کمک کرده‌ایم و این می‌تواند موجب بارورتر شدن اقتصاد کشور شود. بسیج در این زمینه هم تجربه خوبی دارد و هم آمادگی لازم را دارد تا با معرفی الگو‌های موفق سرمایه‌گذاری، هدایتگر سرمایه‌های مردم در مسیر درست تولید به جای دلالی و واسطه‌گری باشد و این را ما در دستور کار خود قرار داده‌ایم.
در جایی خواندم بسیج ۳۰۰ هزار شغل ایجاد کرده است؛ این امر چگونه محقق شد؟
بسیج نهادی است که عشقش خدمت به مردم در هر حوزه‌ای است. در جنگ اقتصادی هم خودش وارد عرصه شد. در پنج سال گذشته ۱۵۰ هزار واحد کوچک اقتصاد مقاومتی ایجاد کرده‌ایم که در هر واحد یک تا دو نفر اشتغال دارند. یعنی در این ۱۵۰ هزار واحد برای ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار نفر اشتغالزایی صورت گرفته است. جزئیات این کار و شغل‌های ایجاد شده در سایت‌ها و فضای مجازی و در همایش‌ها معرفی و تشریح شده است. با تجربه‌ای که در این حوزه داریم و انگیزه‌ای که برای تأمین منابع برای اشتغالزایی داریم امیدوارم در آینده با تعامل بیشتر دستگاه‌ها کارهای بزرگ‌تری در عرصه اقتصاد مقاومتی انجام دهیم.
معمولاً نهاد‌های انقلابی در عرصه اجرایی خوب عمل می‌کنند، اما عملکرد آن‌ها بازتاب زیادی در جامعه ندارد. این نقص در سازمان شما هم مشاهده می‌شود؛ چرا کار رسانه‌ای لازم را انجام نمی‌دهید؟
حق با شماست. ما در همین رزمایش سراسری خدمت که چند ماه اخیر برگزار شد تا حدودی این کار را با هدف الگو‌سازی و نه تبلیغاتی شروع کردیم. ما باید الگو‌ها را معرفی کنیم. برنامه‌ریزی شده تا در هفته بسیج امسال هم ۷۰ مستند از کارهای فاخر بسیج در عرصه اقتصاد مقاومتی را پخش کنیم تا مردم با این دستاورد‌ها بیشتر آشنا شوند. در هفته بسیج همچنین اعزام ۶ هزار گروه جهادی را برای خدمت‌رسانی به مناطق محروم خواهیم داشت. احداث ۳ هزار واحد نیروگاهی کوچک ۵ کیلو واتی در روستا‌ها را آغاز می‌کنیم، ۱۳۵۰ پروژه کوچک محرومیت‌زدایی در کشور را افتتاح می‌کنیم و شاهد بهره‌برداری از ۳ هزار واحد جدید خرد خانگی خواهیم بود؛ البته باید بگویم که در حال حاضرحدود ۱۱ هزار تقاضای مشابه در سامانه ما ثبت شده است.
