تصمیمهای جنجالی وزارت علوم برای دریافت پول بیشتر از دانشجویان، از مهرماه ۹۵ شروع شد. از آن زمان تاکنون تحصنهای اعتراضی افزایش یافت. ورودیهای جدید اولین تصویرشان از دانشگاه، صحنه اعتراضات سال بالاییها به موضوعات صنفی مثل قانون سنوات و مشکلات خوابگاهی است. این در حالی است که آمارها حاکی از درآمد رو به رشد دانشگاههاست.
وزارت علوم میزان شهریه دانشجویان کارشناسی شبانه را بر عهده دانشگاه گذاشته است و حداقل و حداکثری برای آن رعایت کرده، اما برخی دانشگاهها هر سال بهصورت تصاعدی شهریهها را افزایش میدهند.
در بحث آموزش مشکل این است که بعضی از درسها سالی یک بار ارائه میشود و این کار باعث میشود که دانشجو در به پایان رسیدن تحصیلاتش دچار مشکل شود. دانشجو چه گناهی کرده که به دلیل عدم برنامهریزیهای درست دانشگاه هم باید تحصیل کند و هم باید پول بدهد و هم هزینه سنوات پرداخت کند.
منابع مختلف درآمدی
ماجرا فقط به سنوات پولی مربوط نیست و درآمد دانشگاهها بسیار متنوع است. درآمد دانشگاهها بهطور کلی به پنج دسته تقسیم میشود که این منابع درآمدزا برای هر دانشگاه متفاوت است.
درآمد حاصل از خدمات آموزشی و فرهنگی، خدمات رفاهی دانشجویی، خدمات پژوهشی و تحقیقاتی، خدمات رفاهی دانشجویی و درآمد حاصل از فروش سایر خدمات از جمله مهمترین موارد هستند.
کافی است گشتی در دانشگاهها زده شود و افزایش اخذ هزینههای دانشجویی با دلایل مختلف از کارت دانشجویی گرفته تا هزینه در اختیار دادن فایل یک پایاننامه با مبالغ متفاوت دیده شود.
فقط درآمد حداکثری
طبق گزارش «دفتر برنامه، بودجه و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» مدلسازی بودجهای یک دانشگاه براساس هزینههای دانشگاه نسبت به دانشجو است و دانشگاهها در سالهای اخیر موظف هستند حداقل ۱۵ درصد بودجه خود را از محل درآمدهای اختصاصی به دست آورند. تأکید وزارت علوم به ویژه از محل انجام پروژههای تحقیقاتی و پژوهشهای مختلف است، اما دانشگاهها به این حد بسنده نمیکنند و درآمد حداکثری را در نظر دارند. هیچ ایرادی هم ندارد ولی به شرط اینکه خدماتدهی به دانشجویان به شرط جیببری از آنها تمام نشود.
پیش از این رئیس دانشگاه تربیت مدرس در همین زمینه گفته بود «در طرح تحول راهبردی دانشگاه، پیشبینی شده طی پنج سال آینده بتوانیم با رشد درآمدهای دانشگاه، ۵۰ درصد بودجه خود را از محل غیردولتی تأمین کنیم. به گفته محمدتقی احمدیان همچنین در راستای تنوع فرمت آموزشی؛ «آموزش الکترونیک، آموزش پیوسته، آموزش غیررسمی، آموزشهای حرفهای و نیمهحضوری باید مورد توجه قرار گیرد تا برای همه مخاطبان فرصت آموزش ایجاد شود و امکان درخشش و کسب درآمد نیز برای دانشگاه ایجاد شود.»
کتابخانه هم منبع مالی است
در واقع دانشگاههای کشور به جای کشف و شکار فرصتهای بینالمللی و داخلی در زمینههای علمی و پژوهشی، تمرکز خود را بر درآمدزایی کوتاهمدت گذاشتهاند. مشکل این درآمدزایی نادیده گرفتن آینده و فشار بیشتر به دانشجویان است. به طور نمونه ثبتنام دانشجو در کتابخانه هزینهای ندارد، با این حال اگر دانشجویی کتابی را از کتابخانه بگیرد، اما در مدت دو هفته قانونی کتاب را تحویل ندهد، باید جریمه پرداخت کند. یکی دیگر از هزینههای دانشجویی درباره حذف دروس است. در آییننامههای آموزشی، توضیح خاصی مربوط به دانشجویان شبانه نیست، اما یک ماده الحاقی وجود دارد که درباره دانشجویان شبانه است که میگوید هنگام نامنویسی در هر نیمسال تحصیلی، پرداخت شهریه بنابر تعرفههای هیئت امنای دانشگاه الزامی است، اما موردی که در حال حاضر اعتراض بسیاری از دانشجویان را بهدنبال داشته، افزایش تصاعدی شهریهها است.
برابری خدمات و درآمد
آمارها نشان میدهد ۹۱ درصد اعتراضات دانشگاهی پیرامون مسائل غیرسیاسی (صنفی و آموزشی) است. بهطور مثال ۳۶ درصد اعتراضات مربوط به مسائل خوابگاه، ۲۳ درصد مشکلات سلف و ۱۴ درصد دریافت شهریه از دروس جبرانی است، پس رد پای مشکلات مالی در همه حوزهها برای دانشجویان قابل لمس است.
اعتراضات دانشجویی با عقبنشینی میلیمتری وزارت علوم از قانون سنوات فروکش کرده، اما به نظر نمیرسد سیاستگذاران بنای تغییر رویه داشته باشند. آیا باید همچنان منتظر حاشیهسازی طرفداران دانشگاه پولی در وزارت علوم باشیم؟ برنامه دانشجویان برای حفاظت از قانون اساسی و عدالت آموزشی چه خواهد بود؟ درآمدسازی دانشگاهها مفید است، اما خدماتدهی به دانشجویان هم باید در همان سطح باشد.