کوتاه آمدن دونالد ترامپ از ادعای صفر کردن نفت صادراتی ایران و ارائه معافیت به هشت کشور که در پرتو ترس از افزایش قیمت نفت از یک سو و درگیر شدن بیشتر با متحدان اروپایی و آسیایی و چین و روسیه از سوی دیگر، کار را به جایی رسانده است که خود کارشناسان و رسانههای غربی از توان ایران برای پشت سر گذاشتن تحریمهای نفتی امریکا خبر بدهند. در چنین شرایطی امریکا به ناچار به تهدید تلویحی ناوگان نفتکش ایران رو آورده است و در عین حال تهران هم خود را برای کشاندن واشنگتن به سازمان بینالمللی دریانوردی و شکایت از آن به سبب ممانعت از بیمه شدن کشتیهای ایران آماده میکند.
خبرگزاری انگلیسی رویترز به نقل از مقامها و تحلیلگران نوشت: «ایران احتمالاً طوفان ناشی از تحریمهای نفتی امریکا را پشت سر خواهد گذاشت. اقتصاد این کشور به دلیل افزایش بهای نفت خام و شدت گرفتن اختلافات میان ایالات متحده و سایر قدرتهای اصلی با رکود مواجه میشود، اما دچار فروپاشی نخواهد شد.»
یک دیپلمات اروپایی در مصاحبه با رویترز که نخواسته اشارهای به نامش شود قیمت بالای نفت و انزوای امریکا را دلایل بهتر بودن شرایط ایران نسبت به قبل از سال ۲۰۱۶ عنوان کرده است.
یک دیپلمات دیگر به رویترز گفت: «دوران سختی خواهد بود، اما اقتصاد ایران به چند دلیل در برابر آن تاب خواهد آورد که از آن جمله میتوان به تحت تحریم بودن روسیه (از سوی امریکا و اتحادیه اروپا)، مشکلات مالی و سیاسی پیش روی عربستان سعودی و جنگ تجاری بین چین و ایالات متحده اشاره کرد.»
دونالد ترامپ ۱۸ اردیبهشتماه به طور یکجانبه با نقض تعهدات امریکا ذیل توافق هستهای برجام کشورش را از این توافق خارج کرد و شامگاه دو شنبه ۱۵ مردادماه با امضای فرمانی رسماً دستور اجرای اولین بسته تحریمها علیه ایران را صادر کرد و بالاخره دومین دور تحریمها در بخشهای کشتیرانی، مالی و انرژی ایران از روز ۱۴ آبانماه از سر گرفته شدند. با این حال دولت ترامپ، بهرغم تلاشهای اولیه برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران از آن عقبنشینی کرده است.
«مایک پمپئو»، وزیر خارجه امریکا اعلام کرده به ۹ کشور ایتالیا، تایوان، ترکیه، چین، ژاپن، کرهجنوبی، هند و یونان و افغانستان معافیت از تحریمهای نفتی ایران اعطا کرده است. در همین رابطه شرکت ژاپنی فوجی اعلام کرده است که در حال بررسی امضای قرارداد جدیدی برای خرید نفت خام از ایران است. به گزارش رویترز آتسو شیبوتا، رئیس شرکت فوجی، به خبرنگاران گفت که نزدیک یک سوم از ۱۴۳ هزار بشکه نفت خام پالایششده آنها از ایران تأمین میشود.
تهدید کشتیهای ایران
در عین حال برایان هوک، نماینده ویژه امریکا در امور مربوط به ایران، مدعی شد که ایالات متحده مصمم است از مسیری «مرحلهبندی شده» صادرات نفت جمهوری اسلامی ایران را به صفر تقلیل دهد بیآنکه این اقدام باعث افزایش بهای نفت در بازار جهانی شود. هوک همچنین به خریداران «نفت شناور» ایران و کسانی که امکانات عبور و تسهیلات بندری در اختیار کشتیهای ایران قرار دهند هشدار داده است. ایران برای «دور زدن» تحریمها مقادیری نفت خام را در نفتکشهای متعلق به خود انبار کرده و آن را به فروشندگان پیشنهاد میکند. در صورت یافتن مشتری، این نفت به تانکرهای طرف مقابل منتقل میشود با این امید که این نقل و انتقال غیررسمی از دید مراکز بینالمللی نظارت بر حمل و نقل دریایی مخفی بماند. اطلاعات این مراکز در دسترس همگان قرار دارد. این مقام امریکایی هشدار داده است که خریداران نفت شناور یا بنادری که امکانات و تسهیلاتی در اختیار تانکرهای حامل آن قرار دهند خود را در معرض مخاطرات اضافی و جریمه سنگین قرار میدهند. نماینده ویژه امریکا ترتیبات بیمه نفتکشها و کشتیهای متعلق به ایران را ناکافی و خطرناک توصیف کرد و گفت: «از کانال سوئز تا تنگه مالاکا و در تمامی گلوگاههای بین آنها، تانکرهای ایرانی به منزله خسارت متحرک هستند و تانکرهای خود-بیمه ایرانی برای بنادری که به آنها اجازه میدهند پهلو بگیرند، کانالهایی که به آنها اجازه عبور میدهند و کشتیهایی که در مسیر آنها قرار میگیرند، خطرآفرین هستند.» برخی منابع غربی گفتهاند که نفتکشهای ایرانی برای جلوگیری از شناسایی در جریان حمل و نقل نفت، دستگاههای ردیاب خود را خاموش میکنند که خطر برخورد با کشتیهای دیگر را افزایش میدهد. اما یک روز پس از هشدار برایان هوک به بنادر و شرکتهای بیمه، ایران اعلام کرد که از امریکا به سازمان بینالمللی دریانوردی شکایت برده که مانع بیمه شدن کشتیهای ایران میشود. این خبر را حمید بعیدینژاد، سفیر ایران در بریتانیا اعلام کرده است. ۱۷۲ کشور عضو این سازمان هستند و مقر آن در لندن است.
خروج ۴ بانک از تحریم
به گزارش اسپوتنیک به نقل از العربیه، بنا بر اعلام روز پنج شنبه ۸ نوامبر خزانهداری امریکا چهار بانک خاورمیانه، بانک حکمت ایرانیان، بانک مهر ایران و مؤسسه مالی توسعه از فهرست تحریمهای ایالات متحده خارج شدند. پیشتر و همزمان با آغاز اجرای بسته دوم تحریمهای امریکا علیه ایران اعلام شده بود که ۵۰ بانک و زیرمجموعههای آنها مورد تحریم قرار گرفتند و جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی معروف به (سوئیفت) اعلام کرد که اجرای تحریمهای امریکا علیه بانکهای ایرانی را از راه منع این بانکها از رسیدن به سامانه حوالههای بینالمللی بین بانکی آغاز کرده است.
اروپا کندتر از انتظار ایران
سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این سؤال که مشخص نبودن تاریخ و نحوه اجرای سازوکار مالی اروپا موسوم به SPV این احساس را به وجود آورده است که این سازوکار به زودی برای کشورمان قابل بهرهبرداری نخواهد بود، عنوان کرد: امیدوار هستیم در آینده بسیار نزدیک این سازوکار اعلام و در اروپا رسماً ثبت شود و بعد از آن به تدریج عملیاتی خواهد شد، البته اینکه اروپاییها بسیار آهستهتر از تصور ما حرکت کردند یک واقعیت است، همچنین اینکه مواضع سیاسی آنها بسیار خوب بوده هم یک واقعیت است و موضوع دیگر به این بازمیگردد که هنوز به راهکارهای عملیاتی نرسیدهاند و انتظارات ما را برآورده نکردهاند.
عراقچی خاطرنشان کرد: متأسفانه به دلیل سیطرهای که دلار و سیستم مالی امریکا بر نهادهای اروپایی دارد، ایجاد مکانیسمی که با این سیطره دلار سروکار نداشته باشد و امریکاییها نتوانند آن را در چنبره تحریمهای خود قرار دهند کار آسانی نیست، با این حال روی آن کار میکنند. عراقچی با بیان اینکه لازم است ساز و کار مشابه SPV در ایران هم فراهم شود تا بتوانیم با اروپایی تعامل داشته باشیم، افزود: سازوکار ویژه مالی اروپا از نظر فنی، مالی و حقوق جزئیاتی دارد که رسیدن به آنها زمانبر است. در همین حال، وزیر اقتصاد و دارایی فرانسه با بیان اینکه پاریس تلاش خواهد کرد تلاشهای اتحادیه اروپا برای جلوگیری از تحریمهای واشنگتن علیه ایران را هدایت کند، گفت: «اروپا اجازه نخواهد داد اکنون که تحریمهای ضد ایرانی جدید اجرایی شده، امریکا پلیس تجاری جهان باشد. به نوشته فایننشال تایمز، برونو لومیر در مصاحبهای گفت: نزاع امریکا و اروپا بر سر تحریمهای ایران و تلاش اتحادیه اروپا برای ایجاد سازوکار جدید مالی با هدف ادامه روابط تجاری با ایران، بر لزوم اطمینانبخشی بروکسل نسبت به قدرت اقتصادی جدای از واشنگتن تأکید دارد. لومیر سازوکار ویژه مالی را به عنوان «یک ابزار مالی مستقل اروپا» عنوان کرد و گفت: «این سازوکار به ما اجازه خواهد داد در هر محصولی با هر کشوری تا زمانی که با قوانین بینالمللی و تعهدات اروپا همراستا است، تجارت کنیم.» وی خاطرنشان کرد: این سازوکار به میزان چشمگیری یورو را به اندازه دلار قدرتمند میکند.
این مقام فرانسوی تأیید کرد: «ضروری است که این ابزارهای جدید را برای کمک به تقویت و ثبات منطقه یورو بپذیریم. این گام نخست در مسیر تبدیل کردن یورو به یک ارز مرجع بینالمللی است.»