دولت امریکا گفته بود به جز در موارد «خیلی استثنایی» هیچ کشوری را از تحریمهای نفتی ایران معاف نخواهد کرد، ولی حالا فقط یک روز مانده به ۴ نوامبر (۱۳ آبان ماه ۱۳۹۷) دولت ترامپ در حالی اعلام کرده که تمام تحریمهای نفتی و بانکی ایران را بازمیگرداند که هشت خریدار عمده نفت ایران از این تحریمها معاف شدهاند.
به گزارش «جوان»، دولت امریکا شامگاه دیروز رسماً اعلام کرد که تمامی تحریمهای ایران را که به موجب برجام رفع شده بودند، از روز ۴ نوامبر یعنی فردا ۱۳ آبان ماه ۱۳۹۷ برمیگرداند. این تحریمها بخشهای کشتیرانی، مالی و انرژی ایران را هدف قرار میدهند و دومین بسته تحریمهایی هستند که بعد از خروج امریکا از برجام، باز میگردند. استیو منوچین غروب دیروز در یک نشست مطبوعاتی مشترک با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا گفت که خزانهداری امریکا روز دو شنبه نام ۷۰۰فرد و شرکت را به فهرست تحریمها علیه ایران اضافه میکند. ۴۰۰ نفر و شرکت آنهایی هستند که تحریمها علیه آنها ذیل برجام رفع شده بود و مجدداً به فهرست تحریمها باز میگردند و ۳۰۰ نفر و شرکت هم که به فهرست تحریمهای ایران اضافه شده، جدید هستند. با وجود این، مایک پمپئو گزارشهای غیر رسمی درباره اعطای معافیت به هشت خریدار نفت ایران را تأیید کرد. پمپئو گفته که این معافیتها موقت خواهند بود و کشورها بایستی منابع جایگزینی برای نفت ایران پیدا کنند. به گفته پمپئو این هشت کشور تلاش کردهاند واردات نفت خود را از ایران کاهش دهند، اما موفق نشدهاند تا ضربالاجل دو شنبه این کار را انجام دهند. وزیر خارجه امریکا مدعی شد که هدف از این تحریمها «ایجاد تغییرات بنیادین در رفتارهای جمهوری اسلامی ایران» است و مقصود از آن براندازی نظام ایران نیست. مایک پمپئو در گفتوگو با رادیوی تونی کتس هم گفته که سعودیها کمک خواهند کرد و اطمینان میدهند که بهرغم تحریم ایران، نفت خام کافی در بازار وجود داشته باشد.
روز پنجشنبه به فاصله یکروز قبل از اعلام تحریمهای امریکا، منابع مطلع به شبکه خبری بلومبرگ گفتند که امریکا با اعطای معافیت تحریمی به هشت کشور از جمله کرهجنوبی، هند و ژاپن موافقت کرده و ظاهراً چین، بزرگترین خریدار نفت ایران که حدود ۲۵ درصد نفت ایران را میخرد نیز جزو این فهرست است. در توافق اولیه هند و امریکا قرار شده که پرداختهای هند برای خرید نفت ایران در یک حساب بانکی محلی سپردهگذاری شود. این حساب میتواند برای معاملههای پایاپای استفاده شود، هرچند این پول به طور مستقیم به ایران منتقل نخواهد شد. همچنین در چارچوب توافقی که دولت امریکا با کره جنوبی انجام داده، این کشور همچنان میتواند میعانات میدان پارس جنوبی را از ایران بخرد. به این ترتیب، چهار کشوری که تا کنون امریکا برای آنها معافیت صادر کرده، به تنهایی حدود ۶۰ درصد نفت ایران را خواهند خرید. اینکه چهار کشور دیگر معاف شده، چه کشورهایی هستند هنوز مشخص نیست، ولی دیروز فاتح دونمز، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه تلویحاً تأیید کرد که ترکیه نیز در فهرست کشورهایی است که امریکا مجبور شده معافیت از تحریم نفتی ایران را در مورد آن اعمال نماید. فاتح دونمز گفته است: «برخی شنیدهها حاکی از این موضوع است، اما در این رابطه ابلاغیه کتبی دریافت نکردهایم.» ترکیه حدود ۱۰ درصد نفت ایران را میخرد که با احتساب آن (به جز سه کشور دیگر) ایران قادر خواهد بود بیش از ۷۰ درصد نفت خود را به رغم تحریمهای امریکا به خریداران سنتی خود بفروشد. با احتساب سه کشور دیگر که به نوشته بلومبرگ، اسامی آنها امروز منتشر خواهد شد، ایران در بدبینانهترین حالت، به فروش بیش از ۸۰ درصد نفت خود ادامه خواهد داد. معافیت دولت امریکا برای هشت کشور در حالی صادر شده که دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا روز پنج شنبه در یادداشتی به وزیران خارجه و انرژی دولت خود نوشت که از نظر او، بدون حضور ایران هم عرضه جهانی نفت و فرآوردههای نفتی کافی است و انتظار نمیرود کاهش یا توقف فروش نفت ایران باعث افزایش قیمت در بازار جهانی شود. مقامهای امریکایی در واکنش به گزارشها درباره صدور معافیت تحریمی برای هشت خریدار نفت ایران گفتهاند که جزئیات جدیدی درباره معافیتهای داده شده ندارند، ولی «هدر نوئرت» سخنگوی وزارت خارجه با تأیید تلویحی اینکه امریکا معافیتهایی را برای برخی کشورها در نظر گرفته، به خبرگزاری هندی ANI گفته است: «ایالات متحده در میانه فرآیندی داخلی برای بررسی مستثنی کردن برخی کشورها از کاهش چشمگیر [خرید نفت از ایران]است. ما به صورت مورد به مورد با کشورها کار میکنیم.» او با این حال موضع چند ماه قبل دولت امریکا را تکرار کرده و گفته هدف امریکا آن است که خرید نفت از ایران به صفر برسد.
اختلاف وزارت خارجه با شورای امنیت ملی
روز پنجشنبه منابع خبری گفتند که امریکا قصد دارد در یک عقبنشینی قابل توجه سیستم سوئیفت را برای ایران باز نگهدارد، ولی استیو منوچین وزیرخزانهداری امریکا غروب دیروز این موضوع را رد کرد و گفت که امریکا قصد دارد ارتباط ایران را با سوئیفت قطع کند.
منوچین گفته که در صورتی که کشورهای اروپایی از طریق کانال ویژه ارتباط مالی، مبادلهای با طرفهای ایران انجام دهند، خزانهداری امریکا از تمام اختیارات خود برای مقابله با آنها استفاده خواهد کرد. پیش از این پولتیکو، نوشته بود که گروهی از سناتورهای معروف امریکا ضمن انتقاد از کارزار «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران، در تلاشند ترامپ را برای مخالفت با وزیر خزانهداریاش و مجازات بانکهای ایران تحت فشار قرار دهند. واشنگتنفریبیکن با استناد به منابع خود در دولت امریکا در این خصوص نوشته بود که مقامات عالیرتبه وزارت خارجه امریکا، مایکل پمپئو، وزیر خارجه را راضی کردهاند که به ایران اجازه دهد در سیستم بینالمللی پرداختی سوئیفت باقی بماند، ولی ظاهراً فشارهای برخی نمایندگان جمهوریخواه باعث تغییر تصمیم دولت امریکا شده است. واشنگتنفریبیکن از قول برخی منابع نوشته که قرار بود روند بازگرداندن تحریمهای امریکا علیه ایران از بامداد روز جمعه (ظهر جمعه به وقت تهران) آغاز شود، اما «جان بولتون» مشاور امنیت ملی امریکا از مشارکت در اجرای آن سر باز زده است. فریبیکن امتناع بولتون را نشانه نارضایتی وی از امتیازاتی خوانده که دولت ترامپ قصد دارد به ایران بدهد. یک عضو ارشد کنگره امریکا که گزارشی را از مقامات دولتی درباره تصمیم حول موضوع سوئیفت و ایران دریافت کرده، میگوید: «آنها میخواهند کمپین فشار حداکثری ترامپ (علیه ایران) را قلع و قمع کنند.» این منبع همچنین میافزاید: «مقامات دولتی قبلاً به ما میگفتند که مشکلی ندارد به ایران اجازه دهیم به سوئیفت متصل بماند، زیرا نهایتاً با کاهش صادرات نفت خود به صفر مواجه میشدند. اما اکنون آنها (مقامات دولت ترامپ) میگویند که مشکلی ندارد در هر دو حوزه سوئیفت و انرژی به آنها امتیاز بدهیم، زیرا این تازه آغاز یک کمپین طولانیمدت است. این در واقع تسیلم شدن (در برابر ایران) در پوشش نقطه نظرات دوران اوباما است، با این تفاوت که مقامات اوباما خیلی بهتر میتوانستند آن را اجرا کنند و کنگره فریب نمیخورد». یک مقام دیگر از کنگره به فریبیکن گفت که بازماندههای دولت اوباما و افراد وفادار به «رکس تیلرسون» وزیر خارجه پیشین ترامپ، هنوز هم در وزارت خارجه این کشور حضور دارند و همین باعث شده که تحریمهای ایران را برای زنده نگه داشتن توافق هستهای تضعیف کنند. این وبگاه به نقل از دیگر افراد مطلع نوشت که چند جلسه توجیهی درباره این امتیازدهی و عقبنشینی در برابر ایران طی روزهای پیشرو برگزار خواهد شد.
روسیه: ایران را کمک میکنیم
وزیر انرژی روسیه میگوید که با وجود تحریمهای نفتی امریکا علیه ایران که از ۱۳ آبان آغاز میشود، روسیه به تجارت با تهران ادامه خواهد داد. به گزارش فارس، «الکساندر نواک»، وزیر انرژی روسیه در گفتوگو با روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز، ابراز داشت که مسکو به تجارت نفت خام با ایران ادامه خواهد داد. به گفته نواک، «ما باور داریم که باید به همراه شرکایمان دنبال مکانیسمی باشیم که به همکاری با ایران ادامه دهیم.» وی تأکید کرده که پس از تحریمهای نفتی نیز تجارت با ایران ادامه خواهد یافت. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی مؤسسه کشتیرانی کیپلر، صادرات نفت ایران در ماه اکتبر به روزانه ۷/۱ میلیون بشکه رسیده، این آمار قبل از اعلام تحریمها ۵/۲ میلیون بشکه بوده است. نواک همچنین به فایننشالتایمز گفته است که روسیه ترسی از اقدام تلافیجویانه امریکا در صورت ادامه تعاملات نفتی با تهران ندارد. او گفته: «ما در شرایط تحریم زندگی میکنیم. ما تحریمهایی را که یکجانبه و بدون مجوز سازمان ملل شکل بگیرند به رسمیت نمیشناسیم و چنین روشهایی را غیرقانونی میدانیم.»