ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مرزنشینان در کنار برقراری امنیت در این مناطق از جمله دلایلی بود که سبب شد بازارهای مرزی در شهرهای نزدیک به نقطه صفر مرزی و در کنار گمرکها احداث شوند. درمیان بازارهای مرزی که از شمال تا جنوب غربی کشور گسترش یافته بازارچههای مهران، جوانرود در استانهای ایلام و کرمانشاه به دلیل هم مرزی با کشور عراق از اهمیت ویژهای برخوردارند، این درحالی است که به تازگی مرز سومار نیز در صدر بازارچههای مرزی کشور برای صادرات به عراق قرار گرفته است. موضوعی که به گفته مدیرکل گمرکات کرمانشاه در نیمه نخست سالجاری گمرک بازارچه مرزی استان با صدور ۲میلیون و ۷۷۵ هزار و ۶۹۰ تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۳۶۱ میلیون و ۲۶۸ هزار و ۹۳۲ دلار از لحاظ وزنی سهم ۲۸ درصدی و از حیث ارزشی سهم ۳۰ درصدی صادرات کل کشور به عراق را به خود اختصاص داد.
تاکنون ۱۵ بازارچه در مرزهای استانهای غربی، شرقی، شمالی و جنوبی کشور ایجاد شده که برخی از آنها نقش مهمی در رونق اقتصادی منطقه و کشور داشتند. سرانجام سال گذشته بود که با مصوبه هیئت دولت، بازارچههای «سیرانبند» در استان کردستان، «میلک» و «میرجاوه» در استان سیستانوبلوچستان، «اروندکنار» در استان خوزستان، «دوغارون» در استان خراسانرضوی، «تمرچین»، «ساری سو»، «سرو» و «رازی» در استان آذربایجانغربی در معرض ادغام قرار گرفتند. از سوی دیگر، بازارچههای «شهابی و چیلات» در استان ایلام و «تیلهکوه» در استان کرمانشاه ایجاد شدند. همچنین براساس این مصوبه، بازارچههای «چزابه و آبادان» خوزستان و «بیشگان» کرمانشاه از گردونه تجارت حذف و در مقابل، بازارچههای «سومار، شیخصله و شوشمی» در استان کرمانشاه، بازارچه «سیف» در استان کردستان، شش بازارچه «زهک، گمشاد، ریمدان، جالق، کوهک و پیشین» در استان سیستانوبلوچستان، چهار بازارچه «میل ۷۳، یزدان، میل ۷۸ و دوکوهانه» در استان خراسانجنوبی، بازارچه «سنگان خواف» در استان خراسانرضوی، دو بازارچه «قاسم رش و صنم بلاغی» در استان آذربایجانغربی، بازارچه «نوردوز» در استان آذربایجانشرقی و بازارچه «باجگیران» در استان خراسانرضوی ابقا شدند. در مقابل، بازارچه «مهران» در استان ایلام به شهابی و بازارچه «پرویزخان» در استان کرمانشاه به «تیلهکوه» انتقال داده شدند.
بازارچه مرزی سومار در رأس صادرات
درحالی که از چند سال قبل بازارهای مرزی با هدف رونق اقتصادی و به وجود آوردن شغل برای مرزنشینان ایجاد شدند، اما تنها تعداد اندکی از آنها توانستند در این سالها به اهداف مورد نظر برسند که دراین میان میتوان به بازارچههای مرزی سومار دراستان کرمانشاه اشاره کرد. مدیرکل گمرکات استان کرمانشاه با تأیید این موضوع میگوید: «این مهم موجب شد تا گمرک بازارچه مرزی سومار با صدور ۵۹۷ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۹۸۰ دلار کالا به وزن ۶۲۶ هزار و ۶۱۱ تن در بین گمرکات مرزی کشور با عراق رتبه نخست صادرات به این کشور را به خود اختصاص دهد.» خلیل حیدری میافزاید: «ایران در شش ماهه نخست سالجاری در مجموع ۹ میلیون و ۷۶۵ هزار و ۳۳۱ تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۵۶۱ میلیون ۱۳۴ هزار و ۲۶۷ دلار به کشور عراق صادرکرده است که از این مقدار گمرکات استان کرمانشاه با صدور ۲ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۶۹۰ تن کالا (اظهاری و عبوری) به ارزش یک میلیارد و ۳۶۱ میلیون و ۲۶۸ هزار و ۹۳۲ دلار از لحاظ وزنی سهم ۲۸ درصدی و از حیث ارزشی سهم ۳۰ درصدی صادرات کل کشور به عراق را به خود اختصاص داده است.» این درحالی است که در شش ماهه نخست سال جاری میزان کالای صادراتی خروجی از گمرک بازارچه مرزی سومار در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزش ۹۳ درصد و از حیث وزن نیز ۶۴ درصد رشد داشته است. برپایه این گزارش، عمده کالاهای صادراتی از طریق این گمرکات ظروف از مواد پلاستیکی، سیبزمینی محفوظ شده، گوجه فرنگی تازه یا سردکرده، انواع کاشی، انواع نایلون پلاستیکی، کولرهای آبی، گرانول پلی اتیلن، نایلون پلاستیکی رولی، انواع بستنی و مصنوعات پلاستیکی شامل انواع ورقه و پالت بوده است.
مرز خسروی بزرگترین پایانه خاورمیانه
مرز خسروی با برخورداری از بزرگترین پایانه بینالمللی زمینی در خاورمیانه، نزدیکترین مسیر ارتباطی را با بغداد پایتخت عراق دارد، لذا این مهم سبب شده است این مرز در زمینه صادرات کالا و عبور مسافر خصوصاً زائران اربعین از اهمیت ویژهای برخوردار باشد. فرماندار قصر شیرین در تأیید این موضوع میگوید: «از آنجا که هم اکنون بیش از ۵۰ درصد از صادرات غیرنفتی کشور به عراق از طریق مرز پرویزخان در قصرشیرین انجام میشود، لذا مرزهای پرویزخان و خسروی ظرفیت توسعه صادرات را دارند که باید برای تقویت آن تلاش کرد و لازمه تحقق این مهم علاوه بر افزایش کیفیت کالاهای صادراتی، شناسایی ذائقه طرف عراقی است.» فرامرز اکبری با اشاره به این موضوع که مرز و نقش کلیدی و حیاتی در جذب بازار این کشور همسایه دارد، میافزاید: «باید شرایطی فراهم شود تا بتوانیم بالاترین بهره و رونق اقتصادی را از این مرز ببریم.»