یکی از عجایب اقتصاد ایران آن است که بازار بورس تهران با نیم قرن فعالیت تقریباً خریدار و فروشنده و بها و حجم معاملات روزانه‌اش در این بازار ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی شفاف و مشخص است، اما بازار ارز با قدمتی بیش از ۱۰۰ ساله (دو برابر بازار بورس) و ارتباطش با مالیه دولت که از زمان پیدایش نفت در ایران کلید خورده است، هنوز غیر شفاف است و مشخص نیست در بازار ارز در روز چه افرادی خرید و فروش می‌کنند و نرخ و حجم معاملات به چه شکل است. بازار بورس تهران با بیش از ۵۰ سال قدمت و ارزش ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی شفاف است و تقریباً خریدار و فروشنده و بها و حجم معاملات در این بازار مشخص می‌باشد، اما در بازار ارز کشور با گذشت ۱۰۰ سال از کشف نفت در ایران و اثر ارز در مالیه دولت شاهد شفافیت نیستیم و حال آنکه در سال فقط حجم صادرات نفتی و غیر نفتی تقریباً ۱۰۰ میلیارد دلار است و به فرض آنکه هر دلار را ۱۰ هزار تومان لحاظ کنیم ارزش ریالی بازار ارز ۳۰۰ هزار میلیارد تومان هم از ارزش بورس تهران بیشتر می‌باشد.
نفت و ارز یکی از قدیمی‌ترین رانت‌های اقتصاد ایران
نفت و ارز را یکی از قدیمی‌ترین رانت‌های توزیعی در اقتصاد ایران معرفی می‌کنند که قدمت حضور ارز و نفت در مالیه دولت به ۱۰۰ سال قبل یعنی زمان کشف نفت در ایران با‌ز می‌گردد از این رو این اعتقاد وجود دارد که شفافیت الکترونیکی در بخش معاملات ارز‌های نفتی و غیر‌نفتی یکی از الزامات در شرایط کنونی اقتصاد ایران است. یکی از محاسن وجود سامانه معاملات در رابطه با بورس اوراق بهادار این است که تمامی معاملات در روز ثبت و ضبط می‌شود و نرخ‌ها و حجم تمامی معاملات مشخص است و می‌توانیم به سهولت متوجه شویم که در ساعات معاملاتی روز در یک سهم چقدر معامله و با چه نرخی صورت گرفته‌است و کارگزاری که به نمایندگی از اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام به معامله کرده‌است نیز کاملاً مشخص است. در این میان باید عنوان داشت که ارزش بازار بورس تهران ۵۰ ساله حدود ۷۰۰ هزار میلیارد تومان است.
بازار ۱۰۰ میلیارد دلاری سامانه می‌خواهد
در این بین دولت به دلیل آنکه فروشنده انحصاری نفت است و به طور نمونه بدون کسر سهم صندوق توسعه ملی حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار نفت در سال می‌فروشد عرضه‌کننده اصلی ارز در بازار می‌باشد، این در حالی است که صادرکنندگان غیر نفتی نیز مانند پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها و سنگ آهنی‌ها نیز در سال حدود ۴۵ تا ۵۵ میلیارد دلار صادرات دارند، البته دولت یکی از سهامداران قابل ملاحظه صنایع و شرکت‌های صادرکننده غیر نفتی نیز می‌باشد. با توجه به اینکه ارزش بازار ارزی ایران در سال حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است و به فرض هر دلار ۱۰ هزار تومان ارزش ریالی یکسال بازار صادرات نفتی و غیر نفتی ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان است، جا دارد بازار ارز شفاف شود و معاملات روزانه ارز همانند معاملات روزانه بازار بورس اوراق بهادار از طریق سامانه‌های الکترونیکی انجام پذیرد و اطلاعات هر گونه معامله ارزی اعم از مشخصات خریدار و فروشنده، حجم و بهای معامله ثبت و ضبط شود.
شفاف‌سازی رفتار و عملکرد ارزی تمامی بازیگران
حسن اقدام فوق این است که رفتار و عملکرد و درآمد معامله‌کنندگان دولتی، نیمه‌دولتی، خصولتی، خصوصی و تعاونی در بازار ارز کاملاً شفاف می‌شود و در مواقع نوسان ارز سود حاصله از تسعیر نرخ ارز به حساب مجموعه‌های فوق می‌رود و خدای نکرده این سود‌ها به شکل غیر شفاف از چرخه منطقی خود خارج نمی‌شود و در عین حال مشخص می‌شود که صادرکنندگان هر نوع کالایی از ایران، ارز ناشی از صادرات یا مابه ازای کالایی آن را به کشور بازگردانده‌اند یا خیر؟
متأسفانه هم اکنون اگرچه دولتی‌ها مدعی شده‌اند که از نوسان‌های ارزی هیچ‌گونه سودی به‌دست نیاوردند، اما پیوسته این سؤال مطرح است که چگونه می‌شود دولت به عنوان بزرگ‌ترین دارنده و عرضه‌کننده ارز در کشور از نوسان ارز حدود ۵ تا ۲۰ هزار تومان سودی به‌دست نیاورده باشد، در این میان اگر بانک مرکزی اطلاعات تمامی معاملات ارزی را در سامانه‌ای به شکل روزانه ثبت و ضبط داشت، امروز می‌توانست با انتشار آن افکار عمومی را اقناع کند که در هر ساعت از روز چقدر از ارز‌های نفتی و غیر نفتی دولت را با چه نرخی و به چه افرادی فروخته است و در واقع با اطلاعات ثبت و ضبط شده این معاملات ارزی انعکاس عمومی یابد.
مطالبه عمومی شفافیت ارزی
از این رو جا دارد نمایندگان مجلس، اساتید اقتصادی و فعالان اقتصادی و کارشناسان اقتصادی و در کل افکار عمومی زمینه ثبت و ضبط تمامی معاملات ارزی یکسال ایران را که حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است در هر ساعت از روز در سامانه‌ای الکترونیکی خواستار شوند و دولت در اجرای مطالبه فوق تعلل نیز نکند. در صورت وجود چنین سامانه‌ای رفتار و عملکرد تمامی خریداران و فروشندگان ارز در کشور در ۳۶۵ روز سال شفاف می‌شود.
