گروه دانشگاه جوان آنلاین: دکتری به دو بخش آموزشی و پژوهشی تقسیم میشود. اصولاً دانشگاهها مایلند هر کدام از این بخشها چهارترم طول بکشد. البته حداقل چهار ترم. در بخش آموزشی دکتری ۱۸ واحد درس ارائه میشود که حداکثر باید در طول سه ترم این واحدها گذرانده شود. دانشجویان این مقطع باید پس از پایان دوره پژوهشی ضمن ارائه مدرک زبان معتبر در آزمون جامع شرکت و نمره قبولی خود را اخذ کنند.
برخی دانشجویان در این مقطع از تحصیل هم دچار مشکلاتی میشوند و به دلیل نگذراندن برخی دروس، قبول نشدن در آزمون جامع یا عدم توانایی برای ارائه نمره زبان قادر به طی این مرحله بر اساس روال عرف آن نمیشوند، اما حتی اگر دانشجویی بدون مشکل از این دوره به سلامت عبور کند در دوره پژوهشی نیز ممکن است دچار مشکلات فراوانی شود که سنوات تحصیلی او را از حد مجاز افزایش میدهد.
در حال حاضر برخی از دانشجویان دکتری دانشگاههای کشور که سنوات قانونی تحصیل آنها به اتمام رسیده است و بر اساس روال قانونی باید ضمن دفاع از رساله دکتریشان، از دانشگاه محل تحصیل فارغالتحصیل شوند به دلیل برخی ساز و کارهای عجیب و غریب حاکم بر دانشگاههای کشور قادر به انجام این مهم نیستند.
سختی مضاعف برای مهندسها
در دوره پژوهشی، دانشجوی دکتری باید با انتخاب یک موضوع برای رساله و تصویب آن در گروه آموزشی آن را زیر نظر یک یا دو استاد راهنما انجام دهد و برای دفاع، از آن مقاله علمی استخراج کند.
شرط انتشار مقاله از رساله چند سالی است که در اکثر دانشگاههای بزرگ کشور متداول شده است و اگر دانشجویی امکان انتشار مقاله از رساله خود را نداشته باشد، اجازه دفاع از رساله به او داده نمیشود؛ شرایطی که باعث میشود دانشجو نتواند دوران تحصیل خود را در بازه قانونی به پایان برساند و وارد سنوات غیرمجازمیشود.
در رشتههای علوم انسانی برای دانشجویان دکتری ارائه یک تا دو مقاله علمی- پژوهشی از رساله اجباری است و اگر دانشجو امکان استخراج و انتشار مقاله پیدا نکند اجازه دفاع به او داده نمیشود و با ورود سنواتش به بازه غیرقانونی شامل جریمه میشود.
این شرایط برای دانشجویان مهندسی به مراتب سختتر است، چراکه آنها مجبورند برای گرفتن مجوز دفاع از رساله خود یک یا دو مقالهایاسای در ژورنالهای خارجی منتشر و با اخذ گواهی انتشار از آنها در ایران از رساله خود دفاع کنند؛ شرایطی که بسیاری از دانشجویان امکان انجامش را ندارند و ناچار میشوند ماهها و چه بسا سالها منتظر بمانند و در این مدت جریمههای میلیونی به دانشگاه محل تحصیل پرداخت کنند.
فصلنامههای پردردسر
این در حالی است که تعداد زیادی از فصلنامههای علمی- پژوهشی داخلی اکنون اسیر لابیگریهای پشت پرده هستند و امکان انتشار مقاله در آنها تنها برای اعضای هیئت تحریریه و سفارش شدههای آنها فراهم است.
این موارد سبب میشود دانشجوی دکتری حتی اگر شایسته فارغالتحصیلی از مقطع دکتری باشد، امکان قانونی دفاع را پیدا نکند و چندین ترم بیشتر در دانشگاه باقی بماند.
طولانی شدن دوره دکتری از سویی زمان و انرژی دانشجویان را تلف میکند و از سویی دیگر سبب میشود این دانشجویان به دلیل هر ترم اضافه ماندن در دانشگاه بین ۴ تا ۸ میلیون تومان وابسته به رشته تحصیلی جریمه شوند.
وزارت علوم باید برای تعیین صلاحیت دفاع از یک رساله و سنجش اصالت اثر راههای قانونی و منطقی دیگری را فراهم کند که هم امکان دفاع از رسالههای بیکیفیت فراهم نشود و هم این شرایط ناعادلانه و غیرمنطقی از بین برود.