کاهش ورود توریست‌های اروپایی به ایران، برای مدیران و تصمیم‌گیران صنعت گردشگری در داخل ایران خبر خوبی نیست، اما یکی از دلایل این کاهش را می‌توان در برنامه‌ریزی اشتباه برای ورود توریست‌های اروپایی به ایران دانست، در حالی که بعد از ابنیه تاریخی، یکی از جاذبه‌های مورد نظر توریست‌های اروپایی، کویرگردی است، هنوز برنامه مدونی برای استفاده از کویر‌های بزرگ ایران در جذب گردشگران کشور‌های غربی وجود ندارد.
احد آزادی خواه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، با بیان اینکه جذب توریست از کشور‌های مختلف در گرو ارائه پکیج‌های گردشگری متنوع است، می‌گوید: برای جذب توریست از اروپا باید خلأ‌های آن‌ها در حوزه گردشگری را شناسایی و با ارائه این کمبود‌ها آن‌ها را جذب کنیم. اروپا را قاره سبز می‌نامند، بنابراین، این قاره فضا‌های سبز و جنگل‌های زیبای بسیاری در اختیار دارد. برای افزایش انگیزه اروپاییان درجهت سفر به ایران باید گمشده‌های آنان را در اختیارشان قرار داد. به طور مثال گردشگری در کویر یک فرصت استثنایی برای ایران محسوب می‌شود. این اتفاق البته زمانی رخ می‌دهد که ما گردشگری را فقط در ابنیه تاریخی خلاصه نکنیم و بدانیم که اقلیم کویر در ایران یکی از جذاب‌ترین مناطق گردشگری محسوب می‌شود. امروزه کویرگردی و به‌طور کلی طبیعت‌گردی یکی از پرمشتری‌ترین انواع گردشگری محسوب می‌شود. کویرگردی یکی از ظرفیت‌هایی است که می‌تواند برای توریست ناب باشد.
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی معتقد است تعداد زیاد گردشگران و کویرگردان واردشده به کویر‌های کشور از یکسو و متقاضیان متعدد سرمایه‌گذاری در این مناطق از سوی دیگر، این نوید را می‌دهد که گردشگری کویر می‌تواند به عنوان یک صنعت کارا مناطق کمتر توسعه‌یافته کویری را از وضع فعلی نجات داده و آن‌ها را در مسیر توسعه و پیشرفت قرار دهد.
اشتباه استراتژیک تبلیغات گردشگری
یکی از مدیران ارشد گردشگری کشور، می‌گوید: یکی از اشتباهات استراتژیک ما در حوزه تبلیغات گردشگری این بود که سال‌ها برای اقلام تبلیغاتی و پوستر گردشگری ایران، سراغ مناظر جنگل مانند رامسر می‌رفتیم، در حالی که در کشور‌های اروپایی به حد کافی، جنگل و دریا وجود داشت. اروپایی‌ها به دنبال چیزی می‌گردند که در اروپا نیست. آن‌ها عاشق کویر و کویرگردی بودند، اما ما به آن‌ها جنگل‌های ایران را معرفی می‌کردیم، چون فکر می‌کردیم که آن‌ها هم مانند ما که در کشوری خشک و نیمه کویری زندگی می‌کنیم، به دنبال مناظر سرسبز هستند. از نظر علمی کویر به زمینی حتی قطعه زمینی گفته می‌شود که آنچنان تحت تأثیر شدید نمک قرار گرفته که رویش گیاهان زراعی مانند گندم، جو، پنبه، خرما و پسته و امثال آن ممکن نیست. اگرچه در داخل کویر‌های ایران، کمتر آثار انسانی یافت می‌شود، اما در حاشیه کویر عمدتاً شهر‌های تاریخی ایران با ابنیه‌های متعدد تاریخی از جمله کاروانسراها، آب انبار‌ها و یخچال‌های تاریخی است.
تصور اولیه در خصوص زمین‌های بیابانی و کویری این است که این زمین‌ها مشکل زا و بلا استفاده هستند و برای ایجاد ارزش افزوده اقتصادی و تولید کالا و خدمات و اشتغالزایی کارایی ندارند و این تصور منجر به بی‌رغبتی فعالان اقتصادی به سرمایه‌گذاری در این مناطق شده است. در مناطق کویری مسئله بیابانزایی یکی از مسائل مهمی است که به لحاظ زیستمحیطی همواره از دغدغه‌های مهم مسئولان بوده است. کمبود امکانات و نبود زیرساخت‌های طبیعی مانند آب و خاک مناسب و هزینهها برای آماده‌سازی زمین‌های کویری و نبود زیرساخت‌های مصنوعی از جمله شبکه آب، برق و راه نیز از جمله مواردی است که فعالان اقتصادی را به این بخش بی‌رغبت نموده است.
در عین حال که فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب در زمین‌های بیابانی و کویری در حد بالایی وجود دارد و در حال حاضر به اندازه ۳۰ درصد از کل مساحت کشور توسط زمین‌های بیابانی و کویری، اشغال شده و مساحت کشور را به لحاظ فعالیت اقتصادی، کوچک کرده است، اما هیچ‌گونه اقدامی برای بهبود و توسعه کویرگردی انجام نشده است.
خواهرخواندگی شهر‌های کویری ایران
ماه گذشته بود که سند خواهرخواندگی میان پنج شهر کویری ایران برای توسعه گردشگری امضا شد. سند تأسیس خواهرخواندگی گروه گردشگری شهر‌های کویری ایران که به اختصار «گشکا» نامیده می‌شود، مابین شهر‌های دامغان، زرند، بجستان، زهک و بافق به امضا رسیده است.
ترقی صنعت گردشگری با تسهیل شرایط سفر‌های با کیفیت و آسان، راه اندازی مسیر جدید و جذاب در حوزه گردشگری کویر ایران، انتقال تجربیات، خصوصاً در مباحث مربوط به بخش‌های سرمایه‌گذاری، حوزه‌های فرهنگی، طبیعی و تاریخی، صنایع دستی و رونق‌بخشی به تور‌های گردشگری مختص شهرستان‌های پنجگانه از جمله اهداف انعقاد این پیمان است. همسو کردن سیاست‌های گردشگری و بهره‌گیری از توان دستگاه‌های اجرایی شهرستان‌ها و نیز نمایندگان آن‌ها در مجلس شورای اسلامی و فعال نمودن دبیرخانه دائمی، بنیانگذاری یکی از جذاب‌ترین مسیر‌های گردشگری کشور در این مسیر و راه‌اندازی قطار گردشگری از دیگر اهداف تأسیس گروه گردشگری شهر‌های کویری ایران (گشکا) است. این سند می‌تواند در صورت اجرایی شدن، محوری برای توسعه گردشگری کویر در ایران باشد. شهر‌های حاشیه کویر در ایران، از نظر اقتصادی عمدتاً توسعه نیافته‌اند و به دلیل کمبود منابع آب، قادر به میزبانی از صنایع بزرگ نیستند، همین موضع می‌تواند گردشگری را به منبع اصلی درآمد این شهر‌ها و توسعه پایدار آن‌ها بر اساس جغرافیای منطقه تضمین کند.
کویر‌ها پایلوت گردشگری
در حال حاضر چند کویر شاخص در کشورمان به عنوان محل تجمع گردشگران داخلی و بخشی از توریست‌های خارجی شناخته می‌شوند. آشنایی نسبی توریست‌های خارجی با این مناطق می‌تواند زمینه را برای برنامه‌ریزی جهت پیاده‌سازی طرح‌های گردشگری فراهم کند.
کویر لوت، با وسعت بیش از ۸۰ هزار کیلومتر مربع، کویر شهداد با کلوت‌هایی که شگفت انگیزش کرده شهرت جهانی دارد، کویر نهبندان، کویر مصر، کویر خور، باتلاق گاو خونی یا مناطق کمتر شناخته شده‌ای مانند کویر «تخت عروس» و شهر‌های حاشیه کویر مرکزی ایران، همگی از قابلیت پذیرایی از گروه‌های گردشگری به ویژه طبیعت‌گرد‌ها که سازگاری بیشتری با جغرافیای مناطق دارند، برخوردارند.
ایران از جمله مقاصدی در جهان بوده که در حدود سه دهه اخیر و همزمان با شکوفایی جهانی صنعت گردشگری، رشد پرشتابی را میان مقاصد سفر در زمینه جذب گردشگر پشت سر گذاشته است. بنا بر این گزارش، تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال ۲۰۱۷ نسبت به ابتدای دهه ۹۰ میلادی به میزان ۳ هزار و ۱۴۶ درصد رشد داشته و این رقم خیره‌کننده ایران را در رتبه هشتم سریع‌ترین رشد‌ها در زمینه جذب گردشگر در این بازه زمانی قرار داده است.
همچنین با استناد به آمار «سازمان جهانی گردشگری» تعداد گردشگران ورودی به کشور در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۰ به‌میزان ۶۶ درصد رشد داشته است هرچند این رقم در مقایسه با دیگر کشور‌های جهان چندان چشمگیر نیست، اما نشان از بهبود نسبی و شناخته‌تر شدن ایران به‌عنوان مقصدی برای سفر گردشگران جهان در بازه مذکور دارد. به‌باور کارشناسان، هرچند به‌گواه آمار در میان‌مدت و بلند‌مدت تعداد گردشگران ورودی به ایران روند روبه‌رشد نسبتاً قابل قبولی را گذرانده، اما این پیشرفت بیشتر ماحصل تحولات ارزی کشور در مقاطع مختلف بوده که به‌موجب آن سفر به ایران برای گردشگران خارجی رو به ارزانی بوده است و زیرساخت‌های گردشگری کشور به‌نحوی توسعه پیدا نکرده که ایران متناسب با ظرفیت‌های گردشگری و جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی خود در طول سال گردشگر جذب کند.
