دیوان بین‌المللی دادگستری، عالی‌ترین مرجع حقوقی سازمان ملل برای حل مناقشات بین‌المللی روزگذشته اولین جلسه رسیدگی به شکایت ایران از امریکا را در دستور کار قرار داد. شکایتی که با استناد به قرارداد مودت میان ایران و امریکا و به منظور نقض برجام از جانب امریکا به جریان افتاد. پیشتر از شروع دادگاه در مجامع بین‌المللی و حقوقی بحث‌های زیادی در اینباره شد و پیش‌بینی می‌شد، امریکا قصد دارد صلاحیت دیوان را در این پرونده زیر سؤال ببرد. اکنون گفته می‌شود، نمایندگان ایران از همان روز اول قصد داشتند در گام اول ۱۵ قاضی دیوان را متقاعد کنند که این نهاد صلاحیت رسیدگی به این پرونده را دارد. این دادگاه در حالی کار خود را آغاز کرده که روند استماع نمایندگان دو طرف تا چهار روز ادامه خواهد داشت.
یک ماه قبل بود که ایران دادخواستی ۱۹ صفحه‌ای مبنی بر تجدیدنظر در تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران با استناد به عهدنامه مودت به دیوان اداری لاهه ارائه کرد. رئیس دیوان هم بعد از دریافت شکواییه ایران، با ارسال نامه‌ای رسمی به وزارت خارجه امریکا از این کشور خواست، مادامی که رأی دیوان در این پرونده صادر نشده از اعمال تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران خودداری کند. اما مطابق معمول، امریکا وقعی به این دستور ننهاد و بسته تحریمی خود علیه ایران را دقیقاً در نیمه اوت سال‌جاری (۳ هفته پیش) آغاز کرد. اکنون در حالی که قرار است تا چهار ماه نوامبر سال‌جاری (۱۳ آبان ۹۷) بسته دوم تحریمی ایران شامل نفت و بخش بانکی ایران اجرایی شود، دعوی قضایی ایران علیه امریکا بر سر تحریم‌ها به جریان افتاده است.
آغاز زورآزمایی ایران و امریکا
پیش از این نیز از آنجایی که بحث شکایت ایران به لاهه نقل محافل حقوقی بود، اساتید حقوقی تأکید داشتند امریکا قصد دارد صلاحیت دیوان را در این پرونده زیر سؤال ببرد و اثبات احراز صلاحیت اولیه (prima facie) دیوان برای رسیدگی به ماهیت دعوی گام دشواری برای ایران خواهد بود. حالا این نمایندگان حقوقی ایران هستند (جمشید ممتاز - قاضی ویژه ایران، محسن محبی - وکیل ایران در لاهه) که در اولین گام قصد دارند تا ۱۵ قاضی دائم دیوان بین‌المللی دادگستری را متقاعد کنند که این نهاد صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران را دارد.
به چالش کشیدن عملکرد امریکا در لاهه
براساس زمانبندی اعلام شده، روزگذشته نوبت نماینده ایران بود که شکایت کشورمان از امریکا را در دادگاه لاهه اعلام کند. محسن محبی، وکیل دولت ایران در دادگاه لاهه در همان ابتدا از تأخیر ۴۰روزه دادگاه لاهه در برگزاری جلسه رسیدگی به شکایت ایران گلایه کرد. نماینده ایران در ادامه تصمیمات امریکا را مغایر با قوانین بین‌المللی خواند و از دادگاه بین‌المللی دادگستری (لاهه) خواستار رسیدگی به آن‌ها شد. وی در اینباره تصریح کرد: عملکرد ایالات متحده، مبانی حقوق بین‌الملل و حاکمیت قانون در روابط بین‌الملل را به چالش می‌کشد و این مسئله قطعاً به نفع صلح و امنیت بین‌المللی نیست، بلکه کاملاً برعکس باعث تشدید بی‌ثباتی در جهان می‌شود.
گفته می‌شود، پروفسور فرانسوی حقوق بین‌الملل که در جلسه روزگذشته دادگاه لاهه حضور داشته، به دفاع از ایران در برابر امریکا پرداخته است.
این دادگاه که از روزگذشته در محل کاخ صلح دیوان دادگستری بین‌المللی کار خود را آغاز کرده است تا ۳۰ اوت ۲۰۱۸ (۸ شهریور ۹۷) ادامه خواهد داشت. امریکا در آخرین ساعات جلسه روزگذشته دیوان، لایحه‌ای در رد صلاحیت دیوان برای بررسی دعوی ایران ارائه کرد. بسیاری از حقوقدانان و کارشناسان معتقدند که دیوان صلاحیتش را برای بررسی دعوی ایران علیه امریکا احراز نخواهد کرد. البته نظر مخالف هم وجود دارد؛ به هر حال لااقل تا چهار روز دیگر باید صبر کرد.
