جوان آنلاین: همان ابتدا که تبلیغات برنامه‌شان شروع شد، تاکید داشتند که می‌خواهند سطح کتابخوانی مردم را بالا ببرند، اولین‌بار که حرف از مسابقه «برنده باش» شد، حدودا چهار ماه پیش بود که گفتند یک مسابقه تلویزیونی با اجرای محمدرضا گلزار از شبکه «نسیم» پخش خواهد شد، اما گلزار آن را تکذیب کرد و گفت: «یک مسابقه تلویزیونی در حال آماده شدن دارم که پخش آن از شبکه سه خواهد بود.» محمدرضا گلزار تبلیغ این برنامه را از یک کتابخانه شروع کرد اما الان در برنامه پخش شده از شبکه سه هیچ اثری از ترویج کتابخوانی نیست.
حرف و حدیث‌ها درباره این مسابقه ادامه پیدا کرد تا زمانی که گلزار در ماه رمضان به برنامه «ماه عسل» احسان علیخانی آمد و درباره این مسابقه صحبت کرد. او در این برنامه گفت: «من یک مسابقه جذاب و پرهیجان برای تلویزیون درنظر گرفته‌ام که برگرفته از یک مدل خارجی و پربیننده‌ترین مسابقه جهان است که جایزه نفر اول که بتواند به 15 سوال من جواب درست بدهد 100 میلیون تومان است. به احتمال زیاد ضبط این برنامه از هفته آینده آغاز می‌شود و از ماه آینده دو روز در هفته در شبکه سه سیما پخش خواهد شد و من امیدوارم با این مسابقه جذاب، توجه مردم به کتابخوانی بیشتر شود.»
از طرف دیگر هاشم رضایت، تهیه‌کننده این برنامه هم در گفت‌وگویی اعلام کرده بود: «افزایش سطح آگاهی و تشویق افراد به مطالعه از اهداف اصلی این برنامه است، پایین بودن سرانه مطالعه از موضوعاتی است که بار‌ها و بار‌ها از زبان مسئولان و پژوهشگران شنیده‌ایم، بالا بردن سرانه مطالعه به‌خصوص در نسل جوان ما که اسیر تکنولوژی روز شده‌اند از اهداف اصلی تولید و پخش این مسابقه است. «برنده باش» مسابقه‌ای برگرفته از اطلاعات عمومی و با بهره‌گیری از تکنولوژی مورد علاقه در جامعه طراحی شده و تلاش دارد با تجمیع مطالعه و تکنولوژی سبک نویی در ساخت مسابقات تلویزیونی به‌وجود آورد. این مسابقه در دو مرحله برگزار می‌شود. در مرحله اول شرکت‌کنندگان با نصب اپلیکیشن «برنده باش» به ۱۶ هزار سوال طراحی شده در مسابقه دسترسی خواهند داشت؛ سوالاتی که برای پاسخ به آنها، نیازمند مطالعه و جست‌وجو هستند. با موفقیت در این مرحله شرکت‌کنندگان وارد مرحله حضوری خواهند شد. افرادی که در پاسخ به سوالات به حد نصاب نمی‌رسند، از دو روش می‌توانند به سوالات بیشتر دسترسی داشته باشند. در روش اول با مشاهده فیلم‌های تبلیغاتی و آموزشی، امکان پاسخ‌دهی به سوالات بیشتر و در روش دوم نیز با خرید سوال ملاک، امکان دسترسی به سوالات جدید برای پاسخگویی، خواهد داشت.»
تاکید بر کتابخوان کردن مساله‌ای است که دست‌اندرکاران مسابقه «برنده باش» زیاد بر آن اصرار داشته و دارند، اما با گذشت چند برنامه مسابقه «برنده باش»، انتقادات زیادی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی مطرح شد. اینکه سوالات مسابقه هیچ مناسبتی با فضای کتابخوانی ندارد. سوالات تکراری و در بیشتر موارد، سطح سختی سوالات پایین‌تر از سوالات اطلاعات عمومی آزمون‌های استخدامی است. گویا در طراحی دم‌دستی سوالات این مسابقه، اصلا قراری بر ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی نیست. تقلیل واژه «ترویج کتابخوانی» و سوء‌استفاده از این عبارت، باعث شده تا بار دیگر انتقادات به شیوه اجرای این مسابقه قوت یابد؛ اینکه انتخاب یک چهره سینمایی مثل محمدرضا گلزار، فقط به قصد اجرای یک شوی تلویزیونی است و نه هیچ چیز دیگر. جالب اینکه یکی از شب‌های اجرای مسابقه، دورهمی‌ای شده بود برای دعوت از همکاران قدیمی گلزار در سریال «عاشقانه» و منوچهر هادی، کارگردان این سریال و همسرش که با پاسخ دادن به تمام سوالات مسابقه «برنده باش» توانستند برندگان 100 میلیون تومانی مسابقه شوند.
وقتی خبری از مسابقات دهه 70 نیست
به چند سال گذشته که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم در دهه 70 مسابقه‌های زیادی در تلویزیون برگزار می‌شد، مسابقه‌هایی که همه اذعان داشتند در جای خودش بسیار پرمخاطب بود، نه جایزه چند 100 میلیونی داشت و نه اینکه از راه‌های مختلف برای جذب مخاطب استفاده می‌کرد. در آن زمان مسابقات ضمن ایجاد لحظاتی سرگرم‌کننده، «اطلاعات محوری» را مبنای تولید و ساخت مسابقات قرار می‌دادند؛ اما امروز این امر تنها به پرکردن وقت و طراحی‌های کاملا سرگرم کننده، کپی‌شده و فارغ از اطلاعات روی آورده که این مهم در مسابقات تلفنی بیشتر دیده می‌شود. مسابقات فوق‌العاده حرفه‌ای و اطلاعات محوری چون «نام‌ها و نشانه‌ها»، «ثانیه‌ها»، «جدول تصویری»، «مسابقه هفته»، «راز سیب» و... جای خود را به مسابقاتی این‌چنینی داده است؛ مسابقه‌ای که نه‌تنها کمترین ارتباطی با کتاب و هدف ترویج مطالعه بین مردم ندارد، بلکه با برگزیدن نامی بی‌ربط، تنها سرگرم‌کننده و بدون نگاه خاص فرهنگی و هنری است.
کپی‌برداری از مسابقه میلیونرشو
همین مسابقه «برنده باش» کپی‌برداری از یک مسابقه تلویزیونی آمریکایی است؛ مسابقه‌ای مشهور که رویای میلیونر شدن آدم‌ها را یک شبه محقق می‌کند. فقط کافی است شرکت‌کننده بتواند از پس سوال‌ها بربیاید تا درنهایت به جایزه یک میلیون دلاری مسابقه برسد. البته شرکت در این مسابقه، یک بازی دوسر برد است چراکه هر شرکت‌کننده‌ای بعد از رسیدن به حداقل امتیاز، حتما پول خوبی هم نصیبش می‌شود. در نسخه انگلیسی این مسابقه که آمریکایی‌ها ایده‌اش را از آن گرفتند، هر شرکت‌کننده باید به 15 سوال نسبتا دشوار اطلاعات عمومی جواب می‌داد، اما در فصل‌های بعدی این مسابقه که در آمریکا ضبط و پخش شد، مسابقه شامل دو مرحله مختلف است؛ مرحله‌ای با 10 سوال و مرحله‌ای با تعداد سوال‌های کمتر.
با جواب دادن به هرکدام از سوال‌ها، شرکت‌کننده به پله‌ای بالاتر با جایزه‌ای بیشتر می‌رسد. وقتی شرکت‌کننده پا به مرحله بعدی گذاشت، سوال‌هایی چهار‌جوابی از او پرسیده می‌شود. سوال‌هایی که در صورت تردید، می‌تواند برای پاسخگویی به آنها از سه راهنمای خودش کمک بگیرد؛ شانس کمک گرفتن از تماشاچی‌ها، کمک گرفتن از یک دوست همراه یا خاموش کردن دو جواب اشتباه. در این مسابقه شرکت کننده‌ها از هر طیفی حضور دارند؛ گاهی دانشجوهای ساده و گاهی آدم‌های مشهوری مثل الکس فرگوسن.
اولین‌باری که در سال 2009 یک آمریکایی توانست برنده جایزه یک میلیون دلاری مسابقه شود، غوغایی به پا شد. خیلی‌ها برای شرکت در مسابقه درخواست دادند که البته این موضوع، برای تهیه‌کننده برنامه آنقدرها هم خوب نبود. سال بعد، پنج نفر توانستند میلیونر شوند. بزرگ‌ترین برنده مسابقات تلویزیونی طول تاریخ هم متعلق به این برنامه است. در سال 2001، وقتی مسابقه برای پنج ماه متوالی بیش از 10 هزار دلار برنده نداشت، کار به جاهای باریک کشید. یک دفعه هم در برنامه‌ای خاص، برنده جایزه از پس آخرین سوال برآمد و یک میلیونر حسابی شد؛ برنده‌ای که در یک لحظه دو میلیون و 189 هزار دلار به جیب زد! فیلم «میلیونر زاغه‌نشین» از روی نسخه هندی این مسابقه ساخته شد.
البته خیلی از مسابقاتی که در حال حاضر از تلویزیون پخش می‌شود کپی‌برداری از این مسابقات هستند، مسابقاتی که حتی در خود این کشورها هم دیگر پرطرفدار نیستند اما ما بعد از تجربه این همه سال برگزار کردن مسابقه، باز برای ساخت برنامه، برنامه‌های آن طرفی‌ها را جلوی روی‌مان قرار می‌دهیم و عینا کپی می‌کنیم. مطمئنا برای اینکه سرانه مطالعه بالا برود، می‌شود سراغ راه‌های دیگری برای ترویج کتاب رفت نه اینکه یک سلبریتی را انتخاب و با او مسابقه‌ای برگزار کنند و حتی هدف‌شان هم در ادامه کار گم شود.
