سالانه بیش از ۶۰ تن شاه میگو دراز آب شیرین از دریاچه پشت سد ارس در منطقه آذربایجانغربی برداشت میشود که هر کیلوی آن بین ۱۵ تا ۲۰ دلار برای ایران ارزآوری دارد. با این حال نبود سرمایهگذار برای تولید صنعتی، نبود مراکز فرآوری و وجود مسیر پرفراز و نشیبی که پیش پای صیادان است، هر سال از حجم شاهمیگوی صید شده از این منطقه میکاهد. فرصتی طلایی که میتواند چرخ اقتصاد منطقه را به حرکت در بیاورد، اما نادیده گرفته میشود و عرصه تجاری را برای حضور کشورهایی، چون ترکیه باز میکند.
لابستر که به عنوان یکی از وعدههای غذایی لوکس و گران قیمت در رستورانهای لاکچری کشورهای اروپایی و امریکایی سرو میشود، یکی از مراکز تولیدش در همین ایران و دریاچه پشت سد ارس در منطقه آذربایجان غربی است. محصولی که به دلیل ایراد داشتن مصرف آن در ایران از نظر مراجع تقلید، طرفداری در ایران ندارد و میتوان تمام و کمال آن را صادر کرد. با این حال نبود زیرساختهای صادراتی، نبود سیاستی برای افزایش تولید و سرمایهگذاری، عدم احداث مراکز فرآوری و وجود مسیر پر فراز و نشیب پیش پای صیادان همگی دست به دست هم داده است تا این فرصت طلایی برای ارزآوری ایران نادیده گرفته شود.
از همین رو بازاری که میتواند در دست تجار ایرانی باشد را کشورهایی همچون ترکیه با افزایش تولید و عرضه روز افزونشان گرفتهاند. در حال حاضر به گفته کارشناسان سالانه بیش از ۶۰ تن شاه میگو دراز آب شیرین از دریاچه پشت سد ارس در منطقه آذربایجانغربی برداشت میشود که هر کیلوی آن بین ۱۵ تا ۲۰ دلار برای ایران ارزآوری دارد. این نیز در حالی است که هم میتوان تولید را توسعه داد و هم میتوان با احداث مراکز فرآوری بر ارزش افزوده محصول افزود. با این حال تمام این ظرفیتهای خدادادی نادیده گرفته میشوند.
شاه میگوی ایرانی رو به زوال
بر اساس آمار موجود میزان تولید لابستر در ایران در دهه ۶۰ شمسی در اوج برداشت حدود ۲۷۰ تن به ثبت رسیده که اکنون با کاهش تولید مواجه شده و به تنها ۶۰ تن برداشت در سال تنزل یافته است. این آبزی که در شرایط آب و هوایی خاصی زیست میکند، سه سال طول میکشد که تا به وزن صادراتی و ۵۰ گرم برسد. بنابر این به گفته مدیر شیلات و آبزیان آذربایجانغربی صید غیرمجاز تهدیدی جدی برای ذخایر شاه میگوی دراز آب شیرین به حساب میآید.
معصوم فصیح در این باره بیان میکند: «ترویج صید مسئولانه مهمترین راهکار برای تقویت ذخایر و اشتغال پایدار این بخش در منطقه مرزی پلدشت به شمار میآید.» علاوه بر این صید بیرویه و بیحساب و کتاب به گفته کارشناسان میتواند موجب برهم خوردن اکوسیستم و شرایط زیستی آبزیان منطقه هم شود. همچنین این مسئول با انتقاد از نبود دانش فنی کافی در تولید آبزیان ادامه میدهد: «با توجه به نقش تکنولوژیهای جدید در تولید آبزیان، پرورش در منابع بکر نیازمند دانش فنی و بیوتکنیک است که فعلاً ما از آن محروم هستیم.»
البته به گفته فصیح هم اکنون گروه شیلات در دانشگاه ارومیه و پیام نور فعال بوده و با دانشگاه ارومیه در پژوهشکده آبزی پروری کارهای مطلوبی انجام داده است. با این حال این مطالعات کافی نبوده و برای توسعه تولید شاه میگوی نیاز به بررسی بیشتر است. همچنین با توجه به ظرفیت این آبزی برای صادرات، نیاز است زیرساختهای سرمایهگذاری برای ورود صاحبان سرمایه نیز ایجاد شود. در حال حاضر این ظرفیت در تمام بخشها با موجی از بیتوجهی مواجه شده است. از همین رو لابستر ایران که میتواند اقتصاد مقاومتی را فراهم کند منزوی شده و با کاهش تولید روبهرو است.
مسیر باز و هموار صادرات شاه میگو
طی سالهای اخیر به دلیل نبود بازار و درآمد کم صیادان شاه میگو با کاهش میزان برداشت و صادرات مواجه بوده است. همچنین به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده به همراه عوارض زیاد حمل و نقل برخی از صادرکنندگان نمیتوانستند به موقع شاه میگوهای صید شده را به بازارهای اروپایی صادر کنند. همین امر منجربه برگشت خوردن شاه میگویهای صادراتی شده و روز به روز از انگیزه صیادان برای صید این آبزیان کاسته است. از طرفی هم فعالیت بیرویه کشتیهای صیادان منجر به خطر افتادن حیات این آبزیان شده است.
علی نکوئیفر، رئیس مرکز تحقیقات شیلات و آبزیان کشور ضمن تأیید مطالب فوق در رابطه با صادرات شاه میگو میگوید: «صادرات شاه میگو یک پروسه تخصصی است که پس از دستهبندی و فرآوری باید از نظر بهداشتی با قوانین صادرات اروپا مطابقت داشته باشد.» کارشناس حوزه شیلات و آبزیان آذربایجانغربی نیز با تأیید مطالب فوق بیان میکند: «در حالی که شاه میگوی دراز آب شیرین پشت دریاچه سد ارس مشتریهای خاص خود را در دنیا داراست، اما کمبود تکنولوژی و مراکز فرآوری از چالشهای پیشرو در تولید مداوم و نامحدود این محصول محسوب میشود.»
بنابر این ایرج سلیمی با اشاره به اینکه در بازارهای اروپایی از جمله روسیه و ارمنستان تقاضای بسیاری برای این محصول است، میافزاید: «برداشت بیرویه و بدون مطالعه، شیوههای غلط صید و صیادی و صید غیرمجاز از علل کاهش ذخایر است.» بنابر این لازم است تا دیر نشده و این فرصت طلایی برای توسعه تولید و صادرات شاه میگوی ایرانی از دست نرفته است، مسئولان ورود کنند و با جذب سرمایهگذاران بازار فروش لابستر را رونق دهند.