حوريه ملکي
اين يک بازي تکراري است. تابستان و آتشي که به جان جنگل ها مي افتد و بدون هيچ ترحمي، خاکستر مي کند و پيش مي رود. در میانه فصل گرما، شعله های آتش گاه و بی گاه در مراتع و جنگل ها سمفونی مرگ گیاهان را می نوازند و در اين ميان عامل انسانی عمده ترین دلیل این خسارت بزرگ در عرصه های طبیعی است. فرقي نمي کند در کجاي ايران باشد. از شمال سرسبز و پر براران گرفته تا سمنان و لرستان و دامنه هاي زاگرس. البته رییس انجمن جنگلها امسال را به عنوان سال آتش در جنگلهای ایران خوانده و گفته بود: بارندگیهای فصل بهار از عوامل آتشسوزی جنگلها در تابستان است.
***
وقوع آتش سوزی ها در دامنه طبیعت هر ساله سطح وسیعی از جنگل ها و مراتع را تخریب می کند و باعث خسارت های جبران ناپذیر در طبیعت و نابودی زیست بوم های جانوری می شود. در بسیاری از کشورها آب و هوا و وزش باد و عوامل طبیعی در بروز آتش نقش پر رنگی ایفا می کنند، در کشور ما نیز متناسب با وضعیت هر منطقه علت وقوع آتش سوزی در طبیعت متفاوت است، اما نقش روبه افزایش عوامل انسانی در این زمینه انکارناپذیر می باشد.
چندي پيش رییس انجمن جنگلها گفته بود: پس از بارندگی در فصل بهار انبوهی از گونههای علفی افزایش مییابد و در فصل تابستان به سرعت خشک و مستعد آتشسوزی خواهد شد. افزایش آتشسوزیها دارای منشأ انسانی است و تغییر الگوی آتشسوزیها با نگرانیهایی همراه است اما الزاما همه انواع آتشسوزی بدنه درختان را نمیسوزاند.
هادی کیادلیری درباره نتایج آتشسوزی در جنگل تاکيد کرده بود: این آتش سوزی برخی گونههای گیاهی در جنگل را از بین میبرد و در ادامه گونههایی با حساسیت کمتر را جایگزین آن میکند.
وی همچنین به تاثیرپذیری مخرب مکانیزم آب و خاک در جنگل در یک آتش سوزی گسترده اشاره و اظهارکرد: مجموع این تغییرات اکوسیستم جنگل را از روال عادی خارج میکند.
اوايل امسال معاون یگان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری نيز درباره روند آتشسوزی و محافظت از جنگلها در شرایط بحرانی گفته بود: نمیتوان وضعیت سال جدید را از نظر آتشسوزی پیشبینی کرد. در ایام عید با وضعیت بحرانی روبهرو بودیم و از طرفی فقدان بارندگی و گرمای بالایی داشتیم که تعدد حریق را در جنگلهای شمالی را در پی داشت.
حیدر ابراهیمی فر با اشاره به ۱۴۱ فقره آتش سوزی در نوروز ۹۷ در جنگلهای شمال گفت: شاید هر پنج سال یک بار این وضعیت در ایام عید دیده شود و امروز همچنان در شرایط بحرانی هستیم. پیشبینی میشود ظرف دو هفته آینده با افزایش دما شرایط برای بروز حریق فراهم شود.
همچنين رضا ارجمندی عضو هیات مدیره انجمن محیط زیست نيز با اشاره به اینکه آتشسوزی بیش از هرچیز موجب از بین رفتن حیات در خاک میشود، گفت: میکرو ارگانیسمها در اعماق خاک با هوموس بالا از بین میروند و در واقع حیات خاک نابود میشود. وجود درختان و ریزش برگها موجب افزایش میکرو ارگانیسمهای جنگلی میشود چراکه حیات در خاک جنگل وجود دارد.
وي ادامه داد: متاسفانه مردم در زمان آتشسوزی اطلاع چندانی از نوع برخورد با این مسئله ندارند و نمیدانند با کدام نهاد باید تماس بگیرند.
* بیشترین آتش سوزی مراتع زنجان در تیرماه
فرمانده یگان حفاظت اداره کل آبخیزداری و منابع طبیعی استان زنجان با بیان اینکه در مراتع استان زنجان تیرماه بیشترین آتش سوزی رخ داده است، مي گويد: طی ۴ ماهه امسال ۶ فقره آتشسوزی انجامشد.
سرهنگ منصور خسروی ادامه مي دهد: طی چهار ماهه سال جاری ۶ فقره آتشسوزی در مراتع استان زنجان انجامشده و بیشترین آتش سوزی در تیرماه بوده است. همچنين ۲۲ مورد خلع و رفع تصرف اراضی ملی انجامشده و ۳۶۶ مورد هم پیشگیری از تصرف انجامگرفته است.
وي مي گويد: متأسفانه آتشسوزی در مراتع در تیرماه رخداده و در ماههای دیگر آتشسوزی در مراتع را نداشتیم. همکاری و مشارکت مردم باید در حفاظت از منابع طبیعی تقویت شود و در این راستا توجه به این مهم مانع از تخریب جنگلها میشود و منابع طبیعی متعلق به مردم است.
خسروي ادامه مي دهد: هر هکتار جنگل تأمینکننده اکسیژن ۲.۵ نفر است و با آتشسوزی ۵۰ هکتار جنگل اکسیژن ۷۵ نفر از بین میرود.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل آبخیزداری و منابع طبیعی استان زنجان به شهروندان توصیه مي کند با توجه به گرم شدن هوا از روشن کردن آتش در مراتع خودداری کنند و نسبت به حراست از منابع طبیعی و محیطزیست با اداره کل منابع طبیعی همکاری کنند.
* جنگل هاي خمين هم در امان نيستند
مراتع و جنگل ها سرمایه های عظیم ملی هستند و هر فرد به نوبه خود در حفظ و حراست از آنها و همچنین جلوگیری از تخریب و خسارات های ناشی از حوادث و وقوع آتش در دل طبیعت نقش مهم دارد.
از سوی دیگر مراتع و عرصه های طبیعی و پوشش گیاهی آن در اقتصاد و توسعه پایدار هر منطقه نقش اثرگذار دارد. به طور مثال در شهرستان خمین معیشت بسیاری از خانواده ها از دل مراتع تامین می شود، اما با شروع فصل گرما، آتش سوزی در مراتع و جنگل های این شهرستان نیز افزایش می یابد و به دنبال این سوانح به تدریج مراتع و پوشش گیاهی موجود در معرض نابودی قرار می گیرند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خمین مي گويد: از ۲۳۰ هزار هکتار مراتع و عرصه های طبیعی شهرستان خمین، ۱۰۰ هزار هکتار در موقعیت بحران آتش سوزی قرار دارد.
نصرت الله هاشمی ادامه مي دهد: به دلیل خشکسالی و کم بارشی در سال جاری و شروع فصل تابستان و افزایش دمای هوا در شهرستان خمین، پیشگیری از آتشسوزی از طریق اطلاع رسانی و آگاه سازی مردم از اهمیت بسیار برخوردار است
وی با اشاره به اینکه در سال ۹۵ آتش سوزی در مراتع خمین به میزان ۸۰۰ هکتار و در سال ۹۶ در ۱۰ هکتار از مراتع رخ داد، مي افزايد: فرهنگ سازی، آگاه سازی و مشارکت دستگاه های مختلف و همچنین رعایت نکات ایمنی از سوی مردم اقدامی موثر برای پیشگیری و کاهش آتش سوزی در عرصه های جنگلی و مرتعی شهرستان خمین بوده است.
* 99 درصد آتش سوزی ها عمدی است
بر اساس آمارها و گزارش هاي موجود ۹۹درصد آتش سوزيهايي که در جنگل گلستان رخ ميدهد عمدي است، اين نکتهاي است که رئيس پارک ملي گلستان به آن اشاره ميکند.
هر سال جنگل هاي گلستان روزهاي پر آتشي را تجربه مي کنند. را گذرانده است. سال 93 بود که جنگل هاي گلستان 2 ماه در آتش سوختند. يعني طي 2 ماه ۸ بار جنگل سوخت و هر بار بخشي از پهنه جنگلي و گياهي آن زير آوار آتش سياه شد. يکبار ۴۰ هکتار، بار ديگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اينکه رکورد بزرگترين آتش سوزي گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار ديگر تبديل به خاکستر چوبهاي سوخت.
اين درختانند همچون خاکيان
دستها برکردهاند از خاکدان
با زبان سبز و با دست دراز
از ضمير خاک ميگويند راز
درختاني را که مولوي توصيف ميکند انگار ما نميبينيم. جريان زندگي را در رگبرگهاي آنان نميشناسيم و حس نميکنيم، نجواي رازآميزشان را هم که همزمان با وزش نسيم و تکان دادن سرشاخههاي خود زمزمه ميکنند نميشنويم.
آن دلبستگي درخت و پرنده، آن سيال لطيف زندگي را هم که بين اين دو در حال تبادل است حتماً نميشناسيم. چرا که اگر اينگونه بود، اکنون تماشاگر سوختن و خاکستر شدنشان نبوديم. ما ثابت کردهايم که تماشاگران خوبي ميتوانيم باشيم. جنگل ميتواند در برابر چشمان ما ۲۴ ساعت بسوزد و ما نگاه کنيم. وقت تلف کردن در دالان پيچ در پيچ هماهنگيهاي اداري براي رساندن هليکوپتر از آن طنز تلخ بارها تکرار شده در نظام بوروکراسي ماست که نه بحران را ميشناسد، نه درکي از فاجعه دارد... ما همچنان خود را با اين سيستم سرگرم ميکنيم.
اگرچه در قانون براي برخورد با افراد دخيل در آتش سوزيها جزاي نقدي و هم حبس حتي تا ۱۰ سال پيشبيني شده است، اما به گفته رييس پارک ملي گلستان در چند سال اخير هيچ گاه موردي نداشتيم که فرد به دليل سهلانگاري در خاموش کردن آتش به جزاي نقدي يا غيرنقدي محکوم شده باشد.
جواد سلياري مي گويد: در اين چند سال علتهاي مختلفي سبب بروز آتش سوزي در اين پارک شده که باقي ماندن آتش مسافران براي پخت غذا، ته مانده سيگار و گاهي هم اقدامهاي شکارچيان براي شکار غيرقانوني سبب آتش سوزي در پارک ملي گلستان شده است. وي ميگويد: شناسايي مجرماني که سبب بروز آتش سوزي در منطقه ميشوند بسيار سخت است و بايد در اين خصوص توجه زيادي داشته باشيم.