با وجود کم‌آبی در اکثر استان‌ها به خصوص استان‌های جنوبی کشور از جمله بوشهر، سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و حتی خراسان رضوی، لرستان و اصفهان حالا خبر‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد این استان‌ها در طول چهار ماه نخست امسال حدود ۱۰۰میلیون دلار هندوانه تولید و به ۳۲ کشور جهان که کاشت این محصول را به دلیل آب بر بودن ممنوع کرده‌اند، صادر کردند. درحالی که در نگاه اول ارزآور بودن این اقدام بسیار مثبت است، اما به گفته کارشناسان، برای تولید هر عدد هندوانه به ۵۰۰ لیتر آب نیاز است که با محاسبه مقدار هندوانه صادراتی، تنها امسال به انداره آب پشت سد کرج، آب مصرف شده تا محصول ارزانقیمت هندوانه را به کشور‌های دیگر صادر کنیم.
در حالی که تا سال‌های گذشته به علت بحرانی نبودن وضعیت ذخایر آب توجهی به کشت محصولات آب بر نمی‌شد، اما با بحرانی شدن وضعیت بارش‌ها و تداوم خشکسالی‌ها مدیریت منابع آبی به شدت مورد توجه قرار گرفته‌است. از آنجا که بیشتر کشاورزی‌ها در استان‌های مختلف به صورت سنتی و غرقابی است لذا این مهم سبب شده تا کارشناسان استفاده از روش‌های نوین آبیاری و کاهش کشت محصولات پر آب را به عنوان مهم‌ترین راه‌حل پیشنهاد کنند.
در این میان از آنجا که هندوانه پس از برنج پرآب‌برترین محصول کشاورزی ایران به حساب می‌آید که در استان‌های کم‌آب و خشک مانند بوشهر، سیستان وبلوچستان، خوزستان و کرمان کشت می‌شود لذا این مهم سبب شده تا کارشناسان کشت این محصول را مناسب کاشت در این مناطق ندانند؛ موضوعی که تا کنون از سوی کشاورزان این استان‌ها جدی گرفته نشده است. این مهم در حالی است که در سال‌های اخیر به فروش نرفتن این محصول موجب شده تا علاوه به هدررفتن آب بسیار دسترنج چند ماهه کشاورزان نیز بر باد رفته و زیان هنگفتی را نصیب آن‌ها کند.
صادرات ۱۰۰ میلیون دلاری هندوانه
بر اساس آمار گمرک از تجارت خارجی ایران، تا پایان تیرماه سال جاری ۵۳۶ هزار و ۵۴۹ تن هندوانه از ایران به کشور‌های مختلف صادر شد که ارزش آن به حدود ۹۸ میلیون و ۹۷۲ هزار دلار می‌رسد. بر اساس این گزارش، هندوانه ایران در این مدت به ۳۲ کشور صادر شده است که البته بخش دیگری از آن نیز از طریق مناطق آزاد و ویژه صادر شده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته میزان صادرات هندوانه ۴۰۰ هزار و ۶۰ تن بوده است که ارزشی برابر ۷۷ میلیون و ۵۸۴ هزار دلار داشته است.
به این ترتیب مقایسه این آمار نشان می‌دهد که صادرات هندوانه در چهار ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۴ درصد افزایش یافته که ارزآوری آن نیز با رشد ۲۷ درصدی همراه بوده است. از سوی دیگر با توجه به ارزش ریالی صادرات هندوانه در سال جاری و سال قبل، قیمت هر کیلو هندوانه صادراتی ایران در سال جاری ۷۵۷ تومان و در مدت مشابه سال گذشته ۶۲۹ تومان بوده است. با وجود آنکه این موضوع خبر خوبی برای کشاورزان خصوصاً هندوانه‌کاران کشور به شمار می‌رود، اما اگر به این نکته توجه کنیم که این محصول بالاترین میزان آب را آن هم در استان‌های دچار بحران به مصرف می‌رساند هرگز از این موضوع خوشحال نخواهیم شد.
هندوانه از جمله صیفی‌جاتی است که برای پرورش آن آب زیادی لازم است. به همین دلیل در بسیاری از کشور‌ها این میوه پرورش داده نمی‌شود. کارشناسان می‌گویند تولید یک هندوانه به ۵۰۰ لیتر آب نیاز دارد. در واقع سالی یک سد کرج را هندوانه صادر می‌کنیم.
ایـران، رتبه سوم کاشت هندوانه در جهان
شرایط مناسب برای کشت هندوانه به عنوان یکی از محصولات پرطرفدار سبب شده تا ایران رتبه سوم تولید این محصول را در جهان از آن خود کند. این در حالی است که به دلیل مصرف بالای آب در بیشتر کشور‌های جهان، کشت آن ممنوع شده است. این محصول در چهار فصل سال در مناطق مختلف کشور از جمله سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، لرستان، یزد، همدان، اصفهان و... تولید می‌شود، به طوری که تولید هندوانه بهاره در جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول صورت می‌گیرد و در تابستان نیز ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب و... برداشت‌کننده این محصول هستند.
دزفول نیز تنها تولیدکننده هندوانه پاییزه محسوب می‌شود و میناب، جیرفت و کهنوج میزبان این محصول در فصل زمستان هستند. سالانه بیش از ۵/۳ میلیون تن هندوانه در کشور تولید می‌شود و ایران رتبه سوم تولید هندوانه در جهان را پس از چین و ترکیه به خود اختصاص داده است. این محصول علاوه بر صادرات به کشور‌های همسایه و منطقه، به مقصد بنادر اروپایی، چون رومانی، آلمان، بلغارستان، انگلستان، لهستان، مجارستان، اتریش و سوئد نیز بارگیری می‌شود.
با نگاهی به مناطقی که این محصول در آنجا کشت می‌شود به درستی می‌توان پی برد که این استان‌ها به شدت دچار بحران آب بوده و تولید آن به هیچ عنوان مقرون به صرفه نیست. با وجود اینکه ادامه‌دار بودن خشکسالی‌ها و محدودیت منابع آبی از مدت‌ها قبل زنگ خطر کشت محصولات آب‌بر جالیزی به ویژه هندوانه را در فضای باز به صدا درآورده است، اما هنوز هم شاهد کاشت این محصولات که هندوانه سرآمد آنهاست در استان‌های کم‌آبی، چون سیستان و بلوچستان و خوزستان که حجم بارندگی در آنجا کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در سال است، هستیم.
به گفته کارشناسان، از آنجا که ۹۰ درصد حجم هندوانه را آب تشکیل می‌دهد لذا صادرات آن را باید به منزله صادرات آب مجازی از کشور تعبیر کرد چراکه برای تولید هر کیلوگرم هندوانه در کشور بین ۲۳۷ لیتر آب مصرف می‌شود. البته بخشی از این محصول سالانه به دلیل استفاده نکردن از بذر‌های کیفی، آبرسانی به موقع، بازاررسانی و نبود مراکز نگهداری مناسب تلف یا به دور ریخته می‌شود که خود لطمه‌ای به منابع آبی و منافع ملی کشور به شمار می‌رود.
