کشت نایلونی یکی از هزار و یک مصیبت آوار شده بر سر خاک حاصلخیر کشور است؛ شیوهای سنتی که سالهاست از سوی کشاورزان استانها به کار گرفته میشود و از وسعت مناطق مستعد کشت و برداشت میکاهد. معضلی که این روزها حتی صدای مسئولان حفاظت از محیطزیست و جهادکشاورزی استان قزوین را هم در آورده است. البته این مشکل در تمام استانهای کشور وجود دارد و با توجه به آثار زیانبار این شیوه در طولانی مدت، لازم است کشت نایلونی در تمام کشور به طور کامل حذف شود.
چند صد سال طول میکشد تا یک کیسه نایلونی ساده که بر اثر سهلانگاری در طبیعت رها شده است، به صورت کامل تجزیه شود. با توجه به ضخامت و جنس کیسهها، محققان زمان مورد نیاز برای تجزیه این مواد را بین ۵۰۰ تا هزار سال تخمین میزنند. مواد پلاستیکی که انواعی از آنها که شامل کیسههای پلاستیکی، بطری نوشابه، ظروف پلاستیکی و ... میشود در محیطزیست رها میشوند و همزمان با تجزیهشان پیرامونشان را سمی و حاصلخیزی خاک را هم میگیرند.
از همینرو از پلاستیک به عنوان قاتل طبیعت یاد میشود. حالا نکته قابل توجه این است که این قاتل طبیعت تنها از سوی گردشگران به محیطزیست تحمیل نمیشود و کشاورزان هم هرساله به امید برداشت محصول بهتر و بیشتر از شیوه کشت نایلونی بهره میبرند. بعد از هربار کشت هم به این دلیل که نایلونها بعد از یکسال کارایی خودشان را اغلب از دست میدهند، در طبیعت و همان اطراف مزارع رها میشوند. از همین رو سال به سال بر حجم زبالههای پلاستیکی افزوده میشود و راه تنفس خاک نیز تنگ و تنگتر میشود.
معضلی که در اغلب استانها رخ میدهد و درباره آن مدیرکل حفاظت محیطزیست استان قزوین به «جوان» میگوید: «پلاستیک دیر تجزیه میشود و اگر از خاک تفکیک نشود، به طور حتم بر حاصلخیزی آن تأثیر منفی دارد.» حسن پسندیده با اشاره به وجود این معضل در استان قزوین میافزاید: «متأسفانه در ۷ هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی شهرستانهای تاکستان، بوئینزهرا و آوج کشت نایلونی انجام میشود که اگر شیوه کشاورزی تغییر نیابد، خاک این مناطق حاصلخیزی شان را از دست میدهند.» بنابر این به گفته این مقام مسئول لازم است در شیوههای کشت و برداشت محصولات کشاورزی بازنگری انجام شود تا این اراضی از حوضه کشاورزی خارج نشوند.
تولید بیشتر با کشت نایلونی
در حال حاضر کاهش حاصلخیزی خاک و فرسایش این ماده حیاتی به عنوان یکی از معضلات جدی محیطزیست کشور شناخته میشود. چرا که برای تولید هر یک سانتیمتر به ۵۰۰ سال زمان نیاز است. مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین با اشاره به دلیل اینکه چرا کشاورزان به کشت نایلونی تمایل بیشتری دارند، میگوید: «پلاستیک مانع تبخیر آب میشود.» در واقع با توجه به شرایط کمبود منابع آبی این شیوه منجر به صرفهجویی بیشتر در مصرف آب میشود. فرزاد خوش اخلاق میافزاید: «همچنین این نوع کشت محیط ریشه را گرمتر میکند که در نتیجه در سطح خاک جوانهسازی بیشتری صورت میگیرد که موجب تولید بیشتر محصول و عملکرد بالای آن میشود.»
وی ادامه میدهد: «علاوه بر تمام این موارد، استفاده از پلاستیک حین کشت موجب زودتر رسیدن محصول و برداشت آن میشود. بنابراین همین موضوع موجب شده تا کشاورزان در چینش اول محصول خود را زودتر روانه بازار و با قیمت خوبی عرضه کرده و درآمد قابل توجهی را نصیب خود کنند.» گفته میشود با بهرهمندی از این شیوه در کشت سبزی و صیفیجات و محصولات جالیزی علفهای زاید و هرز هم کمتر رشد میکنند.
علاوه بر این پلاستیکها نقش عایق را بازی میکنند و اگر هوا سرد باشد از گیاه محافظت هم میکنند. با این حال در کنار تمام فواید این نوع کشت، به گفته کارشناسان باز هم به صرفه نیست که کشت نایلونی انجام شود. چراکه بقایای پلاستیکها منجر به سمی شدن خاک، سخت و دشوار شدن حرکت ادوات کشاورزی و شخم زدن میشود. همچنین کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن این ماده عالی هم معضل دیگری است که باید این شیوه کشت را کنار گذاشت.
افزایش آلودگی خاک و آب
کشت نامناسب نایلونی به عنوان مخاطرات جدید زیستمحیطی شناخته میشود؛ چراکه در این روش پلاستیکهای به کار رفته در حین کشت جمعآوری نشده و در خاک مدفون باقی میمانند. دلیل این عدم جمعآوری پلاستیکها هم هزینههای بالایی است که باید برای جمعآوری آنها پرداخت. از این رو با توجه به اینکه اغلب زمینهای کشاورزی هم در استان قزوین اجارهای هستند، برای کشاورزان جمعآوری ضایعات پلاستیکی به صرفه نیست. بنابراین اغلب در حاشیه زمینهای کشاورزی شاهد انباشته شدن زبالههای پلاستیکی خواهیم بود.
زبالههایی که همچون حیات هر جنبدهای را به خطر میاندازند. در این خصوص مدیرکل حفاظت محیطزیست استان قزوین میگوید: «مصرف بیش از اندازه پلاستیک و رهاسازی آن در محیط از چالشهای مهم زیستمحیطی در دنیا به شمار میرود.» چرا که پلاستیک رها شده در خاک باقی میماند و به شکل عایق عمل میکند. از این رو مانع تنفس طبیعی خاک میشود. معضلی که به مرور منجر به از بین رفتن خاک هم میشود.
این مسئول ادامه میدهد: «علاوه بر آلودگیهای آب و خاک و تأثیر منفی که رهاسازی پلاستیک بر کیفیت این دو باقی میگذارد باید به آلودگی هوا نیز اشاره کنیم چرا که مشتقات نفتی پلاستیک جذب خاک شده و در هنگام وزش باد آنها را تبدیل به ریزگرد هم میکند.» لازم بهذکر است که در سال گذشته ممنوعیت استفاده از کشت نایلونی در استان قزوین و در کارگروه پسماند مورد بحث و رسیدگی قرار گرفته و این موضع مصوب شده است تا این مسئله با همکاری سازمان جهاد کشاورزی مورد اجرا قرار گیرد. بنابر این امید است با پیگیری مسئولان این شیوه برای همیشه حذف و منبع محدود و ارزشمند خاک نیز حفظ شود.