شرایط تحقق توهین و مجازات آن

همه انسان‌ها به‌صرف انسان بودن و فارغ از هر گونه امتیاز خاص اجتماعی، حقوقی دارند که باید از جانب سایر همنوعان محترم شمرده شود و مورد تعرض قرار نگیرد. از جمله، جان و مال و آبروی اشخاص مصون از تعرض است و در صورتی که این حقوق رعایت نشود، با رعایت شرایطی امکان مجازات شخص نقض‌کننده حقوق فراهم خواهد بود.
برای تحقق توهین، همانند هر جرم دیگر، وجود دو عنصر ضروری است: عنصر مادی جرم توهین، همان گفتار، نوشتار یا کرداری است که سبب تحقیر می‌شود. عنصر معنوی آن نیز وجود قصد و اراده برای انجام عمل پیش‌گفته است و در مقام اثبات این رکن، کافی است ثابت شود رفتار مرتکب از روی اراده بوده و در خواب یا مستی انجام نشده است.

شرایط تحقق توهین
شرایطی که برای توهین آمیز تلقی شدن رفتار مرتکب ضرورت دارد را در ادامه می‌خوانید؛ توهین غالباً به‌صورت گفتار (شفاهی یا مکتوب) است، اما گاهی نیز از طریق انجام دادن یک فعل، بدون استعمال لفظ محقق می‌شود. مانند پرتاب کردن آب دهان به صورت شخص دیگر یا انجام دادن حرکاتی که در اصطلاح عامیانه، به آن شکلک درآوردن می‌گویند.
- توهین‌آمیز بودن رفتار با توجه به عرف (از لحاظ زمان و مکان و طبقه اجتماعی مخاطب) سنجیده می‌شود.
- مخاطب توهین باید فرد معینی باشد و در صورتی که به جمعی توهین شود، باید به‌گونه‌ای باشد که بتوان آن را به تک‌تک افرادِ جمع قابل انتساب دانست.
- مخاطب توهین باید زنده باشد. (استثنائاً در توهینی که موجب قذف می‌شود، حیات مخاطب شرط نیست).
- توهین باید صریح باشد و نمی‌توان بر اساس تفسیرپذیر بودن یک کلام، گوینده یا نویسنده آن را به اتهام توهین تعقیب کرد. با کنایه سخن گفتن، اصولاً موجب تحقق بزه توهین نمی‌شود، مگر آن‌که کنایه به‌وضوح بیان‌کننده مقصود گوینده باشد و شنوندگان به‌سرعت و بی‌واسطه متوجه شوند که گوینده چه کسی را طرف اهانت قرار داده است.
- برای تحقق جرمِ توهین لازم نیست که مخاطب حتماً ناراحت شود و احساس تحقیر کند. همین که رفتار یا گفتار توهین‌آمیز، شرایط ذکرشده را داشته باشد، موجبات محکومیت توهین‌کننده فراهم است.

اقسام توهین
جرم توهین به «حدی» و «تعزیری» تقسیم می‌شود. توهین حدی توهینی است که مجازات آن از سوی شارع مقدس تعیین شده است و بر خلاف جرائم مستوجب تعزیر، مجازات ثابتی دارد که در صورت احراز ارتکاب جرم، از سوی دادگاه مورد حکم قرار می‌گیرد.
تنها مصداق توهین حدّی در قانون مجازات اسلامی، سب النبی یعنی دشنام دادن به پیامبر و سایر معصومین (س) است. مطابق ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی «هر کس پیامبر اعظم (ص) یا هر یک از انبیای عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند سب‌النبی است و به اعدام محکوم می‌شود.»
توهین تعزیری که خود به دو دسته تقسیم می‌شود؛ توهین ساده که در توضیح آن باید گفت: به‌طور کلی هر توهینی که جزء مصادیق توهین حدّی یا توهین تعزیری مشدّد نباشد، توهین تعزیری ساده است و مجازات آن تحمل تازیانه تا ۷۴ ضربه و یا ۵۰ هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی است.
توهین مشدد که قانونگذار به‌سبب مقام یا جنسیت مخاطب توهین، مجازات سنگین تری تعیین کرده است. مواردی از قبیل: توهین به مقدسات اسلام (به غیر از سب النبی که به‌عنوان یک جرم حدی توضیح داده شد)، توهین به امام خمینی (ره) و مقام رهبری، توهین به مقامات سیاسی داخلی و یا کارکنان مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری در حین انجام وظیفه، توهین به مقامات سیاسی خارجی در خاک ایران و توهین به شأن و حیثیت بانوان و اطفال!