مشکل آلودگی محصولات کشاورزی جنوب تهران به شبکه فاضلاب پایتخت پیوند خورده و به قوت خود باقی است. آن هم در شرایطی که تا تکمیل انشعابات پایتخت به تصفیه‌خانه‌ها چند سال دیگر زمان لازم است. از دو سال قبل برای جلوگیری از ورود آلودگی به اراضی کشاورزی جنوب تهران کارگروهی با مسئولیت وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شده که از دستاورد‌های آن خبری در دست نیست. طی آخرین تحقیقات مستند، ۱۱۵ هکتار زمین زراعی در جنوب تهران شناسایی شده که با فاضلاب آبیاری می‌شود.
وظیفه محیط‌زیست هم در این رابطه فقط پلمب واحد‌های آلاینده بزرگ عنوان شده؛ ضمن اینکه متولی بحث امنیت غذایی وزارت بهداشت است. این وزارتخانه باید به بحث آبیاری ورود و این محصولات را تأیید کند. درغیراین صورت اقدام به جمع‌آوری آن‌ها کند.
در همین زمینه رئیس گروه سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی تهران در توضیح چرایی آبیاری مزارع با فاضلاب و اقدامات انجام شده جهت رفع آن گفت: اجرای کامل طرح جامع فاضلاب شهر تهران راهکار اصلی جلوگیری از آبیاری زمین‌های کشاورزی با فاضلاب است.
جلوگیری از کشت برنج در تهران
علیرضا صدرائی، درباره میزان سطح زیر‌کشت زمین‌های کشاورزی جنوب تهران که با فاضلاب آبیاری می‌شوند، توضیح داد و گفت: بر‌اساس آخرین اطلاعات حدود ۱۱۳تا ۱۱۵ هکتار نیز زمین زیر‌کشت با فاضلاب شناسایی شده است. یکی از دلایل استفاده کشاورزان از این نوع آب، تصفیه ناقص فاضلاب است؛ با توجه به اینکه هنوز طرح جامع فاضلاب شهر تهران کامل اجرا نشده است، فقط حدود ۳۰ درصد فاضلاب تصفیه می‌شود.
صدرائی با اشاره به تأثیر خشکسالی بر استفاده بیشتر از آب فاضلاب برای کشاورزی ادامه داد: در حال حاضر جلوگیری از کشت محصولات پر آب با جدیت پیگیری می‌شود. در مقاطعی در جنوب تهران برنج نیز کشت می‌شد، اما الان از کشت برنج در همان مراحل اولیه جلوگیری می‌شود. میزان کشت سبزی و صیفی هم بسیار کاهش یافته است و کشاورزان به سمت کشت غلاتی مانند گندم، جو و ذرت رفته‌اند؛ چون به آب کمتری نیاز دارد. آب‌های روان ممکن است ترکیبات نیتراتی، آلی و کود‌های انسانی و حیوانی داشته باشند و کشاورز تصور کند سرعت کشت محصولات با استفاده از این آب افزایش پیدا می‌کند.
به گفته این مقام با توجه به اینکه استفاده از فاضلاب برای آبیاری تخلف است، با کشاورزانی که از این آب استفاده می‌کنند و همچنین دستگاه‌هایی که به مسئولیت خود عمل نکرده‌اند، برخورد قضایی صورت می‌گیرد.
وقتی فاضلاب هست، دیم چرا؟!
به دلیل شیب منطقه تمام فاضلاب شهر تهران به سمت جنوب شهر می‌رود. در‌حال‌حاضر چند تصفیه‌خانه در مسیر این فاضلاب وجود دارد. این فاضلاب باید قبل از ورود به دشت جنوب تهران در تصفیه‌خانه‌ها تصفیه شود و بعد از آن با استفاده از کانال و لوله توزیع شود.
در مناطقی از جنوب تهران که به سمت دشت ورامین می‌روند مانند جاده فیروزآباد، قلعه نو و صالح‌آباد غربی می‌توان زمین‌هایی که از آب فاضلاب برای آبیاری محصولات خود استفاده می‌کنند، پیدا کرد.
بسیاری از زمین‌های کشاورزی این منطقه باید کشت دیم داشته باشند، اما با توجه به اینکه فاضلاب از کنار این زمین‌ها عبور می‌کند و کشاورز نیز تمایل دارد میزان محصولش افزایش یابد و بتوانند سریع‌تر آن را برداشت کند، ممکن است از این فاضلاب استفاده کند.
دسترسی راحت با یک انشعاب
در بعضی بخش‌ها نیز نهر‌های آبی وجود دارد که برای آبیاری قابل استفاده هستند، اما در نقاطی با فاضلاب مخلوط شده و در نهایت به فاضلاب تبدیل شده‌اند. البته بر اساس ضوابط بهداشتی، آبیاری و استفاده از فاضلاب تصفیه نشده برای کشاورزی ممنوع است. بسته به مسیری که فاضلاب از آن عبور می‌کند، آلودگی آن متفاوت است و می‌تواند مواردی، چون آلودگی‌های میکروبی و سموم مختلف مانند ترکیبات نیترات، سرب و کادمیوم داشته باشد.
با توجه به اینکه آب فاضلاب از کنار زمین‌های کشاورزی عبور می‌کند، در بسیاری مواقع دیده می‌شود که از آن انشعابی گرفته شده است یا گاهی با استفاده از پمپ آب، آن را به داخل زمین‌ها منتقل می‌کنند. این آب سطحی است و به همین دلیل دسترسی به آن بسیار راحت است.
وقتی آب تصفیه شود، استاندارد‌های لازم برای استفاده در زمین‌های کشاورزی را پیدا می‌کند. تا زمانی که این کار انجام نشود و مشکل کم‌آبی نیز ادامه داشته باشد، برخورد با کشاورز راهکار اصلی یا لااقل تنها راهکار نیست؛ راهکار اصلی حل این مسئله اجرای طرح جامع فاضلاب شهر تهران است.
